Jovan Duka (mega duks)
Jovan Duka (grčki: Ἰωάννης Δούκας; oko 1064. - između 1117. i 1136) je bio jedan od najznačajnijih vojskovođa Aleksija I Komnina (1081-1118). Kao guverner Drača uspeo je da povrati vizantijsku vlast u Dalmaciji i Albaniji u ratu sa Srbima. Kao mega duks, ratovao je protiv emira Smirne, Čaka Beja. Ugušio je pobunu na Kritu. U Prvom krstaškom ratu bio je glavni zapovednik vizantijskih snaga koje su, nakon prolaska krstaša, obnavljale vizantijsku vlast u Maloj Aziji. Poslednje godine života proveo je kao monah Antonije.
| Jovan Duka | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Puno ime | Jovan Duka |
| Datum rođenja | oko 1064. |
| Mesto rođenja | Vizantijsko carstvo |
| Datum smrti | između 1118. i 1136. |
| Mesto smrti | Vizantijsko carstvo |
| Porodica | |
| Roditelji | Andronik Duka Marija Bugarska |
| Dinastija | Duka |
| mega duks | |
| Period | 1092-1097 |
| Prethodnik | niko |
Mladost
urediRođen je oko 1064. godine kao drugi sin domestika shole Andronika Duke, sina cezara Jovana Duke, i njegove supruge, Marije Bugarske, unuke bugarskog cara Jovana Vladislava (1015-1018). Jovan je bio zet vizantijskog cara Aleksija I Komnina (1081-1118), odnosno brat carice Irine Dukine[1][2][3]. Godine 1074. za vreme pobune normanskog plaćenika Rusela de Baliola, Jovan je, zajedno sa svojim starijim bratom Mihailom, bio na posedima svoga dede u Bitiniji. Rusel je zahtevao od Jovana da da dva taoca u zamenu za njegovog ranjenog oca koji je bio zarobljenik pobunjenika. Stariji Jovan Duka se složio te je svoja dva unuka dao kao taoce. Mihailo je uspeo da pobegne, ali je Jovan ostao u zarobljeništvu do Ruselovog poraza i zarobljavanja od strane Turaka kasnije iste godine[4][2][5]. Nakon smrti svoga oca (1077), Jovan je ostao na imanjima svoga dede. Uzeo je učešća u pobuni Aleksija Komnina protiv Nićifora III Votanijata (1078-1081). Pridružio se Aleksijevim snagama[2][5].
Duka Drača
urediNakon Aleksijevog osvajanja važne jadranske luke, Drača, koga su do 1085. godine držali Normani, Jovan Duka je postavljen za duksa teme Drač[2][5]. Jovan je tamo ostao do 1092. godine kada ga je zamenio Jovan Komnin, sin Aleksijevog starijeg brata Isaka Komnina[6][7]. Mandat Jovana Duke bio je veoma uspešan. Ana Komnina opisuje ratovanje Duke sa Srbima iz Duklje i Raške. Prema "Aleksijadi" Jovan je uspeo zauzeti prestoni grad Konstantina Bodina (1081-1101) i primorati ga da se vrati u vazalan položaj prema vizantijskom caru[8][9][10][5]. Jovan je tako uspeo da vrati vizantijsku vlast u Albaniji i Dalmaciji. Ona je pretrpela veliku štetu tokom Vizantijsko-normanskih ratova prethodnih godina. Prepiska arhiepiskopa Teofilakta Ohridskog je svedočanstvo Jovanovog uspeha[11][7].
Rat sa Turcima
uredi
Nakon što se vratio u Carigrad (1092), Jovan je postavljen na funkciju mega duksa, odnosno komandanta vizantijske mornarice. Smatra se da je Jovan Duka prvi mega duks, mada dokazi o postojanju titule postoje 1085. godine[12][13]. Jovan je trebalo da se suoči sa flotom turskog emira Čaka Beja iz Smirne. Čaka Bej, nekadašnji vizantijski vazal, izgradio je flotu i zauzeo nekoliko egejskih ostrva. Proglasio se vasilevsom (carem)[14][2][13]. Na sinodu koga je održao Lav Halkedonski, Jovan je dobio naređenje da povrati Mitilenu. Vizantijska flota, pod Konstantinom Dalasinom, uspela je da povrati Hios[15][13]. Kombinovane snage Dalasina i Duke sprovele su opsadu Mitilene koja je trajala tri meseca. Čaka Bej je ponudio da preda ostrvo u zamenu za siguran prolaz do Smirne. Jovan je pristao, ali je Turke, čim su isplovili, napao Konstantin Dalasin. Čaka je uspeo da pobegne, ali je većina njegovih brodova zarobljena ili potopljena. Jovan Duka je, nakon ove pobede, ojačao Mitilenu, a potom je sproveo politiku za oporavak ostrva koga je Čaka osvojio, nakon čega se vratio u Carigrad[16][12][17].
Po povratku u Carigrad (krajem 1092/početkom 1093), Jovan Komnin je, zajedno sa Manojlom Butumitom, dobio zadatak da suzbije pobunu na Kritu od strane ustanika Karikesa. Pobuna je brzo ugušena[18][19][20].
Prvi krstaški rat
urediJovan Duka je uzeo učešća u Prvom krstaškom ratu (1096-1099). Nakon predaje Nikeje, Aleksije ga je imenovao za glavnokomandujućeg vizantijske vojske u Anadoliji sa zadatkom da zauzme egejsko primorje od Turaka. Kako bi se izbegli sukobi, Jovan je dobio i zadatak da pazi na ćerku Čaka Beja, suprugu rumskog sultana Kilidž Arslana I (1092-1107) koja je zarobljena u rumskoj prestonici[21][22][23]. Nakon kratkotrajne opsade, Čaka je pristao da preda Smirnu u zamenu za slobodan prolaz i bezbednost stanovnika. Jovan Duka je spremno prihvatio predlog. Imenovao je Kaspaka za upravnika grada. Međutim, Kaspak je ubijen pre nego što je stupio na dužnost, a razbesneli grčki mornari masakrirali su stanovnike grada. Jovan nije bio u stanju da ih obuzda pre nego što je pokolj završen[24][22][25]. Iz Smirne, Jovan je krenuo ka jugu, ka Efesu. Tamo je porazio turski garnizon nakon duge borbe. Zarobio je 2000 Turaka koje je raselio na egejska ostrva[26]. Potom je krenuo ka unutrašnjosti Male Azije, zauzeo Sard i Filadelfiju i poverio ih Mihailu Kekavmenu. Stigao je do Laodikeje koja se predala bez borbe. Odatle je krenuo ka Polibotu gde se većina Turaka preživelih iz Efesa sklonila od Grka. Pošto ih je iznenadio, Duka je odneo pobedu i zadobio mnogo plena[27][28][29].
Poslednje godine
urediNakon kampanje iz 1097. godine Jovan Duka se ne pominje u Aleksijadi. Iz manastirskih dokumenata poznato je da se pred kraj života zamonašio pod imenom Antonije. Datum Jovanove smrti takođe nije poznat. U tipicima od 1110. do 1116. godine pominje se kao živ, dok je u tipiku iz 1136. godine spomenut kao mrtav[28][29].
Reference
uredi- ^ Kazhdan 1991, str. 655–656
- ^ a b v g d Polemis 1968, str. 66.
- ^ Skoulatos 1980, str. 145–146
- ^ Kazhdan 1991, str. 1184.
- ^ a b v g Skoulatos 1980, str. 146.
- ^ Kazhdan 1991, str. 1145.
- ^ a b Skoulatos 1980, str. 146–147
- ^ Anna Komnene. Alexiad, VII.8 (Dawes (1928). str. 186)
- ^ Curta 2006, str. 55–272
- ^ Kazhdan 1991, str. 505.
- ^ Polemis 1968, str. 70.
- ^ a b Polemis 1968, str. 67.
- ^ a b v Skoulatos 1980, str. 147.
- ^ Kazhdan 1991, str. 2134.
- ^ Anna Komnene. Alexiad, VII.8 and IX.1 (Dawes (1928). str. 183–187, 215)
- ^ Anna Komnene. Alexiad, IX.1 (Dawes (1928). str. 215–217)
- ^ Skoulatos 1980, str. 61, 147
- ^ Anna Komnene. Alexiad, IX.2 (Dawes (1928). str. 217–218)
- ^ Polemis 1968, str. 55–68
- ^ Skoulatos 1980, str. 148, 181
- ^ Anna Komnene. Alexiad, XI.5 (Dawes (1928). str. 280)
- ^ a b Polemis 1968, str. 55–69
- ^ Skoulatos 1980, str. 148.
- ^ Anna Komnene. Alexiad, XI.5 (Dawes (1928). str. 281)
- ^ Skoulatos 1980, str. 55–149
- ^ Anna Komnene. Alexiad, XI.5 (Dawes (1928). str. 281–282).
- ^ Anna Komnene. Alexiad, XI.5 (Dawes (1928). str. 282).
- ^ a b Polemis 1968, str. 69.
- ^ a b Skoulatos 1980, str. 149.
Literatura
uredi- Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages 500-1250. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-52-181539-0.
- Dawes, Elizabeth A., ur. (1928). The Alexiad. London: Routledge & Kegan Paul. Arhivirano iz originala 14. 08. 2014. g. Pristupljeno 14. 04. 2017.
- Kazhdan, Alexander, ur. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: The Athlone Press.
- Skoulatos, Basile (1980). Les personnages byzantins de l'Alexiade: analyse prosopographique et synthese (na jeziku: French). Louvain-la-Neuve: Nauwelaerts.