Javansko more
Javansko more je deo Tihog okeana i ima površinu od 310.000 km². Nalazi se između ostrva Borneo na severu, Jave na jugu, Sumatre na zapadu i Sulavesi na istoku. Na severozapadu je preko prolaza Karimata povezan sa Južnim Kineskim morem. Ribolov je važna ekonomska delatnost u Javanskom moru, u kome živi preko 3000 morskih životinja. Javansko more je i popularna turistička destinacija, naročito za ronjenje. Tokom Drugog svetskog rata, u februaru i martu 1942. godine odigrala se u njemu pomorska bitka. Snage Holandije, Velike Britanije, Australije i SAD su skoro potpuno uništene pokušavajući da odbrane Javu od Japanskih napada.[1][2]
| Javansko more | |
|---|---|
 Location of the Java Sea | |
| Lokacija | Sundski prag |
| Koordinate | 5° J; 110° I / 5° J; 110° I |
| Pritoke | Barito, Bengavan Solo, Brantas, Kilivung, Simanuk, Sitarum, Kahajan, Musi, Sampit |
| Maks. dužina | 1.600 km (990 mi) km |
| Maks. širina | 380 km (240 mi) km |
| Površina | 320.000 km2 (120.000 sq mi) km2 |
| Pros. dubina | 46 m (151 ft) m |
| Naselja | Batuličin, Cirebon, Džakarta, Džepara, Makasar, Pekalongan, Probolingo, Semarang, Surabaja, Tandžung Pandan, Tegal, Toboali, Tuban |
  Javansko more | |
| Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi | |
Geografija uredi
Javansko more pokriva južni deo Sundskog praga od 1.790.000 km2 (690.000 sq mi). Ovo plitko more, ima srednju dubinu od 46 m (151 ft). Ono je veličine od oko 1.600 km (990 mi) istok-zapad sa 380 km (240 mi) sever-jug[3] i zauzima ukupnu površinu od 320.000 km2 (120.000 sq mi).
Ovo more je nastalo kako je nivo mora porastao na kraju poslednjeg ledenog doba.[4] Njegovo skoro ravnomerno ravno dno i prisustvo drenažnih kanala (koji se mogu pratiti do ušća ostrvskih reka) ukazuju na to da je Sundski prag nekada bio stabilno, suvo, nisko-reljefno kopno (peneplan) iznad kojeg je stajalo nekoliko monadnoka. (granitna brda koja zbog otpornosti na eroziju formiraju današnja ostrva).
Opseg uredi
Međunarodna hidrografska organizacija (IHO) definiše Javansko more kao jednu od voda Istočnoindijskog arhipelaga,[5] sa sledećim kriterijumima:[6]
Na severu. Do južne granice Južnog kineskog mora [tačka Lucipara (3° 14′ S 106° 05′ E / 3.233° J; 106.083° I) odatle do Tandžong Nanke, jugozapadnog kraja ostrva Bangka, preko ovog ostrva do Tandžong Berikata, istočne tačke (2° 34′ S 106° 51′ E / 2.567° J; 106.850° I), do Tandžong Džemanga (2° 36′ S 107° 37′ E / 2.600° J; 107.617° I) u Bilitonu, duž severne obale ovog ostrva do Tandžong Boeroeng Mandija (2° 46′ S 108° 16′ E / 2.767° J; 108.267° I) a odatle linija do Tandžong Sambara (3° 00′ S 110° 19′ E / 3.000° J; 110.317° I) jugozapadni kraj Bornea], južna obala Bornea i južna granica Makasarskog moreuza [Linija od jugozapadnog ekstrema Celebesa (5° 37′ S 119° 27′ E / 5.617° J; 119.450° I), kroz južnu tačku Tana Keke, do južnog ekstremnog dela Laoeta (4° 06′ S 116° 06′ E / 4.100° J; 116.100° I) odatle uz zapadnu obalu tog ostrva do Tandžong Kivija i odatle preko do Tandžong Petanga, Borneo (3° 37′ S 115° 57′ E / 3.617° J; 115.950° I) na južnom kraju moreuza Laoet].
Na Istoku. Uz zapadnu granicu mora Flores [Linija od Tg Sarokaja (8° 22′ S 117° 10′ E / 8.367° J; 117.167° I) do ostrva Zapadni Paternoster (7° 26′ S 117° 08′ E / 7.433° J; 117.133° I) odatle do severoistočnog ostrva Postiljon (6° 33′ S 118° 49′ E / 6.550° J; 118.817° I) i do zapadne tačke zaliva Lajkang, Celebes].
Na jugu. Uz severne i severozapadne granice Balijskog mora [Linija od zapadnog ostrva Paternoster do istočne tačke Sepandžanga i odatle kroz ovo ostrvo do zapadne tačke zaliva Gedeh na južnoj obali Kangeana (7° 01′ S 115° 18′ E / 7.017° J; 115.300° I). Linija od zapadne tačke zaliva Gedeh, ostrva Kangean, do Tg Sedana, severoistočnog ekstremnog dela Jave i niz istočnu obalu do Tg Bantenana, jugoistočnog krajnjeg dela ostrva], severne i zapadne obale Jave do Java Hufda (6° 46′ S 105° 12′ E / 6.767° J; 105.200° I) njegova zapadna tačka, a odatle linija do Vlake Hoek (5° 55′ S 104° 35′ E / 5.917° J; 104.583° I) južni kraj Sumatre.
Na Zapadu. Istočna obala Sumatre između Vlake Hoek i Lucipara Pojnt (3° 14′ S 106° 05′ E / 3.233° J; 106.083° I).
Istorija uredi
Bitka na Javanskom moru od februara do marta 1942. bila je jedna od najtežih pomorskih bitaka u Drugom svetskom ratu.[7][8][9][10] Pomorske snage Holandije, Britanije, Australije i Sjedinjenih Država bile su skoro uništene pokušavajući da odbrane Javu od japanskog napada.[11][12]
Let 8501 Indonezija ErAzija se 28. decembra 2014. srušio u Javansko more dok je bio na putu za Singapur iz Surabaje, Istočna Java. Poginulo je svih 162 putnika i članova posade.[13]
Dana 29. oktobra 2018. godine, Let 610 kompanije Lajon Er srušio se u Javansko more ubrzo nakon poletanja sa međunarodnog aerodroma Soekarno-Hata u Džakarti na putu ka aerodromu Depati Amir u Pangkal Pinangu. Pretpostavlja se da su svi 189 putnika i članova posade poginuli.[14]
Dana 9. januara 2021, Boing 737-500 (PK-CLC) koji je leteo kao Srividžaja Er Let 182, srušio se u blizini ostrva Laki, ubrzo nakon poletanja sa međunarodnog aerodroma Soekarno-Hata, na putu do međunarodnog aerodroma Supadio, sa 50 putnika i 12 članova posade.[15]
Ekonomske aktivnosti uredi
Južni deo morskog dna je odavno prepoznat kao geološki sličan severnoj Javi, gde se nalaze naftna polja i prostiru se ispod mora. Izgledi su takođe povoljni za naftna polja u vodama jugoistočnog Kalimantana. Kao lokacija uspešnog istraživanja nafte i prirodnog gasa, Javansko more je postalo osnova izvoznog programa Indonezije.
Ribolov je važna ekonomska aktivnost u Javanskom moru. Preko 3.000 vrsta morskog živog sveta se nalazi u ovoj oblasti. Brojni nacionalni parkovi postoje u oblasti kao što je Karimundžava. Hiljadu ostrva se nalaze severno od glavnog grada Džakarte i jedino su gradsko regentstvo.
Područje oko Javanskog mora je takođe popularna turistička destinacija. Ronjenje pruža mogućnosti da se istražuju i fotografišu podvodne pećine, olupine, korale, sunđere i drugi morski život.[16]
Reference uredi
- ^ AirAsia flight QZ8501: 5 things about Java Sea, where search for plane is taking place. The Straits Times. December 28, 2014
- ^ Java Sea. Encyclopædia Britannica.
- ^ GoogleEarth
- ^ „Pleistocene Sea Level Maps”. The Field Museum. 2003.
- ^ „Limits of Oceans and Seas” (PDF) (3rd izd.). International Hydrographic Organization. 1953. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 10. 2016. g. Pristupljeno 23. 03. 2023.
- ^ „Limits of Oceans and Seas, 3rd edition” (PDF). International Hydrographic Organization. 1953. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 10. 2011. g. Pristupljeno 28. 12. 2020.
- ^ L, Klemen (1999—2000). „Rear-Admiral Karel W.F.M. Doorman”. Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942.
- ^ Morison, Samuel Eliot (2001). History of United States Naval Operations in World War II: The rising sun in the Pacific. University of Illinois Press. str. 332. ISBN 9780252069734.
- ^ Muir, Dan (1999—2000). „The Balikpapan Raid”. Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942.
- ^ Horner, David (1995). „The Gunners: A History of Australian Artillery”. Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942.
- ^ Oosten, F. C. van The Battle of the Java Sea Publisher: London : I. Allen. 1976. ISBN 0-7110-0615-6.
- ^ Thomas, David A. (1971). Battle of the Java Sea. London: Pan Books. ISBN 0-330-02608-9.
- ^ AirAsia flight: teams retrieve bodies from Java Sea. The Guardian. Dec 30, 2014.
- ^ Noyes, Jenny; Massola, James (2018-10-29). „Lion Air flight crashes in Indonesia”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2018-10-29.
- ^ „Dozens feared dead after Boeing 737 drops 10,000ft into sea off Indonesia”. Independent.co.uk. 10. 1. 2021.
- ^ Epton, Nina. The Islands of Indonesia. London, Pitman 1955
Literatura uredi
- Touwen, Jeroen (editor). (2001). Shipping and trade in the Java Sea region, 1870-1940 : a collection of statistics on the major Java Sea ports. ISBN 90-6718-162-5.
- (2008) "Java Sea a study on its economic impacts."
- Zvi Ben-Avraham, "Structural framework of the Sunda Shelf and vicinity" Structural Geology (January 1973) abstract
- Monk, K.A.; Fretes, Y.; Reksodiharjo-Lilley, G. (1996). The Ecology of Nusa Tenggara and Maluku. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. str. 10. ISBN 962-593-076-0.
- va Bemmelen, R.W. (1949). The Geology of Indonesia. Vol. IA: General Geology of Indonesia and Adjacent Archipelagoes. Matinus Nithoff, The Hague, 723 pp.
- Tomascik, T; Mah, J.A.; Nontji, A.; Moosa, M.K. (1996). The Ecology of the Indonesian Seas – Part One. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. str. 74. ISBN 962-593-078-7.
- Monk, K.A.; Fretes, Y.; Reksodiharjo-Lilley, G. (1996). The Ecology of Nusa Tenggara and Maluku. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. str. 10. ISBN 962-593-076-0.
- Till Hanebuth, Karl Stattegger and Pieter M. Grootes, "Rapid Flooding of the Sunda Shelf: A Late-Glacial Sea-Level Record", Science 288 12 May 2000:1033-35.
- Tomascik, T; Mah, J.A.; Nontji, A.; Moosa, M.K. (1996). The Ecology of the Indonesian Seas – Part One. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. str. 580—581. ISBN 962-593-078-7.
- Andrew B. G. Bush and Richard G. Fairbanks, "Exposing the Sunda shelf: Tropical responses to eustatic sea level change", Journal of Geophysical Research 108 (2003).
- Earle, W. (1845). On the physical structure and arrangement of the Indonesian Archipelago. Journal of the Geographical Society of London 15: 358:365
- Voris, Harold K. (septembar 2000). „Maps of Pleistocene sea levels in Southeast Asia shorelines, river systems and time durations.”. Journal of Biogeography. Field Museum of Natural History, Chicago, Illinois, USA. 27 (5): 1153—1167. S2CID 85952383. doi:10.1046/j.1365-2699.2000.00489.x.
- Molengraaff, G. A. F.; Hinde, George Jennings (1902). Borneo-expedition. Geological explorations in Central Borneo (1893-94). Leyden, E.J. Brill. str. 189—196.
- Hanebuth, Till; Stattegger, Karl; Grootes, Pieter M. (11. 10. 1999). „Rapid Flooding of the Sunda Shelf: A Late-Glacial Sea-Level Record” (PDF). Science. www.sciencemag.org. 288 (12 MAY 20): 1034. PMID 10807570. doi:10.1126/science.288.5468.1033. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 08. 2016. g. Pristupljeno 29. 6. 2016.
- Tjia, H.D. (1980). The Sunda Shelf, Southeast Asia. Z. Geomorph. 24: 405-427. (23.3.6)
- Whitten, T; Soeriaatmadja, R. E.; Suraya A. A. (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. str. 118. ISBN 978-9625938882.
- „Java Sea Shipwrecks of World War 2: One of the men who found them reflects on their loss – All About History”. historyanswers.co.uk. 23. 11. 2016.
- „Mystery over Dutch WW2 shipwrecks vanished from Java Sea bed” (na jeziku: engleski). BBC News. 2016-11-16. Pristupljeno 2016-11-16.
- correspondent, Oliver Holmes South-east Asia; Harding, Luke (2016-11-16). „British second world war ships in Java Sea destroyed by illegal scavenging”. The Guardian (na jeziku: engleski). ISSN 0261-3077. Pristupljeno 2016-11-16.
- „Archived copy” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 15. 4. 2017. g. Pristupljeno 15. 4. 2017.
- Brown, David (1990). Warship Losses of World War Two. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-914-X.
- Burchell, David (1971). The Bells of the Sunda Strait. Adelaide, Australia: Rigby.
- Cain, T. J. (1959). HMS Electra. London: Futura Publications.
- D'Albas, Andrieu (1965). Death of a Navy: Japanese Naval Action in World War II. Devin-Adair Pub. ISBN 0-8159-5302-X.
- Dull, Paul S. (1978). A Battle History of the Imperial Japanese Navy, 1941–1945
. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-097-1. - Gill, G. Hermon (1957). „Chapter 15: Abda and Anzac”. Royal Australian Navy, 1939–1942. Australia in the War of 1939–1945. Series 2 – Navy. I. Canberra: Australian War Memorial. OCLC 848228.
- Gill, G. Hermon (1957). „Chapter 16: Defeat in Abda”. Royal Australian Navy, 1939–1942. Australia in the War of 1939–1945. Series 2 – Navy. I. Canberra: Australian War Memorial. OCLC 848228.
- Gordon, Oliver L. (1957). Fight It Out. William Kimber.
- Grove, Eric (1993). Sea Battles in Close-Up: World War II, vol. 2. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-7110-2118-X.
- Hara, Tameichi (1961). Japanese Destroyer Captain. New York & Toronto: Ballantine Books. ISBN 0-345-27894-1. Firsthand account of the battle by the captain of the Japanese destroyer Amatsukaze.
- Holbrook, Heber (1981). U.S.S. Houston: The Last Flagship of the Asiatic Fleet. Dixon, CA, USA: Pacific Ship and Shore.
- Hornfischer, James D. (2006). Ship of Ghosts: The Story of the USS Houston, FDR's Legendary Lost Cruiser, and the Epic Saga of Her Survivors. Bantam. ISBN 0-553-80390-5.
- Hoyt, Edwin P. (1976). The Lonely Ships: The Life and Death of the Asiatic Fleet. New York: David McKay Company.
- Kehn, Donald M. (2009). A Blue Sea of Blood: Deciphering the Mysterious Fate of the USS Edsall. Zenith Press. ISBN 978-0-7603-3353-2.
- Lacroix, Eric; Wells, Linton (1997). Japanese Cruisers of the Pacific War. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-311-3.
- McKie, Ronald (1953). Proud Echo: The Great Last Battle of HMAS Perth. Sydney: Angus & Robertson.
- Morison, Samuel Eliot (2001) [1958]. The Rising Sun in the Pacific 1931 – April 1942, vol. 3 of History of United States Naval Operations in World War II. Castle Books. ISBN 0-7858-1304-7.
- Parkin, Robert Sinclair (1995). Blood on the Sea: American Destroyers Lost in World War II. Da Capo Press. ISBN 0-306-81069-7.
- Payne, Alan (2000). HMAS Perth: The Story of a Six-Inch Cruiser, 1936–1942. Garden Island, NSW, Aus: The Naval Historical Society of Australia.
- Schultz, Duane (1985). The Last Battle Station: The Story of the USS Houston. St Martins Press. ISBN 0-312-46973-X.
- Spector, Ronald (1985). Eagle Against the Sun: The American War With Japan . Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-394-74101-3.
- Thomas, David A. (1968). The Battle of the Java Sea. New York: Stein & Day. ISBN 0-330-02608-9.
- van Oosten, F. C. (1976). The Battle of the Java Sea (Sea battles in close-up; 15). Naval Institute Press. ISBN 0-87021-911-1.
- Visser, H. (septembar 2017). „Question 25/53”. Warship International. LIV (3): 189—190. ISSN 0043-0374.
- Whiting, Brendan (1995). Ship of Courage: The Epic Story of HMAS Perth and Her Crew. St Leonards, NSW: Allen & Unwin. ISBN 1-86373-653-0.
- Winslow, Walter G. (1984). The Ghost that Died at Sunda Strait. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-218-4.
- Winslow, Walter G. (1994). The Fleet the Gods Forgot: The U.S. Asiatic Fleet in World War II. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-928-X.
Spoljašnje veze uredi
- Voris, H., and C. Simpson, 2000 and 2006, [1] The Field Museum, Chicago, Illinois.
