Bitka kod Nahavanda

Bitka kod Nahavanda
	Deo Muslimansko osvajanje Persije
	; Slikanje tvrđave Nahavand, koja je bila jedno od poslednjih uporišta Sasanida.
Vreme	642. god n.e
Mesto	Nahavand, u blizini Hamadan , Iran
Ishod	odlučujuća rašidunska pobeda
Sukobljene strane
Pravedni kalifat ;	Sasanidsko carstvo
Komandanti i vođe
Sad ibn Abi Vakas ; El Numan ibn Mukrin ; Tulajha ; Amru bin Madi Jakrib	Piruz Hozroje; Mardanšah
Jačina
30.000 ljudi	100.000 - 120 000 ljudi
Žrtve i gubici
teški	teški

Bitka kod Nahavanda (arapski: معركة نهاوند Maʿrakah Nahavand, persijski: نبرد نهاوند Nabard-e Nahavand), takođe se izgovara kao Nihavand ili Nahavand, vođena je 642. godine između arapskih muslimana i sasanidskih vojski.^[11] Bitka je među muslimanima poznata kao "Pobeda nad pobedama". Sasanidski kralj Jezdigerd III pobegao je u područje Merva, ali nije uspeo da prikupi još jednu vojsku koju bi sačinjavale značajnije snage. Bila je to presudna pobeda za Rašidunskog kalifata a Persijanci su posle toga izgubili okolne gradove, uključujući Spahan (preimenovanog u Isfahan).

Bivše sasanidske provincije, su u savezu sa partskim plemićima i Belim Hunima, pružale otpor još nekoliko godina u regionu južno od Kaspijskog mora, čak i pošto je Rašidunski kalifat zamenio Omejadski kalifat, čime je ovekovečio sasanidske dvorske stilove, zoroastrijsku religiju, i persijski govor.

Pozadina

U vreme smrti islamskog proroka Muhameda 632. godine, religija koju je stvorio dominirala je Hidžazom (zapadna Arabija). Pod prva dva kalifa Ebu Bekrom i Omarom, islam se proširio u Palestini i Mesopotamiji, gde se suočio sa Istočno rimskom i Persijskim (Sasanidi) carstvom. I jedni i drugi su bili iscrpljeni ratom i unutrašnjim podelama. Istočno rimskim porazom u bici kod Jarmuka (636) muslimanski Arapi su se slobodni na toj strani okrenuli na istok prema Eufratu i srcu persijske države.^[12] U novembru 636. sasanidska vojska je strahovito poražena u bici kod Kadisije, što je rezultiralo gubitkom Iraka od muslimana.

Brojnost arapskih i sasanidskih snaga

Nakon poraza od Arapa 639. godine, "Kralj kraljeva" Izdigerd III bio je primoran da napusti svoju prestonicu Ktesifon. Iz Mesopotamije se povukao u postojbinu Sasanida na južnom delu današnje Iranske visoravni. Tamo je uspeo da sakupi vojsku kojom je uspeo da nadoknadi snage koje je izgubio kod Kadisije.^[13]

Procene su da se kod Nahavanda našlo 30.000 arapskih ratnika, pod komandom Numana, i napalo sansanidsku vojsku, koja je brojala, otprilike 100.000 ljudi. Sasanidske trupe, kojima je komandovao Firuzan, bile su utvrđene na tački koja je predstavljala izuzetno jako utvrđenje. Nakon sukoba koji nije odredio pobednika, Numan se pretvarao da je poražen i povukao se sa bojnog polja. Firuzan je tada napustio položaj i sledio svog neprijatelja. Potraga se pokazala velikom taktičkom greškom jer su Sasanidi bili prisiljeni da ratuju na nepovoljnom terenu; Arapi su masakrirali sasanidsku vojsku, zarobljenu između dva planinska tesnaca. I Numan i Firuzan su poginuli u bici, a persijske žrtve su, kako se navodi, brojale oko 38.000.

Bitka

O Nahavandu i ranim fazama bitke postoje moge priče različiti izveštaji. Prema nekim verzijama, muslimanski Arapi uspeli su da prevare Persijance putem širenja lažnih glasina da je kalif Omar umro. Persijska konjanica je loše pripremila potragu za Arapima koji su se povukli na sigurnije mesto. Arapi su se nakon toga okupili, pre nego što su opkolili i zarobili persijske snage. Nakraju su muslimanski ratnici sa svih strana napali sasanidske snage i odlučno ih porazili.

Prema drugačijoj verziji, arapski zapovednik Numan je bio u stanju da nadmaši svog sasanidskog protivnika Firuzana koristeći superiornije taktike, a ne varku putem lažnih glasina o smrti kalifa. Brojčano nadmoćniji Persijci bili su raspoređeni tako da su zauzeli čvrst odbrambeni položaj. To u većini slučajeva nije bila strategija koju su praktikovale slabo disciplinovane sasanidske snage; prikupivši snage koje su dolazile sa sporednih mesta izdvojenih od glavnine snaga i bile predvođene savezom feudalnih plemića. Numan je dakle uspeo da persijance stalnim čarkama izmami sa njihovog dobro utvrđenog položaja odakle su mogli da ostvare brz napredak i na tajn način im preseče glavni pravac povlačenja. Za vreme sasanidske potrage, Firuzan je zatekao svoje konjanike koji su se nalazili u izduženim redovima kroz grubi pejzaž i uske prolaze. Visoko motivisani i dobro raspoloženi muslimani su se tada okupili i izvršili kontranapad, nanoseći veoma velike gubitke dezorganizovanim Persijancima. I Numan i Firuzan su, kako se izveštava, ubijeni u poslednjem boju, pa je sasanidski poraz bio potpun.

Kako istoričar Tabari beleži, Persijci više nikada nisu bili u stanju da ujedine svoje snage u tolikom broju. Mnogi sasanidski plemići već su razmišljali da napuste carstvo i pre nego što je započela bitka. A mnogi Jazdegerdovi vojni i civilni zvaničnici već su ga napustili.^[14]

Posledice

Nahavand je obeležio raspuštanje carske vojske Sasanida, pad poslednjeg od velikih vojskovođa, vojske i porast broja gospodara rata među Persijanima. Car Jazdegerd III pokušao je da podigne trupe apelujući na druga susedna područja poput knezova Tuharistana i Sogdije i na kraju poslao svog sina Peroza III na dvor dinastije Tang, ali bez ikakvog uspeha.

Jezdegerd je žurno pobegao prema istoku, gde je od nekolicine Marzbana (pokrajinskih guvernera) na severu, kao i u Mervu, bio ugrožen njegov život, i gde je guverner Mahoje otvoreno pokazao svoje neprijateljstvo prema caru. Prema nemuslimanskim izvorima, Jezdigerd nije uspeo da pridobije dovoljno podrške u Istočnoj Persiji gde su Sasanid bili nepopularni među lokalnim stanovnicima.^[15] Muslimanski izvori poput Tabarija izvestili su da se pokrajina Horasan pobunila protiv sasanidske vladavine, baš kao što je to činila i godinama ranije kada je stala na stranu ujaka Hozroja II, Vistama. Kada je Jrzdigerd krunisan u Estahru, u Persiji su u stvari vladala tri kralja u različitim regionima i ova pokrajina u početku nije pružila podršku Jezdigerdu.

Pre nego što je Jezdigerd imao priliku da dobije pomoć heftelita i turskih plemena, 651. godine u Mervu^[15]^[16] ga je ubio lokalni mlinar. Nakon toga, Jezdigerdov sin Peroz pokušao je da ponovo uspostavi Sasanidsko carstvo i usmeri ga protiv Rašidunskog kalifata i njegovog naslednika, Omejadskog kalifata, ali se ta zamisao nije ostvarila, jer je Peroz na kraju umro u Kini.

Uticaj

O dugoročnom uticaju ove bitke, ser Muhamed Ikbal napisao je: "Ako me pitate koji je najvažniji događaj u istoriji islama, reći ću bez ikakvog oklevanja:" Osvajanje Persije. " Bitka kod Nehavanda je Arapima dala ne samo prelepu zemlju, već i drevnu civilizaciju; ili, tačnije, narod koji bi mogao da stvori novu civilizaciju semitskim i arijskim materijalima. Naša muslimanska civilizacija rezultat je umrežene semitske i arijske ideje. To je dete koje nasleđuje mekoću i profinjenost svoje arijske majke i sterilni karakter svog semitskog oca. Ali za osvajanje Persije, civilizacija islama bila bi jednostrana. Osvajanje Persije dalo nam je ono što je Grčka dala Rimljanima. "^[17]

Reference

^ The Expansion of the Saracens-The East, C.H. Becker, The Cambridge Medieval History: The Rise of the Saracens and the Foundation of the Western Empire, Vol. 2, ed. John Bagnell Bury, (MacMillan Company, 1913), 348.
^ Iran, Arab Conquest of (636-671), Adam Ali, Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Vol.1, ed. Alexander Mikaberidze, (ABC-CLIO, 2011), 406.
^ Islamic desk reference, By E. J. van Donzel, pg.458
^ "The fall of Persia", Vol. 2, ed. Sayyid Ali Al-Jumjumani
^ „Battle of Nahāvand”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 2010-09-19.
^ John Laffin, Brassey's Dictionary of Battles, (Barnes & Noble, 1995), 306.
^ Parvaneh Pourshariati, Decline and Fall of the Sasanian Empire, (I.B.Tauris, 2009), 216.
^ Iran in the Early Islamic Period, Michael G. Morony, The Oxford Handbook of Iranian History, ed. Touraj Daryaee, (Oxford University Press, 2012), 211.
^ ^a ^b http://www.iranicaonline.org/articles/arab-ii
^ Iran in the Early Islamic Period, Michael G. Morony, The Oxford Handbook of Iranian History, 211.
^ Willem Vogelsang (2002), The Afghans, Blackwell Publishing, ISBN 0-631-19841-5
^ Barraclough, Geoffrey. The Times Atlas of World History. str. 104—105. ISBN 0-7230-0161-8.
^ Khodadad Rezakhani "Arab Conquests and Sasanian Iran", pages 35-36 History Today April 2007
^ Iranian History and Politics: The Dialectic of State and Society By Homa Katouzian, pg. 25
^ ^a ^b The History of Iran By Elton L. Daniel, pg 67
^ History of Islamic Philosophy - With View of Greek Philosophy and Early History of Islam By I. M. N. Al-Jubouri, pg. 142
^ Stray Reflections: The Private Notebook of Muhammad Iqbal, Ed. Dr. Javid Iqbal, pg. 49

Izvori

Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3.
Zarrinkub, Abd al-Husain (1975). „The Arab conquest of Iran and its aftermath”. The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press. str. 1—57. ISBN 978-0-521-20093-6.
Morony, M. (1986). „ʿARAB ii. Arab conquest of Iran”. Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 2. str. 203—210.

[1] The Expansion of the Saracens-The East, C.H. Becker, The Cambridge Medieval History: The Rise of the Saracens and the Foundation of the Western Empire, Vol. 2, ed. John Bagnell Bury, (MacMillan Company, 1913), 348.

[2] Iran, Arab Conquest of (636-671), Adam Ali, Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Vol.1, ed. Alexander Mikaberidze, (ABC-CLIO, 2011), 406.

[3] Islamic desk reference, By E. J. van Donzel, pg.458

[4] "The fall of Persia", Vol. 2, ed. Sayyid Ali Al-Jumjumani

[5] „Battle of Nahāvand”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 2010-09-19.

[6] John Laffin, Brassey's Dictionary of Battles, (Barnes & Noble, 1995), 306.

[7] Parvaneh Pourshariati, Decline and Fall of the Sasanian Empire, (I.B.Tauris, 2009), 216.

[8] Iran in the Early Islamic Period, Michael G. Morony, The Oxford Handbook of Iranian History, ed. Touraj Daryaee, (Oxford University Press, 2012), 211.

[iranicaonline.org-9] ttp://www.iranicaonline.org/articles/arab-ii

[10] Iran in the Early Islamic Period, Michael G. Morony, The Oxford Handbook of Iranian History, 211.

[11] Willem Vogelsang (2002), The Afghans, Blackwell Publishing, ISBN 0-631-19841-5

[12] Barraclough, Geoffrey. The Times Atlas of World History. str. 104—105. ISBN 0-7230-0161-8.

[13] Khodadad Rezakhani "Arab Conquests and Sasanian Iran", pages 35-36 History Today April 2007

[14] Iranian History and Politics: The Dialectic of State and Society By Homa Katouzian, pg. 25

[Elton_L._Daniel_pg_67-15] The History of Iran By Elton L. Daniel, pg 67

[16] History of Islamic Philosophy - With View of Greek Philosophy and Early History of Islam By I. M. N. Al-Jubouri, pg. 142

[17] Stray Reflections: The Private Notebook of Muhammad Iqbal, Ed. Dr. Javid Iqbal, pg. 49

[11]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]