Pax Romana
Paks Romana (lat. Pax Romana, u prevodu Rimski mir) je naziv za period istorije rimske države, odnosno Rimskog carstva od kraja 1. veka p. n. e. pa do kraja 2. veka. Ovaj period je karakterisao dugotrajan izostanak većih oružanih sukoba na teritoriji Rimskog carstva, bilo da je reč o invazijama varvarskih naroda ili ne-rimskih država, bilo da je reč o građanskim ratovima.
Izraz i definicija uredi
Izraz, odnosno koncept "Paks Romane" je u 18. veku prvi upotrebio britanski istoričar Edvard Gibon u svom kapitalnom delu „Istorija opadanja i pada Rimskog carstva“ (engl. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire).
Zahvaljujući njemu početak perioda tradicionalno se smešta u 30. godine p. n. e. kada je Oktavijan pobedio Marka Antonija u poslednjem od građanskih ratova koji su označili sumrak Rimske republike. Oktavijan je tokom kasnije dugogodišnje vladavine udario temelje novom političkom sistemu čija je glavna karakteristika bila insistiranje na stabilnosti.
Kao završetak perioda se, isto tako zahvaljujući Gibonu, obično uzima godina 180. kada je nakon smrti prosvećenog cara - filozofa Marka Aurelija na vlast došao njegov tiranski i neracionalni sin Komod. Rim je u tom periodu, doduše, vodio ratove, a u provincijama bi se povremeno pojavili i ustanci. Ipak većih sukoba u unutrašnjosti samog Carstva nije bilo. Jedini izuzetak je bio haotični građanski rat u godini četiri cara 68/69. Zbog tog rata neki istoričari kao početak „prave“ Paks Romane navode tek završetak ovog rata i 69. godinu. Po sličnim kriterijumima se kao kraj Paks Romane ponekad navodi 193. godina i početak građanskih ratova vezanih uz Godinu pet careva.
Ekonomski procvat uredi
Okolnosti bez sukoba u velikom carstvu su stvorile uslove za dotada nezabeležen razvoj saobraćajnih veza na Mediteranu i južnoj Evropi, a zajedno sa njim i procvat ekonomije, te širenje rimske, odnosno antičke kulture koja je upravo u doba Paks Romane doživela svoj tehnološki vrhunac.
Gibonov koncept Paks Romane je u kasnijim vekovima ne samo dao istoričarima da koriste slične izraze za slične fenomene u drugim prostorima i vremenima, nego i služio za opravdavanje imperijalizma. Po tim shvatanjima jedino vlast ili hegemonija svetske sile, odnosno carstva nad malim i etnokulturno heterogenim entitetima može omogućiti nesmetan razvoj civilizacije. Takve ideje su se mogle videti i u neposrednoj prošlosti kada se proces globalizacije pod dominacijom SAD krajem 20. veka upoređivao sa Paks Romanom.