Jevrejsko groblje u Zvorniku
Jevrejsko groblje na lokalitetu Meterizi u Zvorniku je grobljanska celina proglašena nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.[1] Prostire se na 807 kvadrata i nalazi se nadomak magistralnog puta Zvornik – Bijeljina. Groblje je osnovano 1890. godine dok je gradom upravljao H. Grizberger, u periodu kada je u Zvorniku živelo oko 140 Jevreja. [2]
| Jevrejsko groblje u Zvorniku | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Zvornik |
| Entitet |  Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 44° 23′ 48″ S; 19° 06′ 27″ I / 44.396752° S; 19.107572° I |
  Jevrejsko groblje u Zvorniku Jevrejsko groblje u Zvorniku na karti Bosne i Hercegovine | |
| Vrsta spomenika | Nacionalni spomenik |
| Tip kulturnog dobra | Grobljanska celina |
Opis dobra
urediJevrejska zajednica u Zvorniku počela je da se formira oko 1845. godine kada su se na ovom području naselile prve porodice iz Tuzle i Bijeljine. Prema putopisu dr Oto Blaua, godine 1877. u Zvorniku je živelo šest jevrejskih porodica. Sa dolaskom Austrougarske uprave, u Zvornik su se počeli doseljavati Aškenazi. Prema popisu stanovništva iz 1879. godine, u Zvorniku je živelo 50 jevrejskih porodica.
Jevrejsko groblje u Zvorniku osnovano je 1890. godine uz blagoslov rabina Benjamina Hasana.[3] Karakteristično je po raznim formama i oblicima nadgrobnih elemenata. Na groblju se nalazi oko 80 spomenika od kojih najstariji datira iz 1888. godine. Spomenici su napravljeni od kamena, mermera ili betona. Natpisi na nadgrobnicima su uglavnom dvojezični, isklesani hebrejskim pismom i latiničnim pismom na nemačkom jeziku ili jeziku lokalnog stanovništva. Prema pisanim podacima iz 1910. godine, Sefardski Jevreji su dobro govorili lokalnim jezikom te se na njihovim spomenicima mogu uočiti natpisi na lokalnom jeziku dok je za Jevreje Aškenaze nemački jezik bio maternji i na njihovim spomenicima se nalaze podaci ispisani na nemačkom jeziku. Pored dvojezičnosti, spomenici su karakteristični po različitim motivima koji su uglavnom uklesani u zaglavlju, s prednje strane spomenika. Uglavnom je reč o Davidovoj zvezdi, žalosnoj vrbi, maslinovim grančicama ili floralnom reljefu.
Maja 2008. godine podignuta je spomen tabla u znak sećanja na zvorničke Jevreje nastradale i prognane tokom Drugog svetskog rata.
Zaštita lokaliteta
urediJevrejsko groblje u Zvorniku sačuvalo je visok stepen autentičnosti i predstavlja važan istorijsko svedočanstvo o životu Jevreja u Zvorniku. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenik Bosne i Hercegovine donela je avgusta 2019. godine, odluku da se grobljanska celina – Jevrejsko groblje na lokalitetu u Zvorniku proglasi nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Groblje se nalazi u zapuštenom stanju i većina nadgrobnih spomenika je oštećeno ili utonulo. Skoro celo područje groblja prekrivno je divljim niskim rastinjem i većim brojem samoniklog drveća.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Službeni list - akt o zaštiti
- ^ Hasanhodžić, Anisa; Rustemović, Rifet: Tragovima naših komšija, Jevreji u BiH i holokaust. Sarajevo, Institut za istoriju, 2015, 398.
- ^ Pinto, Avram; Jevreji Sarajeva i Bosne i Hercegovine, Sarajevo: Veselin Masleša, 1987, str. 17.
Literatura
uredi- Dr Josef Konforti, Jevreji u unutrašnjosti Bosne i Hercegovine: Travnički Jevreji, Spomenica 400 godina od dolaska Jevreja u Bosnui Hercegovinu, NP „Oslobođenje”“, Sarajevo, 1966.
- Avram Pinto, Jevreji Sarajeva i Bosne i Hercegovine, Sarajevo: Veselin Masleša, 1987.
- Vedrana Gotovac: Sinagoge u Bosni i Hercegovini, Sarajevo: Muzej Grada Sarajeva, 1987.
- Hudović, Mehmed: Zvornik slike i bilješke iz prošlosti, Tuzla,1991.
- Cadik Danon: ZBIRKA POJMOVA IZ JUDAIZMA. Izdanje Saveza Jevrejskih opština Jugoslavije, Beograd, 1996.
- Hadžibegović, Iljas: Bosanskohercegovački gradovi na razmeđu 19. i 20. stoljeća. Institut za istoriju u Sarajevu, Sarajevo, 2004.
- Anisa Hasanhodžić, Rifet Rustemović: Tragovima naših komšija, Jevreji u BiH i holokaust. Institut za istoriju, Sarajevo. 2015.
