Babetina gozba
Babetina gozba (dan. Babettes gæstebud) je roman čuvene danske književnice Karen Bliksen. Prvi put je objavljen 1950. godine na engleskom jeziku, u američkom časopisu Ladies’ Home Journal. Autorka je roman objavila pod pseudonimom Isak Dinesen. Osam godina godine kasnije prevela ga je na danski, svoj maternji jezik i objavila pod svojim imenom. Godine 1987. snimljen je istoimeni film, koji je nagrađen Oskarom za najbolji strani film, prvim u istoriji danskog filma. Posle njenog čuvenog biografskog romana Moja Afrika, ovo je o spisateljičinom drugo najvažnije i najpopularnije delo Karen Bliksen.[1]
| Babetina gozba | |
|---|---|
 Naslovna korica srpskog izdanja iz 2013. godine | |
| Nastanak | |
| Orig. naslov | (Babettes gæstebud) |
| Autor | Karen Bliksen |
| Zemlja | Danska |
| Jezik | Engleski, Danski |
| Sadržaj | |
| Žanr / vrsta dela | drama |
| Lokalizacija | Berlevog, Norveška; oko 1800. |
| Izdavanje | |
| Izdavač | Geopoetika, Beograd |
| Datum | 1950. (2013. srpsko izdanje) |
| Broj stranica | 99 (srpsko izdanje) |
Na srpskom jeziku novela je prvi put objavljena 2013. godine, u izdanju izdavačke kuće Geopoetika.[2]
Radnja romana uredi
Radnja romana odvija se u malom ribarskom gradu Berlevog na severu Norveške, unutar polarnog kruga. Gradić se nalazi u podnožju visokih planina koje fizički zatvaraju vezu sa svetom, dok je mesto duhovno izolovao pastor, osnivač stroge crkvene sekte, čiji su se članovi odrekli svih zemaljskih zadovoljstava.[1] Tako u ovom izolovanom gradiću vladaju strogi religijski kanoni, a meštani žive skromno i bogojažljivo, čuvajući se od greha, ispraznih zadovoljstava, ali s njima, možda, i uživanja u životu. Ovu mirnu idilu može da uzburka samo dolazak stranaca.[3]
Berlevog se nalazi na samom severu Norveške, unutar polarnog kruga i danas ima nešto manje od hiljadu stanovnika. Početkom 19. veka, kada se odigrava radnja u romanu, verovatno nije imao ni tri stotine. Troje stranaca, koji su se tu obreli igrom slučaja, u bukvalnom smislu su došli na kraj sveta i svetlosti Pariza zamenili Berlevogom, koji tek nekoliko meseci u godini nije prekriven snegom.[4]
Glavni likovi uredi
- Martina i Filipa, dve ćerke lokalnog pastora, koje žive u maloj, izolovanoj zajednici koja ima svoja stroga pravila.[3]
- Babet Ersan, čuvena pariska kuvarica, koja stiže na daleki sever bežeći posle sloma Pariske komune i nalazi utočište u domu Martine i Filipe.
- Lorens Levenjelm, Martinin prosac, mladi oficir, potomak jedne od najstarijih švedskih porodica, koji je zbog kockarskih dugova primoran da izvesno vreme provede izolovan od modernog sveta.
- Ašij Papen, Filipin prosac, čuveni francuski operski pevač koji je, zaveden pričama, došao u Norvešku da doživi lepote severa i zaljubio se.[5]
Zaplet uredi
Spletom nesvakidašnjih okolnosti, u gradić na severu Norveške dolazi čuveni francuski operski pevač Ašij Papen, a nešto kasnije i markantni oficir Lorens Levenjelm. Martina i Filipa su u velikom iskušenju da u uređenom svetu svoje male zajednice prepoznaju trag sumornosti i nepodnošljive krutosti.[3] Zaplet počinje kada, bežeći iz Francuske nakon sloma Pariske komune, vrhunska kuvarica Babet Ersan nalazi utočište u Berlevogu, u domu Martine i Filipe. U vreme kad počinje priča pastor je odavno mrtav, ali njegov duh i dalje drži na okupu, u miru i slozi, pobožne stanovnike. Babet uči norveški i prihvata se kućnih poslova i kuhinje svojih zaštitnica, živeći skromno i bez prilike da iskaže svoj dar za kuvanje. U početku se u kući oseća nepoverenje prema strankinji i strah da je sa njom ušla i pariska raskalašnost, ali kad ona nauči da sprema jednostavna jela i ispriča gospođicama da je radila u kuhinji jednog starog biskupa koji je bio svetac, sestre počinju da je gledaju drugim očima. Hrana, koja dotad u luteranskoj zajednici nije imala nikakvo značenje, u Babetinim rukama dobija novu moć. Jedinu vezu s Francuskom došljakinja je zadržala kroz Državnu lutriju, koju joj redovno uplaćuje prijateljica u Parizu. Jednoga dana stiže vest da je Babet na lutriji osvojila glavnu premiju - 10.000 franaka. Saznavši za to, sestre su prestrašene da će ih Babet napustiti i vratiti se u domovinu, međutim ona ima samo jednu želju: da novac potroši spremajući gozbu u čast stogodišnjice pastorovog rođenja[1] i to takvu kakvu joj njen talenat omogućava.
Glavni sukob u noveli je upravo taj kontrast raskošne francuske gozbe i ubogog pijetističkog načina života na dalekom severu, iz čega proizilazi i glavna poruka novele - najveća nagrada umetniku je sloboda za stvaranje i uvažavanje i poštovanje od strane javnosti.[2]
O knjizi uredi
Ovaj roman, spoj romantičnog, uzdržanog stila, prikrivene ironije i izvrsnog pripovedačkog dara, predstavlja neobičnu novelu koja je i dan-danas predmet polemike u književno-teorijskim krugovima.[3] Istoričari književnosti nisu radi da stvaralaštvo Karen Bliksen svrstaju u neki određeni pravac, mada se smatra da je najbliže neoromantizmu. Ona svesno piše gotsko romantičarskim stilom i radnja u većini njenih dela odvija se u devetnaestom veku. Kritičari se uglavnom slažu oko stava da je njen stil šarmantan i zavodljiv. Međutim, polemike nastaju oko vrednosti njenog dela. dok jedni smatraju da se na šarnu sve i završava, drugi tvrde da se ispod te površine krije veoma složena struktura. O ovom pitanju napisane su brojne književne studije. Drugi kvalitet njenog dela, oko koga nema sporenja, svakako je činjenica da je Karen Bliksen izvanredan pripovedač.[6] Sve odlike njenog stila jasno se mogu uočiti u romanu Babetina gozba.[7]
Karen Bliksen akcenat u priči stavlja na kritiku društva koje oslikava i iznosi suptilan komentar na ljudsku prirodu. Ona se postavlja kao kritičarka religije, njenih rigidnih formi i rituala koji zapravo ometaju prihvatanje milosti Božje. Poručuje da velikim umetnicima nije mjesto u takvoj sredini jer će, požele li usrećiti ljude svojim kreacijama, ostati neshvaćeni.[1] Radnja je izgrađen na tenziji brojnih suprotnosti: velikog sveta i malograđanske sredine, umeća i neznanja, materijalnog dobra i duhovne ispunjenosti, anonimnosti i slave, severa i juga, više i niže klase. U skladu sa tim, ponuđena su i brojna čitanja ove novele, počev od najočiglednijeg tumačenja kroz hrišćansku ili demonsku simboliku, pa preko političkih, klasnih, feminističkih i tumačenja metodama psihoanalize. Pošto je tekst bogat i višeslojan, svaki pristup je primeren.[2]
Godine 1987. prema romanu Babetina gozba snimljen je istoimeni film,[8] koji je nagrađen Oskarom za najbolji strani film, prvim u istoriji danskog filma.
O autorki uredi
Karen Bliksen je danska književnica, najpoznatija po biografskom romanu Moja Afrika, objavljenom 1937. godine. Pisala je na danskom, francuskom i engleskom jeziku, a svoja dela objavljivala je najčešće pod pseudonimom Isak Dinesen, a ponekad i kao Oceola, Tanja Bliksen, Piter Loles i Pjer Ondrezel. Nekoliko puta našla se u najužem izboru za Nobelovu nagradu.[3]
Reference uredi
- ^ a b v g „Karen Blixen - Babettina gozba”. Moderna vremena. Pristupljeno 20. 4. 2021.
- ^ a b v g d „Babetina gozba”. Zvanični veb-sajt. Geopoetika. Arhivirano iz originala 22. 04. 2021. g. Pristupljeno 22. 4. 2021.
- ^ Kosović 2013, str. 98-99
- ^ Bliksen 2013, str. 15, 23, 35
- ^ Kosović 2013, str. 96
- ^ Kosović 2013, str. 98
- ^ „7 najlepših filmova s hranom u glavnoj ulozi”. Stvar ukusa. 22. 10. 2014. Arhivirano iz originala 20. 04. 2021. g. Pristupljeno 23. 4. 2021.
Literatura uredi
- Bliksen, Karen (2013). Babetina gozba. Beograd: Geopoetika. ISBN 978-86-6145-129-4. Arhivirano iz originala 22. 04. 2021. g. Pristupljeno 22. 4. 2021.
- Kosović, Radoš (2013). „Neoromantično majstorstvo pripovedanja”. Babetina gozba. Beograd: Geopoetika. str. 91—99.