Macintosh (оперативни системи)
Makintoš operativni sistemi (engl. Macintosh Operating Systems), kraće Mac OS, je serija Eplovih grafičkih operativnih sistema napisanih za liniju računara Makintoš.
| Verzija operativnog sistema Klasični Mac OS (System 1–7, Mac OS 8–9) Juniks (OS X)[1][2][3] | |
 | |
 Snimak ekrana OS X Mavericks | |
| Programer | Epl |
|---|---|
| Radno stanje | Javno dostupan |
| Izvorni model | Zatvoren kod (sa delovima koji su otvorenog koda) |
| Licenca | Komercijalni softver |
| Zvanični veb-sajt | Zvanični veb-sajt |
Godine 1984, Epl je debitovao sa operativnim sistemom koji je sada poznat kao „Klasični” Mak OS sa izdanjem originalnog Makintošovog sistemskog softvera. Sistem, preimenovan u „Mak OS“ 1996. godine, bio je unapred instaliran na svakom Makintošu do 2002. godine i nakratko se nudio na klonovima Makintoša tokom 1990-ih. Poznat po svojoj jednostavnosti korišćenja, takođe je kritikovan zbog nedostatka modernih tehnologija u poređenju sa konkurentima.[4][5]
Trenutni Makov operativni sistem je macOS, prvobitno nazvan „Mac OS X“ do 2012. godine, a zatim „OS X“ do 2016. godine.[6] Razvijen između 1997. i 2001. nakon što je Epl kupio NeXT, Mac OS X je doneo potpuno novu arhitekturu zasnovanu na NeXTSTEP, Juniks sistemu, koji je eliminisao mnoge tehničke izazove sa kojima se suočavao klasični Mak OS. Trenutni macOS je unapred instaliran na svakom Maku i svake godine dobija veliko ažuriranje.[7] To je osnova Eplovog trenutnog sistemskog softvera za druge uređaje – iOS, iPadOS, watchOS, i tvOS.[8]
Istorija
urediMakintoš, u početku je bio prvi računar sa grafičkim korisničkim interfejsom, kada je 1984. godine predstavljen Mak 128K, koji je imao 128 kilobajta memorije, flopi drajv za 400 kilobajta i procesor brzine 8 MHz, ali je to tada bilo jako i normalno. Kasnije je izašao Mak 512K, koji je imao iste specifikacije osim memorije koje je imao 512 kilobajta. Makintoš 2 (rimski II), je bio prvi Eplov računar u boji. Makintoš klasik je bio najjeftiniji Eplov računar sa cenom od približno 1500$. Makintoš nije više bio popularan 1995. godine zbog pojave operativnog sistema Windows 95. Ipak, i dalje ga nekolicina korisnika koristi.
Klasični Mak OS
uredi„Klasični“ Mak OS je originalni Makintoš operativni sistem koji je predstavljen 1984. zajedno sa prvim Makintošom i ostao je u primarnoj upotrebi na Makovima do uvođenja Mac OS X 2001. godine.[9][10]
Epl je izdao Originalni Makintoš 24. januara 1984; njegov rani sistemski softver bio je delimično zasnovan na Lisa OS i Xerox PARC Alto računaru, koji je bivši izvršni direktor Epla Stiv Džobs pregledao.[9] Prvobitno je nazvan „Sistemski softver”, ili jednostavno „Sistem”; Epl ga je rebrendovao u „Mak OS“ 1996. delom zbog svog Makintoš programa kloniranja koji je okončan godinu dana kasnije.[11]
Klasični Mak OS karakteriše monolitan dizajn. Početne verzije sistemskog softvera pokreću jednu po jednu aplikaciju. Sistem 5 je uveo kooperativni multitasking. Sistem 7 podržava 32-bitno memorijsko adresiranje i virtuelnu memoriju, omogućavajući veće programe. Kasnija ažuriranja Sistema 7 omogućavaju prelazak na PowerPC arhitekturu. Smatralo se da je sistem lak za korišćenje, ali su kritikovana njegova arhitektonska ograničenja, kao što su ograničeno upravljanje memorijom, nedostatak zaštićene memorije i kontrole pristupa, i podložnost konfliktima među ekstenzijama.[5]
Izdanja
uredi
Objavljeno je devet glavnih verzija klasičnog Mac OS. Naziv „Klasik“ koji sada označava sistem kao celinu je referenca na sloj kompatibilnosti koji je pomogao da se olakša prelazak na Mac OS X.[12]
- Sistemski softver Makintoš – „Sistem 1“, objavljen 1984
- Sistemski softver 2, 3 i 4 – objavljen između 1985. i 1987
- Sistemski softver 5 – objavljen 1987
- Sistemski softver 6 – objavljen 1988
- Sistem 7 / Mac OS 7.6 – objavljen 1991
- Mac OS 8 – objavljen 1997
- Mac OS 9 – poslednja glavna verzija, objavljena 1999
Mac OS X / OS X / macOS
uredimacOS (prvobitno nazvan „Mac OS X“ do 2012. godine, a zatim „OS X“ do 2016)[13] je aktuelni Mak operativni sistem koji je zvanično nasledio klasični Mak OS 2001. godine.
Iako je sistem prvobitno bio na tržištu kao jednostavno „verzija 10“ Mak OS-a, on ima istoriju koja je u velikoj meri nezavisna od klasičnog Mak OS. To je operativni sistem zasnovan na Juniksu[14][15] izgrađen na NeXTSTEP-u i drugoj tehnologiji razvijenoj u NeXT-u od kasnih 1980-ih do početka 1997. godine, kada je Epl kupio kompaniju, a njen izvršni direktor Stiv Džobs se vratio u Epl.[16] Preteče originalnog izdanja Mac OS X uključuju OPENSTEP, Eplov projekat Rhapsody i Mac OS X Public Beta.
macOS koristi BSD kodnu bazu i XNU kernel,[17] a njegov osnovni skup komponenti je zasnovan na Eplovom otvorenom izvornom operativnom sistemu Darvin.
macOS je osnova za neke druge Eplove operativne sisteme, uključujući iPhone OS/iOS, iPadOS, watchOS, and tvOS.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „The Open Brand - Register of Certified Products - OS X 10.5 on Intel-based Macintosh computers”. The Open Group. Pristupljeno 22. 11. 2009.
- ^ „The Open Brand - Register of Certified Products - OS X 10.6 on Intel-based Macintosh computers”. The Open Group. Pristupljeno 22. 11. 2009.
- ^ OSx/technology/unix.html „Apple page on UNIX” Proverite vrednost parametra
|url=(pomoć). Apple Inc. Pristupljeno 5. 11. 2008. - ^ Gruber, John (21. 1. 2009). „Three things OS X could learn from the Classic Mac OS”. Macworld. Arhivirano iz originala 24. 9. 2016. g. Pristupljeno 13. 9. 2016.
- ^ a b Hertzfeld, Andy. „The Original Macintosh: Mea Culpa”. folklore.org. Arhivirano iz originala 19. 6. 2010. g. Pristupljeno 10. 5. 2010.
- ^ Siracusa, John (24. 3. 2006). „Five years of Mac OS X”. Ars Technica. Condé Nast Digital. Arhivirano iz originala 25. 6. 2009. g. Pristupljeno 15. 4. 2009. „Even Steve Jobs still says "ecks" instead of "ten" sometimes.”
- ^ Gruber, John. „Mountain Lion”. Daring Fireball. Arhivirano iz originala 11. 8. 2015. g. Pristupljeno 15. 8. 2015.
- ^ Honan, Matthew (9. 1. 2007). „Apple unveils iPhone”. Macworld. Arhivirano iz originala 15. 4. 2008. g. Pristupljeno 16. 1. 2010.
- ^ a b Linzmayer, Owen W. (2004). Apple Confidential 2.0. No Starch Press. Arhivirano iz originala 13. 11. 2016. g. Pristupljeno 1. 10. 2016.
- ^ „The Macintosh Product Introduction Plan”. Stanford University Libraries & Academic Information Resources. Stanford University. Arhivirano iz originala 21. 7. 2010. g.
- ^ Gruman, Galen (novembar 1997). „Why Apple Pulled the Plug”. Macworld. 14 (11). str. 31—36.
- ^ „A Brief History of the Classic Mac OS”. Low End Mac. Arhivirano iz originala 5. 10. 2016. g. Pristupljeno 1. 10. 2016.
- ^ „What is an operating system (OS)?”. Apple Inc. 15. 7. 2004. Arhivirano iz originala 22. 7. 2010. g. Pristupljeno 6. 9. 2014.
- ^ „Mac OS X and Unix” (PDF). Apple Inc. Arhivirano iz originala (PDF) 30. 5. 2009. g. Pristupljeno 5. 2. 2016.
- ^ „macOS version 10.12 Sierra on Intel-based Mac computers”. The Open Group. Arhivirano iz originala 2. 10. 2016. g. Pristupljeno 29. 9. 2016.
- ^ „Apple Computer, Inc. Agrees to Acquire NeXT Software Inc.”. Apple Computer. 20. 12. 1996. Arhivirano iz originala 16. 1. 1999. g.
- ^ „Mac OS X: What is BSD?”. Apple Inc. Arhivirano iz originala 19. 2. 2013. g. Pristupljeno 25. 10. 2012.
Literatura
uredi- Adams, Noah (25. 1. 1984). „The MacIntosh Computer Is a Calculated Risk”. All Things Considered. NPR. Arhivirano iz originala 3. 2. 2014. g. Pristupljeno 30. 1. 2014. This is an interview about the introduction of the Macintosh.
- Apple Inc.; Raskin, Jef (1992). Macintosh Human Interface Guidelines. Addison-Wesley Professional. ISBN 0-201-62216-5.
- „Press release Library”. Apple. Arhivirano iz originala 14. 4. 2001. g. Pristupljeno 18. 11. 2007.
- Deutschman, Alan (2001). The Second Coming of Steve Jobs. Broadway. ISBN 0-7679-0433-8.
- Herrick, Dennis (2012). Technological milestones of the electronic age. ISBN 978-0-8263-5163-0. Arhivirano iz originala 29. 8. 2021. g. Pristupljeno 11. 3. 2014.
- Hertzfeld, Andy. „folklore.org: Macintosh stories”. Arhivirano iz originala 24. 4. 2006. g. Pristupljeno 24. 4. 2006.
- Hertzfeld, Andy (2005). Revolution in the Valley:The Insanely Great Story of How the MAC was made. O'Reilly Books. ISBN 0-596-00719-1.
- Kahney, Leander (2004). The Cult of Mac. No Starch Press. ISBN 1-886411-83-2.
- Kawasaki, Guy (1989). The Macintosh Way. Scott Foresman Trade. ISBN 0-673-46175-0.
- Kelby, Scott (2002). Macintosh... The Naked Truth. New Riders Press. ISBN 0-7357-1284-0.
- Knight, Dan (2005). „1984: The First Macs”. Arhivirano iz originala 28. 2. 2016. g. Pristupljeno 24. 4. 2006.
- Levy, Steven (2000). Insanely Great: The Life and Times of Macintosh, the Computer That Changed Everything. Penguin Books. ISBN 0-14-029177-6.
- Page, Ian (2007). „MacTracker Macintosh model database 4.3.1”. Arhivirano iz originala 24. 1. 2018. g. Pristupljeno 30. 11. 2007.
- Sanford, Glen (2006). „Apple History”. Arhivirano iz originala 1. 9. 2006. g. Pristupljeno 24. 4. 2006.
- Singh, Amit (2005). „A History of Apple's Operating Systems” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 5. 8. 2006. g. Pristupljeno 24. 4. 2006.
Spoljašnje veze
uredi
- Zvanični veb-sajt
- Mac 101 – Eplov vodič za Mac OS