Bestijarij
Bestijarij (lat. bestiarius – „onaj koji se bavi ili se bori sa divljim životinjama”), knjiga sa pričama o životinjama, vrsta popularnog srednjovekovnog izdanja, često sa slikama životinja[1] (fr. bestiarie illustré – „ilustrovani bestijarij”).[2] Iako su nastali još u antičko doba, bestijariji su postali popularni u srednjem veku i opisivali su različite zveri, ptice pa čak i stene. Bestijariji su opisivali kako stvarne, tako i različite mitske životinje. Opis životinje i njen crtež su često pratile i moralne poruke.
Istorija
urediPrvi bestijarij u obliku koji je kasnije postao popularan, bio je zbornik sa opisima životinja iz Aleksandrije ili Sirije, Fiziolog (grč. Φυσιολόγος) iz 2. ili 4. veka, nepoznatog grčkog autora.[2] Ovo anonimno delo uz opise životinja, stvarnih i izmišljenih, kao feniks i jednorog, daje alegorijska hrišćanska tumačenja.[2] Sem životinja tu su i opisi i tumačenja biljki i kamenja, pa je Fiziolog osnova tadašnje hrišćanske simbolike prirode.[2] Njegov prevod na latinski, a kasnije i druge nacionalne evropske jezike, imao je ogroman uticaj na celokupnu srednjovekovnu književnost. U srpskoj srednjovekovnoj književnosti preveden je kao Slovo o hodećim i letećim stvorenjima.[2] Bestijariji su, kao i sva književnost sa životinjskom tematikom, izrazito moralizatorski obojeni, ali su elementi fantastike i alegoreze od njih načinili prave priručnike heraldike i astrologije, a imali su vrlo velik uticaj na srednjovekovnu umetnost i umetnike. U prošlom veku ovakav tip zbornika obnovio je Borhes: Priručnik fantastične zoologije (1967).
Fiziolog je skup antičkih saznanja o raznim životinjama i u sebi sadrži saznanja i verovanja o životinjama koje su zapisivali različiti starogrčki autori (uključujući dela Herodota, Plinija Starijeg, Solinija i Aristotelovo delo Historia Animalium). Na osnovu Fiziologa sveti Isidor Seviljski i Ambrozije Milanski su napisali bestijarije koje su proširili religioznim porukama, citatima iz Svetog Pisma i Starog zaveta. Oni su, kao i kasniji autori, menjali postojeće delo, dodajući uglavnom moralne pouke, bez interesa za proširivanjem detalja o stvarnim osobinama životinja. Tokom srednjeg veka su zapisi o ovim životinjama, iako često potpuno izmišljeni, smatrani verodostojnim. Međutim neka zapažanja iz bestijarija kao što su npr. seobe ptica su neki kasniji naučnici odbacili, da bi se ponovo otkrila u modernoj naučnoj eri. Srednjovekovni bestijariji, iako dela različitih autora su po životinjama koje opisuju i po sadržajima bili veoma slični.
Posebno su bili popularni tokom 12. veka u Francuskoj i Engleskoj. Do danas je sačuvano oko 50 različitih bestijarija, a jedan od najpoznatijih je Aberdinski bestijarij. Dva oslikana srednjovekovna psaltira takođe sadrže cikluse iz bestijarija. Leonardo da Vinči je takođe autor jedne verzije bestijarija.
Reference
urediLiteratura
uredi- Benton, Janetta Rebold. (1992) The Medieval Menagerie: Animals in the Art of the Middle Ages.
- Clark, Willene B. and Meradith T. McMunn. (1989) The Bestiary and its Legacy.
- George, Wilma and Brunsdon Yapp. (1991) The Naming of the Beasts: Natural History in the Medieval Bestiary.
- Grout, James. "The Medieval Bestiary" (part of the Encyclopædia Romana)
- Hassig, Debra, ed. (1999) The Mark of the Beast: The Medieval Bestiary in Art, Life, and Literature.
- Trifunović, Đ. (1973) Fiziolog: slovo o hodećim i letećim stvorenjima. Požarevac: Književni časopis Braničevo.
- Nikolić, Jovana (2020). „Symbolism and imagination of the medieval period: The lady and the unicorn in the works of Gustave Moreau”. Kultura (168): 51—68. S2CID 234978115. doi:10.5937/kultura2068051N.
Spoljašnje veze
uredi- The Bestiary: The Book of Beasts,
- The Medieval Bestiary online, edited by David Badke.
- The Bestiaire of Philippe de Thaon at the National Library of Denmark.
- The Bestiary of Anne Walshe at the National Library of Denmark.
- The Aberdeen Bestiary at the University of Aberdeen.