Википедија

Happy Birthday to You

Happy Birthday to You (Srećan ti rođendan), ili jednostavno Happy Birthday, je pesma koja se tradicionalno peva na proslavama rođendana. Prema Ginisovoj knjizi rekorda iz 1998. godine, to je najčešće izvođena pesma na engleskom jeziku, a za njom sledi For He's a Jolly Good Fellow. Osnovni tekst pesme je preveden na najmanje 18 jezika.[1] Melodija potiče iz pesme Good Morning to All (Dobro jutro svima),[2] čije autorstvo se pripisuje američkim sestrama Peti i Mildred Džej Hil,[3][4] mada postoje izvori koji ovu tvrdnju osporavaju.[5]

Happy Birthday to You (Srećan ti rođendan)
Pesma
ŽanrRođendanska pesma
KompozitorPeti i Mildred Džej Hil (osporeno)
JezikEngleski
Hronologija
Good Morning to All Happy Birthday to You (Srećan ti rođendan)
Melodija pesme "Srećan ti rođendan".

U Sjedinjenim Američkim Državama i Evropskoj uniji pesma je u javnom vlasništvu. Kompanija Warner Chappell Music je svojevremeno tvrdila da poseduje autorska prava na ovu pesmu u SAD i u to ime su naplaćivali tantijeme. Međutim, 2015. godine, njihovo autorsko pravo je proglašeno nevažećim i kompanija je pristala da vrati 14 miliona dolara naknade oštećenima.

Istorija

uredi
 
Tekst i note pesme Good Morning to All
melodija pesme Good Morning to All
 
Note i tekst pesme Good Morning to All, sa trećim stihom koji glasi „Happy birthday to you“, štampani su 1912. godine u Početnoj knjizi pesama sa uputstvom (Beginners book of Songs with instructions)

Peti Hil je bila direktorka jednog vrtića u Luisvilu (Kentaki),[6] gde je razvijala savremene nastavne metode.[7] Njena sestra Mildred je bila pijanistkinja i kompozitorka.[8] Sestre su pesmu koristile u radu sa malom decom, jer su tekst i melodija jednostavni i laka je za pevanje.[9]

Pesmu Good Morning to All, sa notama prepoznatljive melodije, sestre su prvi put objavile 1893. u svojoj pjesmici iz 1893. godine[10] Song Stories for the Kindergarten. Postoje tvrdnje da su sestre Hil verovatno kopirale melodiju i lirsku ideju iz drugih popularnih i sličnih pesama iz tog vremena, ali i osporavanja tih tvrdnji.[11]

Kao rođendanska pesma prvi put se javno pojavila početkom 20. veka.

Tekst pesme

uredi

Na označenom mestu u zagradi — [IME] izgovara se ime osobe čiji se rođendan slavi. [12]

Happy birthday to you

uredi

Happy birthday to you
Happy birthday to you
Happy birthday, dear [IME]
Happy birthday to you.

Pošto dužina slogova i skala imena ljudi mogu da variraju, mera koja uključuje prizivanje — [IME] tradicionalno se beleži koronom kako bi se prilagodio metar.

Tekst sa melodijom

uredi
 

Tradicija

uredi

Na engleskom govornom području ova pesma tradicionalno se peva na rođendanskim zabavama, često u trenutku kada se iznosi rođendanska torta . Nakon što se pesma otpeva, gosti ponekad dodaju i stihove sa željama za dugovečnost slavljenika. U Ujedinjenom Kraljevstvu, Irskoj, Australiji i na Novom Zelandu običaj je da, odmah pošto se otpeva rođendanska pesma, jedan od gostiju poviče „Hip hip...“, a zatim mu se pridruže svi ostali gosti, odgovarajući sa "... ura!" (engl. Hip hip hooray!). Ovo skandiranje se obično ponavlja tri puta zaredom.[13]

Autorska prava

uredi
 
Note i tekst pesme Good Morning to All, sa trećim stihom koji glasi „Happy birthday to you“, štampani su 1915. godine u Zlatnoj knjizi omiljenih pesama (Golden Book of Favorite Songs)

Kao rođendanska pesma Happy Birthday to You pesma se prvi put pojavila u štampi 1912. godine.[14] Pre toga kompletan tekst prvi put se pojavio u štampi kao poslednja četiri stiha pesme Edit Gudijer Aldžer Roy's Birthday, zaštićene autorskim pravima 1901. godine, ali bez referenci na reči koje se pevaju.[15] Sve do 1935. ni jedno javno pojavljivanje ove pesme nije imalo bilo kakvo obaveštenje o autorskim pravima.

Godine 1935. Summy Company registrovala je autorska prava, pripisavši autorstvo američkom kompozitoru Prestonu Veru Oremu i gospođi R. R. Forman. Godine 1988. ovu kompaniju kupila je Warner Chappell Music za 25 miliona dolara. Samo vrednost autorskih prava na pesmu Happy Birthday to You procenjena je na 5 miliona dolara.[6][16] Novi vlasnici tvrdili su da autorska prava za ovu pesmu u Sjedinjenim Državama neće isteći do 2030. godine i da je neovlašćeno javno izvođenje pesme nezakonito osim ako se ne plaćaju tantijeme. Godine 2008. kompanija je zarađivala oko 5.000 dolar dnevno od tantijema za ovu pesmu, što je na godišnjem nivou iznosilo 2 miliona dolara.[17] U februaru 2010. godine tantijema za jednokratnu upotrebu iznosila je 700 dolara.[18] Prema jednoj proceni, pesma Happy Birthday to You je singl sa najvećom zaradom u istoriji.[19]

Status autorskih prava za pesmu Happy Birthday to You u Americi počeo je da privlači više pažnje donošenjem Zakona o produženju roka za autorska prava iz 1998. godine. Američki profesor prava Robert Braunis detaljno je istraživao pesmu i 2010. zaključio da „gotovo sigurno više nije pod autorskim pravima“.[20]

Godine 2013, američka rediteljka Dženifer Nelson podnela je grupnu tužbu, u ime svoje producentske kuće Good Morning to You Productions, saveznom sudu Južnog okruga Njujorka protiv kompanije Warner Chappell Music,[5] zbog lažnog polaganja autorskih prava na pesmu.[5][6] Njena kompanija je, kako bi mogla pesmu Happy Birthday to You koristiti u dokumentarnom filmu o istoj pesmi i njenoj istoriji, na ime autorskih prava prava platila je 1.500 dolara. Njena žalba se u velikoj meri oslanjala na Braunisovo istraživanje. Tražila je povraćaj njenog novca, ali i svih honorara koje je kompanija prikupila od drugih filmskih stvaralaca od 2009. godine.[6][21] U septembru 2015. godine savezni sudija proglasio je zahtev za autorska prava Warner Chappell Music-a nevažećim, presudivši da se autorska prava odnose samo na određene klavirske aranžmane pesme, a ne na njen tekst i melodiju. Godine 2016. Kompanija se nagodila da oštećenima vrati 14 miliona dolara, a sud je proglasio da je pesma Happy Birthday to You u javnom vlasništvu.[22]

U Evropskoj uniji autorska prava za pesmu su istekla 1. januara 2017. [23]

Nakon ovog uspeha advokati uključeni u ovaj sudski proces podneli su slične tužbe u vezi sa drugim sličnim, popularnim pesmama — We Shall Overcome[24] i This Land Is Your Land.[25]

Čuvena javna izvođenja

uredi

Jedno od najpoznatijih izvođenja pesme Happy Birthday to You bilo je ono koje je Merilin Monro otpevala u Madison skver gardenu 19. maja 1962. godine u čast američkog predsednika Džona Kenedija, na proslavi njegovog 45. rođendana (iako je njegov pravi rođendan bio 10 dana kasnije). Pesma je poznata kao Happy Birthday Mr. President.[26]

Bitlsi su, za petu godišnjicu Bi-Bi-Sijevog radio programa, snimili pesmu Happy Birthday Dear Saturday Club. Ovaj snimak je uvršten na kompilacijski album On Air – Live at the BBC Volume 2, objavljen 2013.[27]

Godine 2010. čuveni dirigent Zubin Mehta dirigovao je orkestrom koji je odsvirao nekoliko varijacije ove pesme. Svirali su melodiju u stilu Vagnera, Baha, Mocarta i Betovena, kao i varijacije kakve bi se svirale u lokalnom duhu Beča, Nju Orleansa ili u Mađarskoj.[28][29]

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Brauneis (2010).
  2. ^ Hill, Mildred J. (music); Hill, Patty S. (lyrics) (1896). „Good Morning to All”. Song Stories for the Kindergarten. Illustrations by Margaret Byers; With an introduction by Anna E. Bryan (New, Revised, Illustrated and Enlarged izd.). Chicago: Clayton F. Summy Co. str. 3. 
  3. ^ Collins, Paul (21. 7. 2011). „You Say It's Your Birthday. Does the Infamous 'Happy Birthday to You' Copyright Hold up to Scrutiny?”. Slate. Arhivirano iz originala 9. 8. 2011. g. Pristupljeno 9. 8. 2011. 
  4. ^ Originally published in Song Stories for the Kindergarten. Chicago: Clayton F. Summy Co. 1896.  as cited by Snyder, Agnes (1972). Dauntless Women in Childhood Education, 1856–1931. Washington, D.C.: Association for Childhood Education International. str. 244. 
  5. ^ a b v Masnick, Mike (13. 6. 2013). „Lawsuit Filed to Prove Happy Birthday Is in The Public Domain; Demands Warner Pay Back Millions of License Fees”. Techdirt. Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  6. ^ a b v g Weiser, Benjamin (13. 6. 2013). „Birthday Song's Copyright Leads to a Lawsuit for the Ages”. The New York Times. Arhivirano iz originala 14. 6. 2013. g. Pristupljeno 14. 6. 2013. 
  7. ^ Clifft, Candice (2007). „Little Loomhouse”. Louisville Life Program. Kentucky Educational Television. Arhivirano iz originala 2. 8. 2009. g. 
  8. ^ Brauneis (2010).
  9. ^ Brauneis (2010).
  10. ^ Originally published in Song Stories for the Kindergarten. Chicago: Clayton F. Summy Co. 1896.  as cited by Snyder, Agnes (1972). Dauntless Women in Childhood Education, 1856–1931. Washington, D.C.: Association for Childhood Education International. str. 244. 
  11. ^ Brauneis (2010).
  12. ^ US District Court CA (2015).
  13. ^ Khalil, Shireen (3. 6. 2021). „Aussie birthday ritual shocks Americans living Down Under”. News Corp Australia. Arhivirano iz originala 23. 8. 2021. g. Pristupljeno 23. 2. 2023. 
  14. ^ Brauneis (2010).
  15. ^ Feaster, Patrick (June 20, 2014), „"Edith Goodyear Alger: Lyricist of 'Happy Birthday to You'?"”. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g.  Griffonage-Dot-Com.
  16. ^ „'Happy Birthday' and the Money It Makes”. The New York Times. 26. 12. 1989. Arhivirano iz originala 20. 12. 2017. g. Pristupljeno 7. 3. 2013. 
  17. ^ Brauneis (2010).
  18. ^ Williams, Wendy (5. 2. 2010). „Transcript”. The Wendy Williams Show. Arhivirano iz originala 9. 10. 2011. g. Pristupljeno 17. 9. 2014. 
  19. ^ Mohan, Isabel (29. 12. 2012). „The Richest Songs in the World, BBC Four, Review”. The Telegraph. London. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  20. ^ Brauneis (2010).
  21. ^ „Class Action Complaint: Good Morning to You Productions v. Warner/Chappell Music”. 13. 6. 2013. Arhivirano iz originala 30. 4. 2019. g. Pristupljeno 9. 9. 2017 — preko Scribd.com. 
  22. ^ Blistein, Jon (9. 2. 2016). „Warner Music Settles 'Happy Birthday' Lawsuit for $14 Million”. Rolling Stone. Arhivirano iz originala 5. 8. 2017. g. Pristupljeno 3. 5. 2016. 
  23. ^ EU countries observe the "life + 70" copyright standard.
  24. ^ „'Happy Birthday' Legal Team Turns Attention to 'We Shall Overcome'”. Billboard. 12. 4. 2016. Arhivirano iz originala 16. 4. 2016. g. Pristupljeno 15. 4. 2016. 
  25. ^ Farivar, Cyrus (18. 6. 2016). „Lawyers who yanked 'Happy Birthday' into public domain now sue over 'This Land'”. Ars Technica. Arhivirano iz originala 13. 8. 2017. g. Pristupljeno 18. 8. 2016. 
  26. ^ „Ovako je Merilin Monro pjevala Džonu Kenediju (VIDEO)”. Nezavisne novine (na jeziku: srpski). 2023-11-22. Pristupljeno 2024-07-10. 
  27. ^ „On Air – Live at the BBC Volume 2”. 12. 9. 2013. Arhivirano iz originala 26. 4. 2019. g. Pristupljeno 26. 4. 2019. 
  28. ^ „Zubin Mehta, Happy Birthday Variation, Symphony” (Video). 10. 9. 2010. Arhivirano iz originala 28. 02. 2024. g. Pristupljeno 6. 6. 2015 — preko You Tube. 
  29. ^ „Zubin Mehta Does Variations on 'Happy Birthday'”. Best Jon Bon. 30. 9. 2011. Arhivirano iz originala 28. 02. 2024. g. Pristupljeno 6. 6. 2015 — preko YouTube. 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Happy_Birthday_to_You&oldid=28331227”