Википедија

Bramaputra

Bramaputra (poznata i kao Tsangpo-Brahmaputra i Dihang) je jedna od većih reka, 10. po veličini reka u Aziji. Izvire na Tibetu, a prolazi kroz Himalaje i države Kinu, Indiju i na kraju Bangladeš.[3] Na svom ušću u Indijski okean zajedno sa Gangom čini najveću deltu na svetu.

Bramaputra (ब्रह्मपुत्र नदी)
Bramaputra kod Tibeta
Opšte informacije
Dužina2.900[1] km
Basen651.334 km2
Pr. protok19.824 m3/s (700.100 cu ft/s)[2] ​m3⁄s
Vodotok
IzvorTibet
V. izvora4800 m
UšćeBengalski zaliv
Geografske karakteristike
Država/eKina Kina ,
Indija Indija ,
Bangladeš Bangladeš
PritokeLhasa River, Nyang River, Dibang River, Lohit, Dihing River, Dhansiri River, Kopili River, Myang Chu, Siyom, Subansiri River, Kameng River, Manas, Gangadhar, Torsa River, Teesta River, Jaldhaka River, Sankosh River, Lohit River, Buriganga River, River Diphlu, Raidāk River, Beki River
Reka na Vikimedijinoj ostavi

Sa svojim izvorom u regionu jezera Manasarovar, koji se nalazi na severnoj strani Himalaja u okrugu Burang u Tibetu kao reka Jarlung Cangpo,[1] protiče preko južnog Tibeta i probija se kroz Himalaje u velikim klisurama (uključujući i Jarlung Cangpo veliki kanjon) i u Arunačal Pradeš (Indija).[4] Ona teče jugozapadno kroz dolinu Asama kao Bramaputra i južno preko Bangladeša kao Jamuna (što nije ista reka kao i Jamuna u Indiji). U prostranoj delti Ganga, spaja se s Padmom, što je ustaljeni naziv reke Gang u Bangladešu. Na kraju se spaja sa rekom Megna i odavde je poznata kao Megna pre izlivanja u Bengalski zaliv.[5]

Oko 2.899,9 km (1.801,9 mi)[1] duga, Bramaputra je važna reka za navodnjavanje i transport. Prosečna dubina reke je 38 m (124 ft), a maksimalna dubina je 120 m (380 ft). Reka je podložna katastrofalnim poplavama u proleće kada se topi sneg Himalaja. Prosečni protok reke iznosi oko 19.800 m3/s (700.000 cu ft/s),[4] a poplave mogu doseći preko 100.000 m3/s (3.500.000 cu ft/s).[6] Ona je klasičan primer isprepletane reke i veoma je podložna migraciji kanala i avulziji.[7] To je ujedno i jedna od retkih reka u svetu koje pokazuju plimni talas. Ona je plovna za većem delu svoje dužine.

Geografija uredi

Reka Bramaputra izvire u jugozapadnom delu Tibetske visoravni iz lednika Džima Jangcong[8], na 4800 m nadmorske visine. Kao Cang-po, značajna je za lokalni promet čamcima, teče južnim Tibetom. Pod imenom Dijang probija se uskom, duboko usečenom dolinom, koja se smatra nadubljim kanjonom na svetu[9], istočne ogranke Himalaja i prelazi u nizijsko područje indijske države Arunačal Pradeš gde teče nizijom Asam. Od pritoke Dibang naziva se svojim najpoznatijim imenom, Bramaputra. Spaja se s Gangom i najvećom deltom na svetu (rečni sistem Surma-Megna, poznat po tigrovima, krokodilima i šumama mangrove) uliva se u Bengalski zaliv. U srednjem delu toka kod luke Ganati Bramaputra je široka više od 1500 m i duboka oko 24 m. Vodostaj je najviši leti. Za manje brodove plovna je većinom toka do pristaništa Dibrugar, 1290 km uzvodno od ušća. Ima veliki hidroenergetski potencijal. Delimično kanalisanje u donjem toku služi uglavnom za navodnjavanje, ali ostaje vrlo sklona katastrofalnim poplavama prilikom otapanja himalajskog snega u proleće. Jedna od retkih reka na svetu koju karakteriše talas plime. Važna je plovna reka.

Kurs uredi

Tibet uredi

Gornji tok reke Bramaputra, poznat kao Jarlung Cangpo sa tibetanskog jezika, potiče iz glečera Angsi, u blizini planine Kajlaš, koja se nalazi na severnoj strani Himalaja u okrugu Burang na Tibetu. Ranije se smatralo da je izvor reke na glečeru Čemajungdung, koji pokriva padine Himalaja oko 97 km (60 mi) jugoistočno od jezera Manasarovar u jugozapadnom Tibetu.

Reka je duga 3.969 km (2.466 mi), a njena drenažna površina je 712.035 km2 (274.918 sq mi) prema novim nalazima, dok su prethodni dokumenti pokazali da je njena dužina varirala od 2.916 km (1.812 mi) do 3.364 km (2.090 mi) i njeno drenažno područje između 520.000 i 1,73 miliona km2.[1][10]

Arunačal Pradeš uredi

 
Bazen Bramaputre u Indiji
 
Pogled na zalazak sunca u Bramaputri iz Dibrugara

Jarlung Cangpo napušta deo Tibeta i ulazi u indijsku državu Arunačal Pradeš, gde se reka zove Sjang. Vrlo brzo se spušta sa svoje prvobitne visine u Tibetu i konačno se pojavljuje u ravnicama, gde se zove Dihang. Teče oko 35 km (22 mi) prema jugu nakon čega joj se pridružuju reka Dibang i reka Lohit na čelu doline Asam. Ispod Lohita, reka se zove Brahmaputra, Doima (majka vode) i Burlung-Butur od strane domorodnih plemena Bodo, zatim ulazi u državu Asam i postaje veoma široka — čak 20 km (12 mi) u delovima Asama.

Asam uredi

Dihang, vijugajući iz planina, skreće ka jugoistoku i spušta se u nizinski basen dok ulazi u severoistočnu državu Asam. Samo zapadno od grada Sadije, reka ponovo skreće na jugozapad i pridružuju joj se dva planinska potoka, Lohit i Dibang. Ispod tog ušća, oko 1.450 km (900 mi) od Bengalskog zaliva, reka postaje konvencionalno poznata kao Bramaputra („Bramin sin“). U Asamu je reka moćna, čak i u sušnoj sezoni, a tokom kiše njene obale su međusobno udaljene više od 8 km (5,0 mi). Dok reka prati svoj vijugavi tok dug 700 km (430 mi) kroz dolinu, ona prima nekoliko brzih himalajskih potoka, uključujući reke Subansiri, Kameng, Bareli, Dansiri, Manas, Čampamati, Saralbanga i Sankoš. Glavne pritoke sa brda i sa visoravni ka jugu su Buri Dihing, Disang, Diku i Kopili.

Između okruga Dibrugar i Lakimpur, reka se deli na dva kanala — severni kanal Kerkutija i južni kanal Brahmaputra. Dva kanala se ponovo spajaju oko 100 km (62 mi) nizvodno, formirajući ostrvo Madžuli, koje je najveće rečno ostrvo na svetu.[11] U Guvahatiju, u blizini drevnog centra hodočašća Hadžo, Bramaputra proseca kroz stene visoravni Šilong i najuža je na 1 km (1.100 yd) od obale do obale. Teren ovog područja učinio ga je logistički idealnim za bitku kod Sarajgata, vojnu konfrontaciju između Mogulskog carstva i Kraljevine Ahom u martu 1671. Prvi kombinovani železnički/putnički most preko Bramaputre izgrađen je u Sarajgatu. On je pušten u saobraćaj aprila 1962. godine.

Bangladeš uredi

 
Reke Bangladeša, uključujući Bramaputru

U Bangladešu, Bramaputri se pridružuje reka Testa (ili Tista), jedna od njenih najvećih pritoka. Ispod Tiste, Bramaputra se deli na dve distributivne grane. Zapadni krak, koji sadrži većinu toka reke, nastavlja se na jug dok se Jamuna (Jomuna) spaja sa donjim Gangom, koji se zove reka Padma (Pôdma). Istočna grana, ranije veća, a sada mnogo manja, naziva se donja ili Stara Bramaputra (Brommoputro). Tu zaokreće prema jugoistoku da bi se pridružila reci Megna u blizini Dake. Padma i Megna se spajaju blizu Čandpura i ulivaju se u Bengalski zaliv. Ovaj poslednji deo reke se zove Megna.[12]

Bramaputra ulazi u ravnice Bangladeša nakon što je skrenula na jug oko brda Garo ispod Duburija u Indiji. Nakon što prođe pored Čilmarija u Bangladešu, na desnoj obali joj se pridružuje reka Tista, a zatim prati tok od 2400  km (150 milja) na jug kao reka Jamuna. (Južno od Gajbande, Stara Bramaputra napušta levu obalu glavnog toka i teče pored Džamalpura i Mimensinga da bi se pridružila reci Megna kod Bajrab Bazara.) Pre svog ušća u Gang, Jamuna prima kombinovane vode Barala, Atraja, i reke Hurasagar na njenoj desnoj obali i postaje polazna tačka velike reke Dalesvari na njenoj levoj obali. Pritoka Dalesvarija, Buriganga („Stari Gang“), protiče pored Dake, glavnog grada Bangladeša, i spaja se sa rekom Megna iznad Munšigandža.[12]

Jamuna se spaja sa Gangom severno od Goalundo Gata, ispod koga, kao Padma, njihove kombinovane vode teku na jugoistok na udaljenosti od oko 120 km (75 mi). Nakon što se nekoliko manjih kanala odvoji da napaja deltu Ganga-Brahmaputra na jugu, glavni deo Padme stiže do ušća u reku Megna blizu Čandpura, a zatim ulazi u Bengalski zaliv kroz ušće Megne i manje kanale koji teku kroz deltu. Rastom delte Ganga-Brahmaputra dominiraju plimski procesi.[12]

Delta Ganga, koju napajaju vode brojnih reka, uključujući Gangu i Bramaputru, duga je 59.570 km2 (23.000 sq mi), i jedna od najvećih rečnih delti na svetu.[13]

Istorija i simbolika uredi

Dok većina indijskih i bangladeških reka nosi ženska imena, Bramaputra je nazvana retkim muškim imenom, koje u prevodu znači "sin Brame. Gornji tok bio je dugo nepoznat, i istražen je tek godina 1884—86. Bramaputra poseduje religiozno značenje za Hinduse. Izvire kraj svete planine Kailas u Tibetu. Više lokaliteta duž toka reke ima mitološko značenje, od kojih hram Kopa na jezeru Mansarovar kao jedan od najposećenijih [14]

Galerija uredi

  •  
    Bramaputra u Tibetu 1938.
  •  
    2006.
  •  
    Satelitski snimak
  •  
    Grad Gavati

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b v g „Scientists pinpoint sources of four major international rivers”. Xinhua News Agency. 22. 8. 2011. Pristupljeno 8. 9. 2015. 
  2. ^ Webersik, Christian (2010). Climate Change and Security: A Gathering Storm of Global Challenges. ABC-CLIO. str. 45. ISBN 978-0-313-38007-5. Arhivirano iz originala 13. 6. 2022. g. Pristupljeno 12. 10. 2021. 
  3. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 170. ISBN 86-331-2075-5. 
  4. ^ a b „Brahmaputra River”. Encyclopædia Britannica. 
  5. ^ „Brahmaputra River Flowing Down From Himalayas Towards Bay of Bengal”. Arhivirano iz originala 06. 11. 2011. g. Pristupljeno 22. 11. 2011. 
  6. ^ „Water Resources of Bangladesh”. FAO. Arhivirano iz originala 6. 8. 2009. g. Pristupljeno 18. 11. 2010. 
  7. ^ Catling, David (1992). Rice in deep water. International Rice Research Institute. str. 177. ISBN 978-971-22-0005-2. 
  8. ^ The New Largest Canyon in the World Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. februar 2008) from 100gogo.com Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. novembar 2015)
  9. ^ Canyonlands of Tibet and Central Asia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. april 2007), from canyonsworldwide.com.
  10. ^ „China maps Brahmaputra source, course”. Assam Tribune. 24. 8. 2011. Arhivirano iz originala 22. 7. 2012. g. Pristupljeno 9. 11. 2011. 
  11. ^ Majuli, River Island. „Largest river island”. Guinness World Records. Arhivirano iz originala 3. 9. 2016. g. Pristupljeno 6. 9. 2016. 
  12. ^ a b v „Brahmaputra River - Map Tributaries Flow Bridges Tunnel”. Rivers Of India - All About Rivers (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 18. 5. 2022. g. Pristupljeno 2022-05-29. 
  13. ^ Singh, Vijay P.; Sharma, Nayan; C. Shekhar; P. Ojha (2004). The Brahmaputra Basin Water Resources. Springer. str. 113. ISBN 978-1-4020-1737-7. Pristupljeno 15. 11. 2015. 
  14. ^ CReligious Importance of Brahmaputra River, from indianetzone.com .

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Bramaputra na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Брамапутра&oldid=27555038”