Википедија

Zrenjanin

Град у Србији

„Petrovgrad“ preusmerava ovde. Ne poistovećivati sa Petrograd.

Zrenjanin (mađ. Nagybecskerek, slč. Zreňanin, rum. Becicherecul Mare, nem. Großbetschkerek) je gradsko naselje i sedište istoimene jedinice lokalne samouprave u Srbiji. Administrativni je centar Srednjobanatskog upravnog okruga i četvrti grad po broju stanovnika u Vojvodini, posle Novog Sada, Subotice i Pančeva, odnosno drugi u srpskom Banatu. Po površini teritorije koja mu administrativno pripada, najveći je grad u Vojvodini i drugi u Srbiji.[1]

Zrenjanin
Zrenjanin — kolaž (Trg slobode, Zgrada Vojvođanske banke na Trgu dr Zorana Đinđića, Gradska kuća, Muzička škola Josif Marinković, Osnovna škola „Vuk Karadžić”, Dom borilačkih sportova, Katedrala Sv. Ivana Nepomuka, Narodni muzej, Palata pravde)
Zastava
Zastava
Administrativni podaci
Država Srbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugSrednjobanatski
GradZrenjanin
Stara imenaBečkerek, Veliki Bečkerek, Petrovgrad
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2022.67.129
 — gustina351,64 st./km2
Aglomeracija (2022.)105.722
Geografske karakteristike
Koordinate45° 22′ 56″ S; 20° 23′ 26″ I / 45.382221° S; 20.390535° I / 45.382221; 20.390535
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina190,9 km2
Zrenjanin na karti Srbije
Zrenjanin
Zrenjanin
Zrenjanin na karti Srbije
Ostali podaci
GradonačelnikSimo Salapura (SNS)
Poštanski broj23000
Pozivni broj023
Registarska oznakaZR
Veb-sajt
zrenjanin.rs

Značajan je industrijski i kulturni centar. Nalazi se na obali reke Begej i centar grada, kao mesto nekadašnje Bečkerečke tvrđave u blizini su četiriju veštačkih jezera koja su pre bila delovi toka Begeja. Ranije je grad bio sedište Torontalske županije. Jezici koji su u službenoj upotrebi u Zrenjaninu su srpski, mađarski, slovački i rumunski.

Naziv uredi

Prvobitno ime je bilo Bečkerek, sve dok 1769. god. nije dobio status trgovišta i time i ime Veliki Bečkerek. Danas se među mnogim srpskim meštanima zadržao kolokvijalni naziv Bečkerek, a bukvalni prevodi imena Veliki Bečkerek su i zvanični nazivi grada na mađarskom, rumunskom i nemačkom jeziku.

Godine 1935. je grad preimenovan u Petrovgrad, kako se zvao svega do 1946. godine, kad je dobio naziv Zrenjanin po narodnom heroju Žarku Zrenjaninu Uči.

Istorija uredi

Smatra se da je na mestu gradskog centra u ranom srednjem veku bio avarsko-slovenski ring. Grad se prvi put spominje 1326. godine kao selo Bečkerek podignuto na tri ostrva reke Begej. Mesto je bilo u posedu mađarske vlastelinske porodice Beče. Kasnije je podignuta i Bečkerečka tvrđava. Početkom 15. veka, ugarski kralj Žigmund Luksemburški darovao je Bečkerek srpskom despotu Stefanu Lazareviću.[2]

Tokom prve polovine 16. veka bečkerečki kraj je bio izložen sve češćim napadima osmanskih snaga, koje su 1551. godine osvojile i sam grad.[3] Prema turskoj upravnoj podeli, Bečkerečka nahija se nalazila u sastavu Čanadskog sandžaka, koji je pripadao Temišvarskom pašaluku. Za vreme srpskog ustanka koji je na tim prostorima izbio 1593. godine, ustanička vojska je u proleće 1594. godine osvojila i Bečkerek, ali grad je već u leto iste godine ponovo pao u turske ruke.[4]

Ponovni srpski ustanak izbio je na tom području za vreme Bečkog rata (1683-1699), kada je 1686. godine pod zapovedništvom kapetana Novka Petrovića došlo do odmetanja banatskih Srba od turske i pristajanja uz habzburšku vlast.[5] Iako je veći deo bečkerečkog područja oslobođen, po slovu Karlovačkog mira (1699) celokupna teritorija istočno od Tise morala je biti vraćena pod osmansku vlast. Konačno oslobođenje Bečkereka dogodilo se tek 1716. godine, nakon čega je grad uključen u sastav habzburškog Tamiškog Banata.

Nakon novog migracionog talasa u 18. veku, mesto su nastanjivali Srbi, Nemci, Rumuni, Italijani, Francuzi, čak i Katalonci („Nova Barselona”). Veliki Bečkerek postao je trgovište 1769. godine. Godine 1744. pominju se stanovnici grada i okoline koji su poslanici na Crkveno-narodnom saboru. Bili su to Petar Botosanić i Milić Popov bečkerečki oberknezovi. Stevan Rajković, burger Velikog Bečkereka, je 1780. godine bio ktitor stare crkve manastira Grgetega.

Na Batki se nalaze ostaci neolitske Starčevačke kulture, a kod Aradca nekropola iz vremena velike seobe naroda. U Ečki se nalazi Srpska pravoslavna crkva Sveti Nikola, sa drvenim tornjem, podignuta (1711). Ona predstavlja najstariju pravoslavnu crkvu u Banatu i Vojvodini. Prvobitni ikonostas ove crkve je napravio je (1744) Nedeljko Šerban Popović. Ovaj ikonostas danas je delom izložen u Narodnom muzeju u Zrenjaninu, pa je ikonostas u crkvi (1786) zamenjen novim, čiji je autor nepoznat. Najstarije građevine u samom gradu su pravoslavne crkve — Uspenska crkva u Svetosavskoj ulici (1746) i Hram Vavedenja Presvete Bogorodice u ulici Cara Dušana (1777); zatim, katolička katedrala (1868); zgrada pozorišta (1839), županije (1885) i Narodni muzej (1894). Grad se razvio oko utvrđenog jezgra kao aglomeracija seoskih naselja i planski podignutih naselja.

Grad je 1807. doživeo katastrofalni požar kada je naročito stradala županijska palata sa arhivom. Katastrofu su izazvali i požar 1832. godine te poplave 1816. i 1838. godine. Pravoslavni sveštenik Danilo Stajić bavio se pisanjem poezije, koju je objavljivao u više listova.[6] Tu je 1844. godine osnovana Torontalska štedionica, a 1847. godine otvorena prva štamparija. Školske 1846/1847. godine proradila je šestorazredna gimnazija. Početak građanskog rata 1848. godine obeležilo je provaljivanje u pravoslavnu crkvu na Uskrs te godine, kada su Srbi javno spalili pravoslavne matične knjige vođene od 1840. godine na mađarskom jeziku. Januara 1849. godine tu je postalo sedište "Srpske Vojvodine", pod predsedništvom patrijarha Josifa Rajačića. Kada je 1857. godine izvršen popis austrijske carevine u gradu je zapisano 2611 kuća.[7] A godine 1866. u gradu na Begeju je donet "Bečkerečki program" - politički program rada Srpske narodne stranke Svetozara Miletića.[8]

Bilo je krajem 1891. godine u gradu Velikom Bečkereku: dve pravoslavne crkve, pet sveštenika, 7092 pravoslavnih Srba sa 1170 domova.[9] U revolucionarnoj prošlosti, u Narodnooslobodilačkom ratu, iz ovoga kraja je sedam narodnih heroja poginulo u borbi, a oko 10.000 rodoljuba bilo je u logorima i zatvorima; 2.500 ih je streljano. Posle Drugog svetskog rata je grad doživeo privredni procvat. Posle 1991. godine, pretežno izvozna orijentacija privrede je praktično upropaštena sankcijama i raspadom Jugoslavije, jer je izgubila tržište. Nakon promena oktobra 2000. godine, grad se lagano oporavlja. Za vreme Austrougarske bio je sedište ugarske Torontalske županije, čiji je najveći deo posle Prvog svetskog rata pripao Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, a manji deo Kraljevini Rumuniji.

Nakon 1918. godine, pokrenuto je pitanje o obliku imena ovog grada na srpskom jeziku, bez osporavanja tradicionalnog naziva na mađarskom jeziku. Tim povodom su razmatrana rešenja iz srpske istorijske baštine koja je u ovom gradu sezala sve do vremena srpskih despota Stefana Lazarevića i Đurđa Brankovića, koji su tokom 15. veka držali ovaj grad u svom posedu.[2] Međutim, državne vlasti su 1924. godine odlučile da se potencijalno najpogodniji naziv "Banatski Despotovac" upotrebi za preimenovanje obližnjeg Ernestinovca,[10] tako da je nakon toga moralo biti pronađeno neko drugo rešenje. Počevši od 1935. godine, grad se naziva Petrovgrad (konjanička statua kralja Petra otkrivena je 1926[11]), a od 1946. godine Zrenjanin, po narodnom heroju Žarku Zrenjaninu Uči. Mesto je bilo pogođeno velikom poplavom u aprilu 1940.[12]

Novim zakonom o teritorijalnoj organizaciji Zrenjanin dobija status grada 2007. godine.[13]

  •  
    Grad Bečkerek 1697–98. godine, uključujući džamiju s minaretom koja dominira nad gradom
  •  
    Spomen-bista Aleksandru Sandiću u Karađorđevom parku u Zrenjaninu
  •  
    Spomenik Žarku Zrenjaninu

Gradska naselja uredi

 
Mesne zajednice u Zrenjaninu

Gradska naselja u Zrenjaninu su:

Kultura uredi

Sve do njihovog nasilnog iseljavanja neposredno nakon Drugog svetskog rata, ovaj grad je bio kulturno središte Švaba u Vojvodini i celoj Jugoslaviji. Ipak, i danas Zrenjanin igra važnu ulogu u kulturnom životu Srbije.

Institucije uredi

 
Narodni muzej

U gradu i okolini nalazi se dosta kulturno-istorijskih spomenika i poznatih institucija: Narodni muzej, istorijski arhiv, Gradska narodna biblioteka „Žarko Zrenjanin”, Umetnička kolonija Ečka s galerijom, Kulturni centar, amatersko pozorište „Madač” na mađarskom jeziku, kao i Narodno pozorište „Toša Jovanović”, koje je prema popularnoj legendi nastalo tako što je u vreme Austrougarske jedan imućan Bečkerečanin preuredio žitni magacin u pozorište kako bi doveo jednu glumicu iz Pešte, u koju se zaljubio, u svoj grad. Danas Narodno pozorište ima najrazvijeniju lutkarsku scenu u Srbiji.

Umetnost uredi

Banatsko udruženje književnika svake godine dodeljuje nagradu „Najbolje iz Banata” 27. januara na Savindan. Časopis za književnost i umetnost „NaTron” je nekad izlazio mesečno. Sada izlaze na srpskom jeziku listovi: „Zrenjanin” (nedeljno), „Ulaznica” (kvartalno) i „Zavičajac” (godišnje). Postoji i osnovna i srednja muzička škola „Josif Marinković”, kao i aktivna rok scena.

Obrazovanje uredi

Danas grad obiluje obrazovnim ustanovama koje privlače učenike iz cele zemlje. Grad ima deset osnovnih škola (opština 27), sedam srednjih škola, jednu osnovnu i srednju školu za učenike sa smetnjama u razvoju, jednu osnovnu i srednju muzičku školu, jednu visoku školu, jedan fakultet, kao i tri đačka i jedan studentski dom.

Osnovne škole u gradu Zrenjaninu uredi

  • OŠ „Petar Petrović Njegoš” Zrenjanin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Servo Mihalj” Zrenjanin – srpski i mađarski nastavni jezik
  • OŠ „Dr Jovan Cvijić” Zrenjanin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Žarko Zrenjanin” Zrenjanin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Sonja Marinković” Zrenjanin – srpski i mađarski nastavni jezik
  • OŠ „Dositej Obradović” Zrenjanin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Đura Jakšić” Zrenjanin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „2. oktobar” Zrenjanin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Vuk Karadžić” Zrenjanin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Jovan Jovanović Zmaj” Zrenjanin – srpski nastavni jezik

Srednje škole uredi

Posebne osnovne i srednje škole uredi

  • Osnovna i srednja škola za učenike sa smetnjama u razvoju „9. maj” Zrenjanin – srpski i mađarski nastavni jezik
  • Osnovna i srednja muzička škola „Josif Marinković” Zrenjanin – srpski nastavni jezik

Visoke škole i fakulteti uredi

  • Visoka tehnička škola strukovnih studija Zrenjanin – srpski nastavni jezik

Učenički i studentski domovi uredi

  • Dom učenika srednjih škola „Angelina Kojić – Gina”
  • Ženski internat „Karolina Satmari” („Szathmáry Karolina” Kollégium)
  • Muški internat „Emaus” („Emmausz” Kollégium)
  • Studentski dom „Mihajlo Predić dr Miša”

Ostale osnovne škole u Opštini Zrenjanin uredi

  • OŠ „Branko Radićević” Čenta – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Dr Aleksandar Sabovljev” Ečka – srpski i rumunski nastavni jezik
  • OŠ „Slavko Rodić” Lazarevo – srpski nastavni jezik
  • OŠ „1. oktobar” Botoš – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Dositej Obradović” Farkaždin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Svetozar Marković Toza” Elemir – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Petar Kočić” Banatski Despotovac – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Sveti Sava” Stajićevo – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Stevan Knićanin” Knićanin – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Bratstvo jedinstvo” Belo Blato – srpski, mađarski i slovački nastavni jezik
  • OŠ „Bratstvo” Aradac – srpski i slovački nastavni jezik
  • OŠ „Jovan Dučić” Klek – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Đura Jakšić” Perlez – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Branko Ćopić” Lukićevo – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Mladost” Tomaševac – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Uroš Predić” Orlovat – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Dr Boško Vrebalov” Melenci – srpski nastavni jezik
  • OŠ „Svetozar Marković Toza” Taraš – srpski nastavni jezik

Arhitektonski spomenici uredi

Glavni članak: Staro jezgro Zrenjanina
 
Protestantska crkva, zgrada Suda i Mali most
 
Bukovčeva palata
 
Crkva Svetog Ivana Nepomuka u Glavnoj ulici 1912. godine
  • Uspenska crkva, Hram Uspenja presvete Bogorodice, „Uspenska“ ili „Varoška crkva“, jedna je od najstarijih, u celini sačuvanih građevina u Zrenjaninu. Podignuta je 1746. godine u Svetosavskoj ulici i bila je jedina crkva u Temišvarskoj eparhiji pokrivena crepom. Zahvaljujući toj činjenici, i što je bio izgrađen od cigala, hram je pošteđen velikog požara 1807. godine u kom su izgorele gotovo sve drvene kuće u gradu. Crkva je podignuta kao jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom na istoku i visokim zvonikom na zapadnoj strani. Ikonostas crkve uradio je 1815. godine srpski slikar Georgije Popović. Na ikonama su, u tri zone, predstavljene scene iz Starog i Novog zaveta. Pretpostavlja se da je Popović uradio i sedam celivajućih ikona uljanom tehnikom na drvenoj podlozi.

Od 1951. godine ove su ikone pod zaštitom Zakona o spomenicima kulture. Zidnu dekoraciju hrama izveo je 1924. godine akademski slikar i minhenski đak Aleksandar Sekulić. Presto na horu crkve posvećen je prenosu moštiju Sv. Nikole. Ikone su u rezbarenim okvirima i slične su onima na ikonostasu. Osim slikarskih radova, u hramu je sačuvan čitav niz dragocenih predmeta primenjene umetnosti — bogoslužbenih knjiga sa vrednim kožnim povezom, svešteničke odeće finog tkanja sa zlatovezom, predmeta iz oltarskog prostora namenjenih liturgijskim obredima, itd.

  • Gradnulička crkva je sagrađena 1777. godine na mestu prethodne, koja se pominje 1666. godine u Katastigu manastira Pećke patrijaršije.[14] Uz nju se vezuje manastir (postojao 1758. metoh Hilandara), u kojem je krajem XVI ili početkom XVII veka, služio i činio čudotvorstva monah Rafailo Banatski, pristigao iz Hilandara. Tokom vremena njegov grob je postao mesto hodočašća, obeležen u XVIII veku kapelom, izgrađenom uz južnu fasadu crkve. To je poligonalna građevina od opeke, malih dimenzija, pokrivena visokim piramidalnim krovom. Drvena vrata sa žlebovima koji formiraju paralelne rombove i profilisani krovni venac predstavljaju jedine dekorativne elemente. Vavedenjski hram, izveden u barokno-klasicističkom maniru, jednobrodna je građevina sa prostranom polukružnom oltarskom apsidom i plitkim pevnicama. Na istočnoj i severnoj strani poduprta je sa pet masivnih stubaca. Visoki zvonik se uzdiže nad zapadnom fasadom, kojom dominiraju četiri slepe niše i jedan prozorski otvor istog oblika, sa blago zaobljenim profilisanim lukovima iznad, zabat sa dva okulusa i portal uokviren profilisanim kamenim dovratnicima. Vertikalna podela fasada je izvršena plitkim pilastrima sa višestruko izrezanim kapitelima, dok horizontalnu naglašavaju profilisani venci u gornjoj zoni. Ikonostasnu pregradu, ukrašenu bogatim drvorezbarskim radom, oslikao je na početku 19. veka Arsa Teodorović. Carske dveri i zidne slike u naosu i oltaru delo su Steve Aleksića iz 1914.

Crkva je spomenik kulture od velikog značaja. (Izvor: Spomeničko nasleđe Srbije, Zavod za zaštitu spomenika kulture Srbije),

Sport uredi

Zrenjanin ima dugu i uspešnu sportsku tradiciju. Prvi sportski klubovi su osnovani u osamdesetih godina 19. veka. Bili su tu razvijeni biciklizam, tenis, atletika, gimnastika, rvanje, hazena i dr. Ovaj grad je 2021. godine nosio titulu Evropskog grada sporta.

Iz Zrenjanina su bili fudbalski klubovi „Švebiš” („Schwäbisch”) i „Proleter”, koji je bio aktivan od 1947. do 2005. godine i čiji je naslednik „FK Proleter 2006”. Danas postoji klub „FK Banat“, koji igra u prvoj saveznoj ligi i svoje domaće utakmice igra u Karađorđevom parku, gradskom stadionu koji ima kapacitet za 18.700 gledalaca.

Rukometni klub Proleter je osnovan 11. januara 1949, bio je dva puta prvak države i jednom je igrao finale Kupa Jugoslavije. Igrao je finale EHF kupa 1990. i finale Kupa evropskih šampiona 1991. kada je poražen od Barselone.

Košarkaški klub Proleter je osnovan 27. juna 1949, a bio je prvak Jugoslavije 1956. Svoje utakmice igra u Sportskoj hali Medison, kapaciteta 2.800 mesta.

Iz ovoga grada dolaze mnogobrojni poznati sportisti, poput Ivane Španović, Ivana Lenđera, Dejana Bodiroge, Maje Ognjenović, Zorana Tošića, Duška Tošića, Jovane Brakočević i drugih.

Privreda uredi

Prva apoteka u Zrenjaninu osnovana je 1784. godine i zvala se „Kod spasitelja”. Pre toga se spominje vojna apoteka 1716. godine kada su u gradu boravile trupe Eugena Savojskog.[16][17]

Voda iz vodovoda u Zrenjaninu od 2003. godine nije ispravna za piće zbog povećane količine arsena. Do 2011. godine nije urađeno ni jedno istraživanje o tome koliko utiče zatrovana Zrenjaninska voda na zdravlje ljudi, iako je svakodnevno koristi oko tri četvrtine stanovnika grada.[18]

Najstariji industrijski objekat je pivara, osnovana 1745. godine. U Zrenjaninu postoji razvijena industrija tekstila, tepiha, nameštaja, duvana, građevinsko-industrijski kombinat, brodogradilište na Begeju, i poljoprivredno-prehrambena industrija. Na Begejskom kanalu razvijen je ribolov. U Zrenjaninu postoji i hemijska industrija i termoelektrana-toplana.

Za vreme Jugoslavije je Zrenjanin, zajedno s Mariborom, bio jedan od najvećih industrijskih centara, ali posle ratova devedesetih godina je većina fabrika propala i otvorile su se strane fabrike, poput nemačkog Drekslmajera i kineskog Ling Long-a. Krajem osamdesetih, građani Zrenjanina imali su visok standard življenja i 42 fabrike su radile u gradu. Nakon perioda postkomunističke tranzicije, samo 2 fabrike su nastavile sa radom (uljara „Dijamant“ i „Mlekoprodukt“).[19]

Prema informacijama Eurostata iz 2018. god., Srednjobanatski okrug, čije je sedište Zrenjanin, ima BDP od 10.600 evra po glavi stanovnika, čime je među razvijenijim okruzima zemlje. Ipak, kupovna moć je unutar Srbije u Zrenjaninu i Subotici najniža.

Poljoprivreda je oduvek bila od velikog značaja za ovo područje. Zbog obilja plodne zemlje i pogodnih klimatskih uslova, poljoprivreda je veoma razvijena, no u poslednje vreme se svake godine se primećuje pad u urodima. Zbog dolaska fabrika prljave industrije, poput fabrike guma „Ling Long”, očekuje se veće zagađenje vazduha, vode i tla, a samim time i dalji pad u poljoprivrednoj razvijenosti.

Javni prevoz uredi

U Zrenjaninu postoji organizovani gradski i prigradski prevoz. Glavni prevoznik je Net bus doo. koji nema registrovan red vožnje. Prevoznik koristi minibuseve kapaciteta 30 mesta, solo vozila kapaciteta 55 mesta, 80 mesta na gradskim vozilma i zglobna vozila sa 120 mesta.[20] U gradu postoji 8 gradski linija: 1, 3, 4, 5, 6, 10, 10a i 12. Grad Zrenjanin nikad nije uradio anketu o jgp u Zrenjaninu ali se može steći utisak da su građani nezadovoljni po kokmentarima na društvenim mrežama kaže Zrenjaninski socijalni forum.[21][22] Stajališta su zapuštena i ne održavaju se.[23]Prema analizi iz 2019. gradski i prigradski prevoz je ukupno prevozo oko 10000 ljudi radnim danom.[20]

Turizam uredi

 
Hram Uspenja Presvete Bogorodice, izgrađen 1746.
 
Rimokatolička katedrala svetog Ivana Nepomuka, građena 1864—1868.

U gradu se svake godine, krajem avgusta održava festival Dani piva na kom se koncertima najpoznatijih zvezda bivše Jugoslavije, vašarima, zabavnim parkovima i naravno, štandovima s pivom, proslavlja duga tradicija piva u Zrenjaninu. Takođe se organizuje i muzički festival Soundlovers.

U neposrednoj blizini Zrenjanina nalaze se rezervati prirode Carska bara i Rusanda, kao i Banja Rusanda u selu Melenci. Brojna lovišta takođe su od velikog značaja za lovce u Vojvodini.

Partnerski gradovi uredi

Poznate ličnosti uredi

Poznate osobe koje su rođene, živele ili radile u Zrenjaninu i okolini:

Počasni građani uredi

Demografija uredi

Glavni članak: Demografska istorija Zrenjanina

Prema popisu iz 2022. godine bilo je 67.129 stanovnika, što je pad u poređenju sa 76.511 stanovnikom prema popisu iz 2011. god.

Po informacijama s popisa iz 2002. godine u Zrenjaninu je živelo 64.791 punoletnih stanovnika, prosečna starost stanovništva iznosila je 39,9 godina (38,1 kod muškaraca i 41,5 kod žena), bilo je 28.710 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu bio je 2,77.

Ovo naselje je većinski naseljeno Srbima, uz značajnu mađarsku, slovačku, rumunsku i romsku manjinu.

Demografija[26][27]
Godina Stanovnika
1880. 19.500
1890. 21.900
1900. 23.300
1910. 26.000
1921. 27.500
1931. 32.831
1948. 38.564
1953. 44.168
1961. 55.539
1971. 71.424
1981. 81.270
1991. 81.316 80.333
2002. 79.773 81.390
2011. 76.511
2022. 67.129
Etnički sastav prema popisu iz 2022.‍
Srbi
  
 50.036 74,54%
Mađari
  
 6.520 9,71%
Romi
  
 1.766 2,63%
Jugosloveni
  
 684 1,02%
Rumuni
  
 530 0,79%
Slovaci
  
 281 0,42%
Hrvati
  
 234 0,35%
Makedonci
  
 198 0,29%
Crnogorci
  
 114 0,17%
Albanci
  
 107 0,16%
Nemci
  
 63 0,09%
Bugari
  
 59 0,09%
Rusi
  
 57 0,08%
Muslimani
  
 51 0,08%
Slovenci
  
 47 0,07%
Bošnjaci
  
 31 0,05%
Goranci
  
 23 0,03%
Ukrajinci
  
 21 0,03%
Rusini
  
 15 0,02%
Bunjevci
  
 7 0,01%
Vlasi
  
 4 0,01%
ostali
  
 210 0,31%
regionalna pripadnost
  
 688 1,02%
neizjašnjeni
  
 2.563 3,82%
nepoznato
  
 2.820 4,20%
ukupno: 67.129


Stanovništvo prema polu i starosti[28]
m
ž
85+ 191
  
  
 535
80—84 519
  
  
 1.094
75—79 1.094
  
  
 1.784
70—74 1.513
  
  
 2.112
65—69 1.521
  
  
 2.121
60—64 2.663
  
  
 3.307
55—59 2.996
  
  
 3.379
50—54 2.571
  
  
 2.967
45—49 2.571
  
  
 2.776
40—44 2.521
  
  
 2.529
35—39 2.795
  
  
 2.664
30—34 2.882
  
  
 2.765
25—29 2.496
  
  
 2.453
20—24 2.288
  
  
 2.263
15—19 2.109
  
  
 2.053
10—14 1.866
  
  
 1.761
5—9 1.967
  
  
 1.777
0—4 1.848
  
  
 1.760
Prosek : 40,0 43,7
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 12.525 14.517 18.736 23.809 28.529 28.608 28.710
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 6.175 7.213 6.385 6.392 1.668 625 160 48 22 22 2,77
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 31.788 9.439 19.673 1.320 1.306 50
Ženski 35.959 7.374 19.835 6.365 2.344 41
UKUPNO 67.747 16.813 39.508 7.685 3.650 91
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 15.091 568 43 361 4.723
Ženski 12.561 253 11 78 3.491
UKUPNO 27.652 821 54 439 8.214
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 539 2.192 1.987 306 1.146
Ženski 167 373 2.456 342 361
UKUPNO 706 2.565 4.443 648 1.507
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 201 457 869 474 550
Ženski 481 394 663 1.188 1.845
UKUPNO 682 851 1.532 1.662 2.395
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 481 0 1 193
Ženski 386 5 0 67
UKUPNO 867 5 1 260

Podela naselja u opštini Zrenjanin prema etničkom sastavu uredi

Religija uredi

Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, većina stanovništva opštine Zrenjanin je pravoslavne vere (77,08 %). Ostale religije zastupljene u opštini su rimokatoličanstvo (11,1 %), protestantizam (2,05 %). Broj muslimana i judaista je nizak, a udeo agnostika, ateista, neizjašnjenih i nepoznatih je 8,24 %. Pravoslavni hrišćani u Zrenjaninu pripadaju Banatskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve sa sedištem u Vršcu. Zrenjanin je takođe centar Zrenjaninske biskupije Banata.

Multireligioznost ove zajednice odražava se i u činjenici da se u samom centru grada nalaze jedan pravoslavni hram, jedna katolička katedrala i jedna reformatorska crkva, a tu se ranije nalazila i sinagoga.

Galerija uredi

  •  
    Gradska kuća, ispred spomenik kralju Petru I
  •  
    Katedrala i Gradska kuća
  •  
    Mali most, zgrada suda i kalvinistička crkva
  •  
    Reka Begej u Zrenjaninu
  •  
    Zrenjanin, reka Begej
  •  
    Muzička škola „Josif Marinković” Zrenjanin
  •  
    Nekadašnja fabrika alkohola u Zrenjaninu

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Zvanična prezentacija grada Zrenjanina”. Arhivirano iz originala 12. 9. 2018. g. 
  2. ^ a b Ćirković 1982, str. 322.
  3. ^ Ivić 1914, str. 159-160.
  4. ^ Ivić 1914, str. 203-204, 207.
  5. ^ Nikolajević 1932, str. 422-427.
  6. ^ "Serbskij narodnij list", Budim 1838. godine
  7. ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1860. godine
  8. ^ "Zbornik Matice srpske za društvene nauke", Novi Sad 39/1964. godine
  9. ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godina
  10. ^ "Vreme", Beograd 3. avgust 1924. godine
  11. ^ Spomenik Kralju Petru u Velikom Bečkereku, Politika, 3. okt. 1926, str. 5 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. jul 2020). digitalna.nb.rs
  12. ^ „"Politika", 7. april 1940, str. 17-18”. Arhivirano iz originala 18. 04. 2021. g. Pristupljeno 18. 04. 2021. 
  13. ^ Službeni glasnik 129-07, 29. decembar 2007.
  14. ^ Dušan Popović, S. Matić: "O Banatu i stanovništvu Banata u 17. veku", sremski Karlovci 1931.
  15. ^ „U Bečkereku izneli žito, uselili glumce („Večernje novosti“, 7. april 2016)”. Arhivirano iz originala 09. 04. 2016. g. Pristupljeno 07. 04. 2016. 
  16. ^ „Moljac alhemičar sa Begeja („Večernje novosti“, 9. avgust 2015)”. Arhivirano iz originala 11. 08. 2015. g. Pristupljeno 09. 08. 2015. 
  17. ^ „Filip Krčmar: Prilog istoriji zrenjaninskog apotekarstva, Rad muzeja Vojvodine, 56, Novi Sad, 2014, str. 139-158” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 21. 06. 2020. g. Pristupljeno 31. 01. 2019. 
  18. ^ RTS: Zrenjaninci osam godina piju zatrovanu vodu (16.10.2011) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. октобар 2011), Приступљено 5. 5. 2013.
  19. ^ „Успон и пад највеће банатске вароши: Било једном у Зрењанину”. OKO (на језику: српски). Приступљено 2023-04-04. 
  20. ^ а б Mirkanović, Milena (2019-03-19). „UPOREDNA ANALIZA SISTEMA JAVNOG MASOVNOG PREVOZA PUTNIKA U ZRENJANINU I ŠAPCU”. Zbornik radova Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu. 34 (04): 665—668. ISSN 2560-5925. doi:10.24867/02DS04Mirkanovic. 
  21. ^ Studio, The (2022-01-25). „Anketa o gradskom prevozu u Zrenjaninu”. ZSF - Zrenjaninski Socijalni Forum (на језику: енглески). Архивирано из оригинала 14. 08. 2023. г. Приступљено 2023-08-14. 
  22. ^ „Nove linije u gradskom prevozu, građani i dalje nezadovoljni - Društvo - Dnevni list Danas” (на језику: српски). 2022-01-11. Приступљено 2023-08-14. 
  23. ^ „ZAPUŠTENA AUTOBUSKA STAJALIŠTA IZGUBILA FUNKCIJU – Zrenjanin”. listzrenjanin.com. Приступљено 2023-08-14. 
  24. ^ „Градови пријатељи | Зрењанин”. zrenjanin.rs. Приступљено 2022-12-21. 
  25. ^ Grad Zrenjanin — Počasni građani Архивирано на сајту Wayback Machine (6. februar 2010), Pristupljeno 7. 4. 2013.
  26. ^ „Knjiga 20”. Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011. Podaci po naseljima (PDF). stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. septembar 2011. ISBN 978-86-6161-109-4. 
  27. ^ „The YUGOSLAV FEDERATION : urban population”. Populstat.info. Arhivirano iz originala 11. 1. 2020. g. Pristupljeno 11. 10. 2007. 
  28. ^ „Knjiga 2”. Starost i pol Podaci po naseljima (PDF). stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. septembar 2011. ISBN 978-86-6161-028-8. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Зрењанин&oldid=27790648”