Škoda T-32

Š-I-D (T-32) je čehoslovačka tanketa iz perioda pre Drugog svetskog rata koje je koristila motorizovana konjica Kraljevine Jugoslavije.

Š-I-D (T-32)
Š-I-D (T-32) na paradi iz 1940.
Osnovne karakteristike
Zemlja porekla	Čehoslovačka
Namena	tanketa
Proizvođač	Škoda
Početak proizvodnje	1936-1937.
Povučen iz upotrebe	1941.
Prvi korisnik	Kraljevina Jugoslavija
Broj primeraka	8
Brzina na putu	41 km/h
Doseg	250 km
Dimenzije i masa
Dužina	3.58 m
Širina	1.95 m
Visina	1.76 m
Težina	4.8 t
Oprema
Glavno naoružanje	top od 37 mm
Sporedno naoružanje	laki mitraljez od 7.92 mm kod vozača
Oklop	5-22 mm
Snaga (KS)	60 KS
Posada
Posada	2

Istorija

Nova Čehoslovačka država, nastala 1918, nasledila je od Austrougarske samo nekoliko starih oklopnih kola Lancia, ali i impresivnu vojnu industriju na čelu sa fabrikom Škoda. Počinjući od nule, 1923-1930. Škoda i Tatra proizvele su manji broj oklopnih automobila OA-23, OA-27 i OA-30, a nakon 1930. veća pažnja posvećena je razvoju tenkova.

Bez iskustva u proizvodnji tenkova, čehoslovačke fabrike počele su sa razvojem tanketa. Krajem 20-ih godina, fabrika CKD postala je konkurent Škodi, i 1930. ubedila je vojsku da kupi 4 britanske tankete Vikers Karden-Lojd Mk VI, obezbedivši licencu za njihovu proizvodnju. Unapređena verzija proizvodila se u CKD 1933-1934. kao Tanketa model 33. U isto vreme, Škoda je napravila svoju verziju tankete, Š-I-D (T-32) naoružanu topom od 37 mm : proizvedeno je svega 8 komada, koji su prodati kraljevini Jugoslaviji.

Čehoslovačka oklopna vozila do nemačke okupacije 1939.

Proizvodnja	do 1933	1934	1935	1936	1937	1938	1939
OA-23	9	-	-	-	-	-	-
OA-27	15	-	-	-	-	-	-
OA-30	-	51	-	-	-	-	-
Tanketa model 33	-	70	-	-	-	-	-
Škoda T-32	-	-	-	-	8	-	-
AH-IV	-	-	-	50	-	83	-
LT-34	-	-	20	30	-	-	-
LT-35	-	-	-	15	262	-	-
TNH serija	-	-	-	40(TNH)	15(R-2) 10(TNH)	61(R-2) 7(LTP)	50(R-2) 17(LTP) 24(LTH)

Oklopne snage kraljevine Jugoslavije

Početkom 30-ih godina, vojska kraljevine Jugoslavije imala je 2 konjičke divizije, od kojih se svaka sastojala od po 2-3 konjičke brigade (svaka sa 2 konjička puka, artiljerijskim divizionom i bataljonom biciklista). Planirano je da se svakoj diviziji priključi po jedan motorizovani puk, i sa tim ciljem počela je nabavka oklopnih vozila u inostranstvu.

Glavni problem bio je naći stranog dobavljača. Francuska je odbijala da proda moderna oklopna vozila, nudeći umesto njih zastarela vozila kojih je imala i suviše. Od Francuske, Jugoslavija je 1920-1930. nabavila oko 56 starijih tenkova Reno FT-17, neke na prodaju, a neke na poklon u vidu vojne pomoći, a 1935. kupljeno je još 54 relativno moderna laka tenka Reno R-35. Tokom 1933/1934. jugoslovenska vojska je testirala nekoliko poljskih (TK-3) i čeških (Tanketa model 33) tanketa koje nisu zadovoljile postavljene zahteve, pa je oktobra 1934. naručeno novo vozilo od fabrike Škoda sa zadatim karakteristikama (uglavnom jače oružje i čeoni oklop od 30 mm). Prototip, tanketa Š-I-D, testirana je početkom 1936. i naručeno je 8 komada. Tankete su isporučene u leto 1937. i primljene u službu pod imenom "Brza borna kola T-32", dok je veća porudžbina (108 vozila), planirana za 1939, otkazana zbog nemačke okupacije Čehoslovačke. Tako su oklopne snage kraljevine Jugoslavije uoči Aprilskog rata imale 110 tenkova i 8 tanketa.

Karakteristike

T-32 sastojao se od četvrtaste oklopne kabine sa komandnom kupolom na krovu. Prednja oklopna ploča bila je debela 22 mm, bočne 15, a zadnja 10 mm - sve spojeno zakivcima. Dvočlana posada osmatrala je okolinu kroz dva osmatračka kapka na prednjoj strani, dok se naoružanje sastojalo od topa Škoda A3 kalibra 37 mm (sa 42 metka) i mitraljeza ZB30 kalibra 7,92 mm (sa 1000 metaka).

U službi

T-32 bila je dobro naoružana i oklopljena za tanketu: oklop debljine 12 mm smatran je dovoljnim da odbije puščane metke na rastojanju većem od 50 m, i protivoklopna zrna kalibra 7,92 mm na rastojanju većem od 100 m, dok je top kalibra 37 mm bio superiorniji od naoružanja nemačkih tenkova Pancer I i Pancer II i ravnopravan sa naoružanjem Pancera III. Svih 8 tanketa bile su deo Eskadrona Oklopnih Kola u Konjičkoj oficirskoj školi u Zemunu, gde su među vojnicima bile poznate kao Škoda Š-I-D.

Aprilski rat

Tokom Aprilskog rata, Eskadron je čuvao zemunski aerodrom 6-10. aprila, a zatim je upućen prema Nišu. Tri tankete napuštene su usput zbog kvarova (jedna još u Beogradu), a preostale su 12. aprila stupile u borbu sa Nemcima kod Topole, braneći prilaz Beogradu. U tom okršaju Nemci su izgubili 3 tenka i jedno oklopno vozilo, dok je jugoslovenska strana izgubila 3 tankete zajedno sa komandantom eskadrona, kapetanom Dušanom Radovićem. Preostale 2 tankete zarobljene su od Nemaca u Mladenovcu.

Literatura

• Ness, Leland (2002). Jane's-World War II Tanks And Fighting Vehicles-The Complete Guide. London: HarperCollinsPublishers. str. 63—66. ISBN 978-000711228-9.