Planinski javor
Planinski javor, grčki javor ili mlječac (lat. Acer heldreichii Orph.) je vrsta roda Acer L.
| Planinski javor | |
|---|---|
| |
| Acer heldreichii Orph. | |
Naučna klasifikacija 
| |
| Carstvo: | Plantae |
| Kladus: | Tracheophytes |
| Kladus: | Angiospermae |
| Kladus: | Eudicotidae |
| Kladus: | Rosids |
| Red: | Sapindales |
| Porodica: | Sapindaceae |
| Rod: | Acer |
| Sekcija: | A. sect. Acer |
| Serija: | A. ser. Acer |
| Vrsta: | A. heldreichii
|
| Binomno ime | |
| Acer heldreichii | |
Opšte karakteristike уреди
Planinski javor je srednje visoko listopadno drvo, visoko i preko 30 m, sa prsnim prečnikom i preko 100 cm. Stablo je pravo, a krošnja je široka, okrugla i razgranata. Opštim izgledom i korom koja u starosti puca u krupne, tanke, nepravilne ljuspe, je sličan javoru (Acer pseudoplatanus L.). Međutim, od javora se razlikuje u rasprostranjenju (horološki), staništu (ekološki), obliku listova i cvastima (morfološki). Jednogodišnji izdanci su goli, crvenkasto smeđi, sjajni, sa mnogo markiranih lenticela. Koren je jako razvijen i duboko prodire u zemljište, pa planinski javor ne strada od vetroizvala. Pupoljci su sa crvenkastim i golim ljuspama. Listovi su na peteljkama crvenkaste boje, dugim približno koliko i liska, duboko deljeni, ponekad skoro do osnove liske, sa pet režnjeva. Režnjevi su duguljasti, sa manjim režnjevima i zupcima pri vrhu. Listovi su dugi do 14 cm, na licu sjajni, tamno zeleni, a na naličju sivkasto-zeleni, sa čupercima rđastih dlačica u pazuhu nerava ili skoro goli. Cvasti su prvo skoro uspravne metlice, ali kasnije duge i viseće, gole. U zavisnosti od nadmorske visine, cveta od maja do juna. Plodovi su zreli u septembru i oktobru, a dugi su do 6 cm, sa razmaknutim ili ukrštenim krilima, proširenim pri vrhu, a gnezdima semena spolja golim ili retko dlakavim.
Rasprostranjenje i stanište уреди
Planinski javor je endemit Balkanskog poluostrva. Uglavnom se javlja iznad regiona bukve sa jelom, u pojasu munike, smrče ili pretplaninske bukve, na nadmorskim visinama od 1200 do 1800 m, kako na krečnjačkim, tako i na silikatnim masivima, na različitim tipovima zemljišta, od organomineralnih rendzina do kiselih smeđih zemljišta i podzola. Najčešće naseljava severne ekspozicije i udoline, na mestima gde se duže zadržava sneg.
Varijabilnost vrste уреди
Od tri opisane podvrste planinskog javora, samo subsp. macropterum je konstatovana u Srbiji.
- subsp. heldreichii
- subsp. bulgaricus Lakušić
- subsp. macropterum (Vis.) Pax
- var. visianii
- f. visianii
- f. trichocarpum (K. Maly) Beck
- var. pancicii
- f. pancicii
- f. cruciatum Jov.
- f. obtusatum Jov.
- var. visianii
Privredni značaj уреди
Planinski javor na većim nadmorskim visinama zamenjuje javor (Acer pseudoplatanus L.), a delom i bukvu (Fagus sylvatica L.). Koristi se kao drvo za građu. Mogao bi se koristiti kao dekorativna vrsta, jer ima krupne crvenkaste plodove i interesantno duboko deljeno lišće.[2] [3] [4]
Galerija уреди
-
Acer heldreichii -
Acer heldreichii -
Acer heldreichii
Reference уреди
- ^ Crowley, D.; Rivers, M.C. (2017). „Acer heldreichii”. Црвени списак угрожених врста IUCN. IUCN. 2017: e.T193594A2244672. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T193594A2244672.en
. Приступљено 19. 11. 2021.
- ^ Josifović, M. (1973). Flora SR Srbije. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
- ^ T. G. Tutin; et al. Flora Europaea. Cambridge University Press.
- ^ Šilić, Čedomil (1990). Atlas drveća i grmlja. IP SVJETLOST, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Sarajevo. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd.
Spoljašnje veze уреди
