Википедија

Brđani (Srbi)

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Brđani.

Brđani su pripadnici sedam srpskih plemena u istorijskoj oblasti zvanoj Brda (ili Sedmora brda) u današnjoj Crnoj Gori. Po plemenskoj podeli, u Brđane spadaju: Bjelopavlići, Piperi, Bratonožići, Vasojevići, Kuči, Moračani i Rovčani. Regionalna posebnost Brda i Brđana, u odnosu na susednu Staru Crnu Goru,[1] ogledala se u zvaničnoj upotrebi dvojnog državnog naziva, koji je od kraja 18. vijeka pa sve do sredine 19. vijeka glasio: Crna Gora i Brda.[2] Regionalne tradicije i osobenosti Brđana očuvane su do savremenog doba.[3]

Vojvoda Marko Miljanov (1833-1901), jedan od najznamenitijih Brđana, iz plemena Kuča

Svjedočanstva o Brđanima uredi

 
Stara Crna Gora i Brda, na karti iz 1862. godine
 
Područja dvaju brdskih plemena: Bjelopavlića (2) i Pipera (3), naspram susjednog područja Stare Crne Gore (1)
 
Grob Kuča-Brđanina Šuta Spahića Drekalovića u Ulcinju

Zbog nepostojanja centara za širenje pismenosti tj. opismenjavanje, u vrijeme poslije pada pod tursku upravu 1456-1475, jer su to tada jedino mogli biti najznačajni manastiri kao episkopski/vladičanski centri, a među njima ih nije bilo (izuzev Ostroga i to veoma kratko, od dolaska sv. Vasilija među njih do njegove smrti 1571.g. kada njegov titula Istočnohercegovačkog episkopa se vraća u Tvrdoš, iz Manastira Morače koji služi samo kao privremeno/prinudno sklonište pećkih patrijarha) upravo to je i razlog bio njihove relativne kulturne zaostalosti naspram drugih dijelova srpskog naroda, a ako se tome i doda da nijesu imali ni gradova, stvari postaju mnogo jasnije zašto je ostalo zaista malo pisanih svjedočanstava da Brđani sami sebe tako nazivaju (jedan od njih je Marko Miljanov). Zato je u domaćim i stranim izvorima ostalo mnogo podataka drugih o njima.

Pješivci su ranije bili brđansko, a ne crnogorsko pleme [4] (postaju crnogorsko nakon pripojenja Katunskoj nahji,) a Moračani, Rovčani i Vasojevići ranije nisu bili brđanska nego hercegovačka plemena.[5][6]

Vladika Cetinja i Skenderije Visarion Borilović Bajica, 10. decembra 1678. godine u pismu mletačkom providuru Dalmacije i Arbanije, Jerolimu Korneru, piše da su Kuči i drugi Brđani razbili tursku vojsku.[7] Preporučuje 2000 Crnogoraca mletačkoj službi, koji bi s barjakom od svete vjere, tj. sa časnim krstom, bili pred njima (neprijateljima).[8]

Sulejman-paša Bušatlija je 1689. godine pozivao crnogorske i brđanske glavare da mu se povinuju, a po Lazaru Tomanoviću, paša je razlikovao Crnogorce od Brđana.[9]

Ilija Drekalović, vojvoda i guvernadur brđanski, u svom pismu iz Kuča od 15. septembra 1755, piše vladikama Savi i Vasiliju: ...Isto kako su učinjeli Crnogorci i Primorci, i mi se kunemo na svetom Jevanđelju da nećemo šteđeti svoje krvi za krst časni i svoje otečestvo...[10]

Simeon Piščević je u Istoriji srpskog naroda iz 1795. o Brđanima (Nikšići, Bjelopavlići, Vasojevići i drugi) zapisao da su naočiti, hrabri, smjeli i da su skoro svi visoki i snažni. Krasi ih vrlina što drže svoju riječ i ne lažu, a po prirodi su ratničkog duha. Crnogorci su im bili u neposrednom susjedstvu.[11]

Petar I Petrović Njegoš ih spominje u brojnim poslanicama i pismima. U pismu Petra I upućenom Mahmud paši Bušatliji je napisano:[12]

Što mi pišeš da Brđanima pomoć ne dajem i da ih ne puštam u Crnu Goru... Brđani su moja braća kao i Crnogorci... prođi se sirotinje brcke...

Mihovil Pavlinović je u Podgori 1865. godine napisao tekst Iz povjesti Crnogorske Arbanaske koji je objavljen 1866. godine u crnogorskom godišnjaku Orlić. U tekstu navodi podatak da postoje dva reda brđanskih predjela, jedan je arbanaski, a jedan srbski. [13]

Spiridon Gopčević je zapisao [14] :

Već u XV vijeku postojala je jedna nezavisna Kneževina Zeta, nazvana po istoimenoj rijeci koja pravu Crnu Goru odvaja od Brda.

Marko Miljanov kada spominje Brđane i Crnogorce, Brđane, kojima kao Kuč i sam pripada, stavlja na prvo mjesto:[15]

...od koje imamo neki dio mi Brđani i Crnogorci... i to više imaju toga plemena Brcka koja su bliže Arbaniji, kao Vasojevići i Kuči... Pa kad Arbanas ljepše dočeka i časti Brđanina, no Brđanin njega... Ako se potrefi Arbanasu da ga pobratimi Brđanin... A bivalo je našije Brđana i Arbanasa...

Nikola I Petrović u svojim memoarima Kuče ne smatra Crnogorcima [16] :

Jedno momče, Pero Ivanov, iz Kučke krajine, iz turske granice... Turci su mogli lako ubicu Pera Ivanova savladati... ona grozna nedjela, koja fanatični Turci počiniše... nad nevinim podanicima tuđe države, nad Crnogorcima, koji su slučajno svojim poslovima bili u Podgorici... Ubica Jusufov, iako nije bio Crnogorac, ako je i bio turski podanik...

Nikšićki list Nevesinje:[17]

Kao što se zna za Brđane i Crnogorce, da su se često među sobom tukli i klali, pleme s plemenom i selo sa selom...

Strani putopisci, kao Priart, su zapazili da su stanovnici Stare Crne Gore crni, a stanovnici Brda plavi.[18] Pavle Rovinski je zapazio da su svjetlije boje oči i kosa, više kod Bjelopavlića, Pipera, Drobnjaka i Pivljana.[19]

Od decembra 2023. u Crnoj Gori je počeo da izlazi časopis Brđanska zemlja. [20]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Erdeljanović 1926.
  2. ^ Ljušić 2001.
  3. ^ Đurđev 1984.
  4. ^ Luburić, Andrija (1940). Porijeklo i prošlost Dinastije Petrović, knjiga prva, str. 264., Pismo Banjana vladici Petru 1817. godine. Beograd. 
  5. ^ Luburić, Andrija (1940). Porijeklo i prošlost Dinastije Petrović, knjiga prva, str. 155. Beograd. 
  6. ^ Petrović, Petar (2015). Sveti Petar Cetinjski - Između molitve i kletve, Petar I Njegušima, str. 412. Cetinje: Svetigora. 
  7. ^ Ruvarac 1899, str. 71.
  8. ^ Ruvarac 1899, str. 72.
  9. ^ Tomanović, Lazar (1899). G. Ruvarac i Montenegrina. Sremski Karlovci. str. 54. 
  10. ^ Rovinski 1998, str. 75.
  11. ^ Piščević 2018, str. 262.
  12. ^ Todorović & Marojević 2015, str. 229.
  13. ^ Pavlinović, Mihovil (1866). Orlić, Iz povjesti Crnogorske Arbanaske. Cetinje. str. 34. 
  14. ^ Gopčević, Spiridon (2008). Crna Gora i Crnogorci, str. 11. Podgorica: CID. 
  15. ^ Miljanov, Marko (1908). Život i običaji Arbanasa, drugo izdanje, str. 60. i 61. Beograd. 
  16. ^ Petrović, Nikola (2009). Kralj Nikola I Petrović, Memoari I, str. 117. i 125. Cetinje: Svetigora. 
  17. ^ Šobajić, Maksim (1898). Nevesinje, broj 20. od 16.9.1898, članak: Muhamedanizam hercegovački, karakteristika poturica. Nikšić. 
  18. ^ Rovinski 1998, str. 212.
  19. ^ Rovinski 1998, str. 211.
  20. ^ Brđanska zemlja” iz naručja „Bijelog Pavla”. 

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Брђани_(Срби)&oldid=27673926”