Andrijaš Mrnjavčević
Andrijaš Mrnjavčević (umro posle 1395) je bio srpski velikaš iz zapadne Makedonije iz druge polovine 14. veka. Kao savladar svoga brata Marka, upravljao je Prilepom posle 1371. godine.
| Andrijaš Mrnjavčević | |
|---|---|
| Kralj | |
| Porodica | |
| Roditelji | Vukašin Mrnjavčević Jevrosima |
| Dinastija | Mrnjavčevići |
| Period | 1371—1395. |
| Prethodnik | Vukašin Mrnjavčević |
| Naslednik | nema |
Detinjstvo i mladost uredi
Andrijaš je bio sin srpskog kralja Vukašina Mrnjavčevića i njegove žene Aljene. Imao je trojicu braće, Marka, Dmitra, Ivaniša, i sestru Oliveru. Kraljević Andrijaš javlja se kao samostalni ktitor. Vladao je kao oblasni gospodar u zapadnoj Makedoniji. Prvi put ga Vukašin pominje u svojoj povelji od 5. aprila 1370. godine. Kao i Marko, i Andrijaš je kovao svoj novac. U Kičevskoj ostavi pronađeno je više primeraka Andrijaševog novca nego Markovog. Andrijaš je iza sebe ostavio i zadužbinu. Zapadno od Skoplja, na obali reke Treske, sagradio je 1389. godine manastir Svetog Andrije. Andrijaš je svojoj zadužbini darovao prilično veliko vlastelinstvo[1].
Andrijaš je delovao samostalno u odnosu na kralja Marka. U njegovim rukama bila je znatna politička moć. Pomogao je oslikavanje nedovršenog manastira Svetog Dimitrija čiju je izgradnju započeo njegov otac. Povelja ispisana u crkvi Svetog Andrije svedoči o tome da je Andrijaš sam izdao darovni akt, što je u načelu isključivo pravo vrhovnog vladara. Povelja govori o sporazumnoj zameni sela u dolini reke Treske sa bratovljevim. U narodnim pesmama Marko natkriljuje svoga brata. Međutim, dok je Marko bio u ratnim pohodima za svog sultana, Andrijaš je preuzimao ulogu vrhovnog vladara u zemlji.
Odlazak u Dubrovnik uredi
Odnosi između Andrijaša i Marka bili su dobri do 1393/4. godine kada je došlo do sastanka Marka i turskog sultana Bajazita u Seru. Nakon ovog sastanka turski vazali su se podelili u odnosu ka politici prema Osmanskom carstvu. Manojlo II Paleolog je otkazao poslušnost sultanu. Isto su učinili i njegov sinovac Jovan i brat Teodor. Stefan Lazarević ostao je veran sultanu na čijoj strani učestvuje u Nikopoljskom krstaškom ratu. Bajazit je iste godine započeo opsadu Carigrada koja je trajala nekoliko godina. U porodici Balšića došlo je do rascepa između Đurđa II i njegovog brata Konstantina. Marko i Konstantin Dragaš učestvovali su u bici na Rovinama 1395. godine u kojoj su izgubili živote. Andrijaš i Dmitar odbili su da služe sultana i 1394. godine napuštaju očeve teritorije i sklanjaju se u Dubrovnik. U Dubrovniku se nalazio poklad kralja Vukašina u iznosu od 295 litara srebra (oko 5600 perpera). Vukašin je srebro ostavio Pavlu Barabiću koji je umro 1374. godine nakon čega je brigu o depozitu preuzela njegova udovica Prvula i nekoliko vlastelina. Sredinom 1394. godine braća Mrnjavčević u Dubrovniku traže deo poklada svoga oca. Zna se da su u gradu bili već 27. jula. Morali su da sačekaju kraj parnice između Pavlovih naslednika i Opštine. Dubrovčani su smatrali da je novac trebalo podeliti na dva jednaka dela. Sima Ćirković je smatrao da je o tome postojalo i uputstvo kralja Vukašina koje nije sačuvano. U svakom slučaju, braća su 10. avgusta podigla novac.
Smrt uredi
Nakon podizanja poklade, Andrijaš i Dmitar su otišli u službu ugarskog kralja Žigmunda. O tome svedoči uputstvo dubrovačkim poslanicima kod Sandalja Hranića iz 1423. godine. Sledeće godine braća su se verovatno nalazila u taboru ugarskog kralja i vlaškog vojvode Mirčeta nasuprot svome bratu Marku. Ovo je poslužilo kao osnov za kasnije priče o sukobu braće Mrnjavčević u narodnim pesmama. Ima mišljenja da je Andrijaš poginuo u bici na Rovinama jer mu se nakon 1395. godine gubi svaki trag.
Prva zabeležena bugarštica o kralju Marku iz 1555. godine piše o Markovom ubistvu Andrijaša. Nesačuvani prevod Romana o Tristanu takođe govori kako je Marko, zbog nepoverenja, ubio svoga brata. Marin Barleti, istoričar Skender-bega, prenosi netačan izveštaj da su Vukašin, Andrijaš i Gojko, trojica braće, podelili Romaniju. Svakako je ovde Andrijaš zauzeo mesto nepostojećeg strica. Vukašinovi sinovi pominju se i na drugim mestima. U "Priči o boju kosovskom" Vukašin je imao trojicu sinova: Marka, Andrijaša i Konstantina[2]. Dečanska hronika iz druge polovine 15. veka piše da je Andrijaš poginuo na Rovinama 1395. godine.
Reference uredi
- ^ Mihaljčić 1989, str. 144, 201.
- ^ Aleksić 2013, str. 270.
Literatura uredi
- Mihaljčić, Rade (1975). Kraj Srpskog carstva. Beograd: Srpska književna zadruga.
- V. Aleksić; Naslednici Mrnjavčevića i teritorije pod njihovom vlašću od 1371. do 1395. godine; Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet (2013)