Jevrejsko žensko društvo
Jevrejsko žensko društvo (engl. Jewish Women’s Society), osnovano u Beogradu 1874. godine, prvo je žensko udruženje osnovano među Sefardima na Balkanu, ali i prvo žensko udruženje osnovano u Srbiji uopšte. Ova organizacija, kao i druge slične ženske organizacije toga doba, mogu se smatrati pretečama feminističkih udruženja.[1] Već naredne, 1875. godine osnovano je i Beogradsko žensko društvo.[2]
| Jevrejsko žensko društvo | |
|---|---|
 Zgrada Jevrejskog ženskog društva u ulici Visokog Stevana 2 na Dorđolu. U njoj je danas smešten Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu | |
| Osnivač | Sefardske žene |
| Datum osnivanja | 1874. godine |
| Datum gašenja | 1941. godine |
| Tip | Humanitarna organizacija |
| Metod delovanja | prosvetiteljski i humanitarni rad |
| Lokacija | Kneževina Srbija |
| Sedište | Beograd |
| Područje delovanja | Sefardske žene u Srbiji |
| Službeni jezici | jevrejsko-španski (el judeo-español), srpski |
| Predsednik | Jelena de Majo |
| Rukovodioci | Natalija Munk, Sofija Almuli |
Istorijat uredi
Jevrejsko žensko društvo osnovano je 1874. godine u Beogradu, u tadašnjoj Jevrejskoj Mali na Dorćolu. Osnovala ga je nekolicina sefardskih žena,[3] koje su tada uspele da se izbore za osnivanje ovog prvog ženskog udruženja na teritoriji Srbije, prvog takvog udruženja među Sefardima na Balkanu, a iz oskudnih podataka do kojih se može doći čini se da je Jevrejsko žensko društvo ujedno i prvo udruženje sefardskih žena na Orijentu. Ova činjenica svedoči kako o velikom kulturnom i društvenom napretku jevrejske zajednice u Beogradu krajem 19. veka, tako i o nastojanjima žena da promene svoj socijalni status.[1]
Jevrejsko žensko društvo regrutovalo je članove među mladim udatim ženama. One su među svojim prijateljima prikupljale novac koji je zatim distribuiran kao pomoć ženama u nevolji. Društvo u početku nije imalo Izvršni odbor i Statut, niti su održavani formalni sastanci, sve do 1905. godine. Tada Jelena de Majo (1876-1942), koja je do udaje bila nastavnica u Jevrejskoj ženskoj školi, postaje prvi sekretar Društva i počinje da vodi zapisnike sa sastanaka na srpskom jeziku.[3]
Tokom Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata članice Jevrejskog ženskog društva aktivno su doprinosile ratnim naporima Srbije. Pokazale su svoj patriotizam pomažući Crvenom krstu u pripremi zavoja i radeći kao medicinske sestre u poljskim bolnicama. Jedan od vodećih članica Društva, Natalija Munk, jedna je od najistaknutijih srpskih dobrovoljnih bolničarki u svim ratovima koje je Srbija vodila za nezavisnost, oslobođenje i ujedinjenje, od Srpsko-bugarskog rata 1885. do Prvog svetskog rata. Ona je za svoj dobrovoljni rad milosrdne sestre bolničarke dobila brojna priznanja i odlikovanja, među kojima i najveće srpsko vojničko odlikovanje, Karađorđevu zvezdu sa mačevima. Društvo je na sebe preuzelo i obavezu zbrinjavanja ratnih udovica i siročadi, kao i pomoć u hrani i smeštaju izbeglicama i njihovim porodicama.[3]
Posle Prvog svetskog rata Jevrejsko ženska društvo se reorganizuje i znatno proširuje svoje članstvo i programe. Na čelu društva nalaze se Jelena de Majo kao predsednica i Sofija Almuli kao potpredsednica. Godine 1924. na 50-godišnjicu postojanja, Društvo je imalo 470 članica. Jedan od glavnih projekata bio je otvaranje Škole za zaposlene devojke, koja je radila od 1919. do 1929. godine i u kojoj su se mlade jevrejske devojke obučavale da rade kao švalje. U okviru Društva osniva se i komitet koji se bavi organizacijom boravka siromašne i bolesne dece na jadranskoj obali. Organizuju se popularna predavanja o medicinskim temama za žene. Društvo sarađuje sa raznim drugim jevrejskim i nejevrejskih institucijama u Beogradu sau svojim programima i kampanjama redovne i hitne pomoći porodicama i pojedincima kojima je pomoć potrebna.[3]
Godine 1937/38. Društvo je podiglo svoju zgradu i u njoj se nalazio Dom za brigu o deci, a zatim i obdanište u kojem je bio organizovan dnevni smeštaj i briga za 80-oro dece od sedam sati ujutro do šest uveče.[3] Tokom 1941. godine, pa sve do nemačkog uništenja beogradske jevrejske populacije tu je bila smeštena jevrejska bolnica. Zgrada Jevrejskog ženskog društva postoji i danas na Dorćolu. Nalazi se u ulici Visokog Stevana 2 i u njoj je smešten Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu (nekadašnji Defektološki fakultet).[4]
Ciljevi Društva uredi
Jevrejsko žensko društvo iz Beograda bilo je posvećeno dobrotvornim, kulturnim i obrazovnim aktivnostima, kao i podizanju nivoa sanitarne svesti među ženama. Počelo je sa pružanjem pomoći siromašnim devojkama i udovicama sa bebama i decom,[3] da bi, kasnijim radom i razvojem, dalo značajnu podršku obrazovanju i kulturnom razvoju celokupne jevrejske zajednice.[1]
Publikacije uredi
Povodom 50 godina postojanja Društvo je 1924. godine objavilo publikaciju „Jevrejsko žensko društvo u Beogradu (1874-1924)”. Tada je predsednica Društva bila Jelena de Majo.[1]
Reference uredi
- ^ a b v g Filipović, Jelena; Vučina Simović, Ivana (2013). „PHILANTHROPY AND EMANCIPATION AMONG SEPHARDIC WOMEN IN THE BALKANS IN TIMES OF MODERNITY” (PDF). Journal of Sefardic Studies. Society for Sefardic Studies. 1: 78—95. Arhivirano iz originala (PDF) 03. 04. 2015. g. Pristupljeno 14. 9. 2016.
- ^ Milanović, Jasmina (2011). „„Vojska milosrđa“”. Knjiženstvo. Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu. Pristupljeno 14. 9. 2016.
- ^ a b v g d đ Freidenreich, Harriet. „Harriet”. Encyclopedia. Jewish Women's Archive. Pristupljeno 14. 8. 2017.
- ^ Radovanović, Vojislava. „JEVREJSKO KULTURNO NASLEĐE U BEOGRADU”. JOZ. Jevrejska opština Zemun. Pristupljeno 14. 9. 2016.
Literatura uredi
- Jevrejsko žensko društvo u Beogradu : 1874—1924. Beograd: Izdanje Uprave Jevrejskog Ženskog Društva. 1924.
- „Jevreji u Beogradu” (PDF). Sinagoga u Beogradu. Jevrejska opština u Beogradu. Pristupljeno 14. 9. 2016.
- Weiss, Hillel; Katsman, Roman; Kotlerman, Ber (2014). Around the Point: Studies in Jewish Literature and Culture in Multiple Languages. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-5577-8. Pristupljeno 14. 9. 2016.
Vidi još uredi
Spoljašnje veze uredi
PRIČA O KOMSIJAMA KOJIH VISE NEMA, Izložba u REX-u, februara 1997. - Pristupljeno 14. 9. 2016.