Википедија

Barencovo more

море

Barencovo more (katkad se koristi i pogrešno ime Barentsovo more)[1][2] je deo Severnog ledenog okeana, a smešteno je između Norveške i Rusije.[3][4] Ima površinu od 1.405.000 kilometra kvadratnih, a ime je dobilo po holandskom istraživaču Vilemu Barencu. Nalazi se između Norveškog mora na zapadu, Svalbardskih ostrva na severozapadu, ostrva Zemlja Franje Josifa na severoistoku, ostrva Nova Zemlja na istoku i Evrope na jugu.[5] Južni deo mora, uključujući luke Murmansk u Rusiji i Varde u Norveškoj, ostaju slobodne od leda tokom cele godine zbog tople Golfske struje. Barencovo more ima ekoloških problema zbog zagađenja o nuklearnih reaktora ruskih podmornica.

Barencovo more (hrv. Barentsovo more)

Barencovo more je dugačko 1.300km, široko 1.050m, prosečna dubina iznosi 229m,[6] a maksimalna, u ponoru kod Medveđeg ostrva - 600m.[3]

Iako je deo Arktičkog okeana, Barencovo more je okarakterisano kao „prelaz u Atlantik“[7] ili u procesu „atlantifikacije“[8] zbog svog statusa „vruće tačke zagrevanja Arktika“. Hidrološke promene usled globalnog zagrevanja dovele su do smanjenja količine morskog leda i stratifikacije vodenog stuba, što bi moglo da izazove velike promene vremena u Evroaziji.[7] Jedno predviđanje je da će, kako stalno raste područje Barencovog mora bez leda, dodatno isparavanje povećati zimske snežne padavine u većem delu kontinentalne Evrope.[8]

Geologija uredi

Barencovo more je prvobitno nastalo iz dva velika kontinentalna sudara: Kaledonske orogeneze, u kojoj su se Baltika i Laurentija sudarile i formirale Lauraziju, i naknadnog sudara između Laurazije i Zapadnog Sibira. Većim delom njegove geološke istorije dominira tektonika ekstenzije, uzrokovana kolapsom Kaledonskog i Uralskog orogenog pojasa i raspadom Pangeje.[9] Ovi događaji su stvorili glavne bazene rifta koji dominiraju Barentsovom pragom, zajedno sa različitim platformama i strukturalnim vrhovima. Kasnijom geološkom istorijom Barencovog mora dominira kasnokenozojsko izdizanje, posebno ono uzrokovano kvartarnom glacijacijom, što je rezultiralo erozijom i taloženjem znatne količine sedimenta.[10]

Ekonomija uredi

Poliitički status uredi

 
Potpisivanje Rusko-norveškog ugovora, 15. septembar 2010.

Decenijama je postojao granični spor između Norveške i Rusije u vezi sa položajem granice između njihovih pretenzija na Barencovo more. Norvežani su favorizovali srednju liniju, zasnovanu na Ženevskoj konvenciji iz 1958. godine, dok su Rusi favorizovali sektorsku liniju zasnovanu na meridijanima, na osnovu sovjetske odluke iz 1926. godine.[9] Neutralna „siva“ zona između konkurentskih potraživanja imala je površinu od 175.000 kvadratnih kilometara, što je približno 12% ukupne površine Barencovog mora. Dve zemlje su počele pregovore o lokaciji granice 1974. godine, a 1976. su se složile sa moratorijumom na istraživanje ugljovodonika.

Dvadeset godina nakon pada Sovjetskog Saveza, 2010. godine Norveška i Rusija su potpisale sporazum koji je stavio granicu na jednaku udaljenost od njihovih konkurentskih zahteva. Ovo je ratifikovano i stupilo na snagu 7. jula 2011. godine, čime je otvorena siva zona za istraživanje ugljovodonika.[11]

Nafta i gas uredi

Ohrabrena uspehom istraživanja i proizvodnje nafte u Severnom moru 1960-ih, Norveška je započela istraživanje ugljovodonika u Barencovom moru 1969. Oni su tokom narednih godina obavili istraživanja seizmičke refleksije, koja su analizirana da bi se razumela lokacija glavnih sedimentnih basena.[9] NorskHidro je 1980. izbušio prvu bušotinu, koja je bila suva rupa, a prva otkrića su napravljena sledeće godine: gasna polja Alke i Askeladen.[9] Još nekoliko otkrića je napravljeno na norveškoj strani Barencovog mora tokom 1980-ih, uključujući važno polje Snehvit.[12]

Međutim, interesovanje za ovo područje počelo je da opada zbog niza suvih rupa, bušotina koje su sadržavale samo gas (koji je u to vreme bio jeftin) i previsokih troškova razvoja bušotina u tako udaljenom području. Interesovanje za ovu oblast ponovo je oživljeno krajem 2000-ih, nakon što je polje Snevhit konačno pušteno u proizvodnju[13] i napravljena su dva nova velika otkrića.[14]

Ribolov uredi

 
Honingsvag je najsevernije ribarsko selo u Norveškoj

Barencovo more sadrži najveću preostalu populaciju bakalara na svetu,[15] kao i važne zalihe vahnje i kapelana. Ribolovom zajednički upravljaju Rusija i Norveška u obliku Zajedničke norveško-ruske komisije za ribarstvo, osnovane 1976. godine, u nastojanju da se prati koliko riba napušta ekosistem zbog ribolova.[16] Zajednička norveško-ruska komisija za ribarstvo postavlja Ukupan dozvoljeni ulov (TAC) za više vrsta širom njihovih migratornih staza. Preko Komisije, Norveška i Rusija takođe razmenjuju ribolovne kvote i statistiku ulova kako bi osigurale da se TAC ne krši.

Biodiverzitet Barencovog mora i biološka istraživanja mora uredi

Barencovo more, gde se susreću umerene vode iz Golfske struje i hladne vode sa Arktika, dom je ogromne raznolikosti organizama, koji su dobro prilagođeni ekstremnim uslovima svojih morskih staništa. Ovo čini ove arktičke vrste veoma atraktivnim za morsku bioprospekciju. Morska bioprospekcija se može definisati kao potraga za bioaktivnim molekulima i jedinjenjima iz morskih izvora koji imaju nova, jedinstvena svojstva i potencijal za komercijalnu primenu. Između ostalog, aplikacije uključuju lekove, hranu i životinjsku hranu, tekstil, kozmetiku i procesnu industriju.[17][18]

Norveška vlada strateški podržava razvoj morske bioprospekcije, jer ima potencijal da doprinese stvaranju novog i održivog bogatstva. Tromse i severne oblasti Norveške igraju centralnu ulogu u ovoj strategiji. Oni imaju odličan pristup jedinstvenim arktičkim morskim organizmima, postojećim morskim industrijama, stručnosti i infrastrukturi za istraživanje i razvoj u ovom regionu. Od 2007. godine nauka i industrija blisko sarađuju na bioprospekciji, razvoju i komercijalizaciji novih proizvoda.[17][18]

Institucije i industrija koje podržavaju morsku bioprospekciju u Barencovom moru uredi

 
Panoramski pogled na Barencovo more u blizini Honingsvaga, Norveška.

MabCent-SFI je jedan od četrnaest istraživačkih centara za inovacije koje je pokrenuo Istraživački savet Norveške. On je jedini u oblasti „bioaktivnih jedinjenja i otkrivanja lekova“ koja se zasniva na bioaktivnim sastojcima iz morskih organizama. Ovaj centar zadržava fokus na bioaktivnim sastojcima iz arktičkih i subarktičkih organizama.[17] Do kraja 2011. MabCent je testirao oko 200.000 ekstrakata, pronašavši nekoliko stotina potencijalno korisnih materija. Daljnjim istraživanjem i razvojem, neki od ovih materija će postati vredne istraživačke osnove, odnosno okarakterisana jedinjenja za koja se zna da poseduju biološke efekte od interesa.

Komercijalni partneri u MabCent-SFI su Biotec Pharmacon ASA i njegova podružnica ArcticZymes AS, ABC BioScience AS, Lytix Biopharma AS i Pronova BioPharma ASA. ArcticZymes je takođe partner u MARZymes, projektu koji finansira Istraživački savet Norveške za pronalaženje morskih enzima koji su prilagođeni ekstremnim uslovima na Arktiku. Naučni partneri u MabCent-SFI su Marbank, nacionalna pomorska biobanka koja se nalazi u Tromseu; Marbio, platforma srednje/visoke propusnosti za skrining i identifikaciju bioaktivnih jedinjenja; i Norstrukt, platforma za određivanje strukture proteina. MabCent-SFI obitava na Univerzitetu u Tromseu.[17]

Reference uredi

  1. ^ Wells, John C. (2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd izd.). Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0. 
  2. ^ Berulfsen, Bjarne (1969). Norsk Uttaleordbok (na jeziku: norveški). Oslo: H. Aschehoug & Co (W Nygaard). str. 37. 
  3. ^ a b Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 108. ISBN 86-331-2075-5. 
  4. ^ John Wright (30. 11. 2001). The New York Times Almanac 2002. Psychology Press. str. 459. ISBN 978-1-57958-348-4. Pristupljeno 29. 11. 2010. 
  5. ^ World Wildlife Fund, 2008.
  6. ^ O. G. Austvik, 2006.
  7. ^ a b Mooney, Chris (2018-06-26). „A huge stretch of the Arctic Ocean is rapidly turning into the Atlantic. That's not a good sign”. Washington Post (na jeziku: engleski). ISSN 0190-8286. Pristupljeno 2018-06-27. 
  8. ^ a b Bailey, Hannah; Hubbard, Alun; Klen, Eric S.; Mustonen, Kaisa-Riikka; Akers, Pete D.; Marttila, Hannu; Welker, Jeffrey M. (2021-04-01). „Arctic sea-ice loss fuels extreme European snowfall”. Nature Geoscience. 14 (5): 283. Bibcode:2021NatGe..14..283B. doi:10.1038/s41561-021-00719-y. hdl:10037/20941  . 
  9. ^ a b v g Doré, A.G. (septembar 1995). „Barents Sea Geology, Petroleum Resources and Commercial Potential” (PDF). 48 (3). Arctic Institute of North America. Arhivirano (PDF) iz originala 2006-10-29. g. 
  10. ^ Doré, A.G. (mart 1996). „Impact of Glaciations on Basin Evolution: Data and Models from the Norwegian Margin and Adjacent Areas”. 12 (1–4). Global and Planetary Change. 
  11. ^ Amos, Howard (7. 7. 2011). „Arctic Treaty With Norway Opens Fields”. The Moscow Times. Pristupljeno 2. 7. 2014. 
  12. ^ „Snøhvit Gas Field, Norway”. Offshore Technology. Pristupljeno 2. 7. 2014. 
  13. ^ „Snøhvit”. Statoil Website. Arhivirano iz originala 1. 5. 2016. g. Pristupljeno 2. 7. 2014. 
  14. ^ „Norway Makes Its Second Huge Oil Discovery In The Past Year”. Associated Press. 9. 1. 2012. „a well drilled in the Havis prospect in the Barents Sea proved both oil and gas at an estimated volume of between 200 million and 300 million barrels of recoverable oil equivalents.” 
  15. ^ „The Barents Sea Cod – the last of the large cod stocks”. World Wildlife Foundation. Pristupljeno 4. 7. 2014. 
  16. ^ „The History of the Joint Norwegian-Russian Fisheries Commission”. Arhivirano iz originala 2014-07-14. g. Pristupljeno 2014-07-07. 
  17. ^ a b v g Svenson J (maj 2012). „MabCent: Arctic marine bioprospecting in Norway”. Phytochemistry Reviews. 12 (3): 567—578. PMC 3777186  . PMID 24078803. doi:10.1007/s11101-012-9239-3. 
  18. ^ a b Nasjonal Strategi 2009. „Marin bioprospektering – en kilde til ny og bærekraftig verdiskaping” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 2014-10-28. g. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Barencovo more na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Баренцово_море&oldid=27551321”