Crni petak (kupovina)
Crni petak (engl. Black Friday) nezvaničan je naziv za petak poslije Dana zahvalnosti u Sjedinjenim Američkim Državama, koji se proslavlja četvrtog četvrtka u novembru. Dan nakon Dana zahvalnosti smatran je početkom američke sezone božićne kupovine od 1952. godine, iako je izraz „Crni petak” nije stekao širu upotrebu do posljednjih desetljeća.
Mnoge prodavnice nude visoko promovisanu rasprodaju na Crni petak i otvaraju se vrlo rano, pojedine čak u ponoć, dok pojedine rasprodaju počinju i na Dan zahvalnosti. Crni petak nije zvanični praznik, ali Kalifornija i neke države vide „Dan poslije Dana zahvalnosti” kao praznik državnih službenika, ponekad umjesto drugog saveznog praznika, kao što je Kolumbov dan. Mnogi zaposlenici u maloprodaji i školama imaju slobodan dan za Dan zahvalnosti i naredni dan, što zajedno sa predstojećim vikendom čini četvorodnevni vikend, čime se povećava broj mogućih kupaca.
Crni petak je rutinski najprometniji dan za kupovinu tokom godine u SAD od 2005. godine, iako su novinski izvještaji, koji su u to vrijeme bili netačni, opisivali ga kao najprometniji dan za kupovinu tokom godine za mnogo duži vremenski period. Slične priče izbijaju iz godine u godinu u to vrijeme, prikazujući histeriju i nedostatak zaliha, stvarajući stanje pozitivne povratne sprege.
Godine 2014, obim potrošnje na Crni petak opao je po prvi put od finansijske krize 2008. godine. Tokom četvorodnevnog vikenda potrošeno je 50,9 milijardi američkih dolara, što je pad od 11% u odnosu na prethodnu godinu. Međutim, privreda SAD-a nije bila u finansijskoj krizi. Rane božićne rasprodaje su se pokazale kao snažan faktor koji je uticao na smanjenje važnosti Crnog petka, a mnogi trgovci sada promovišu svoje rasprodaje tokom cijelog novembra i decembra, umjesto da ih odrede na jedan dan kupovine ili vikend.
Najraniji dokaz o upotrebi fraze Crni petak koja se odnosila na dan poslije Dana zahvalnosti u smislu kupovine ukazuju da je izraz nastao u Filadelfiji, gdje je korišten za opisivanje teškog i remetilačkog pješačkog i motornog saobraćaja koji se odvija poslije Dana zahvalnosti. Ovo značenje datira iz najmanje 1961. godine. Više od dvadeset godina kasnije, kako je fraza postala rasprostranjenija, popularno objašnjenje bilo je da ovaj dan predstavlja tačku u godini kada trgovci na malo počnu zarađivati, prelazeći iz „crvenog” u „crno”.
Dugi niz godina bilo je uobičajeno da se radnje otvaraju u 6 časova, ali u kasnim 2000-im mnogi su prešli na 4 ili 5 časova. To je dovelo do nove krajnosti 2011. godine, kada se nekoliko radnji po prvi put otvorilo u ponoć. Volmart i nekoliko drugih maloprodajnih objekata 2012. godine je najavilo da će svoje radnje otvoriti u 20 časova na Dan zahvalnosti, zbog čega su pojedini radnici stupili u štrajk. Tri države — Roud Ajlend, Mejn i Masačusets — zabranile su otvaranje velikih supermarketa i robih kuća na Dan zahvalnosti, zbog onoga što kritičari nazivaju plavim zakonima. Zabrana Masačusetsa na prisiljavanje zaposlenih da rade na velike praznike nije dio religijskog „plavog zakona” nego državnog zakona o zajedničkom danu odmora. Prijedlog zakona o dozvoli otvaranja radnji na Dan zahvalnosti bio je tema javna rasprave 8. jula 2017. godine.