Vizantijska vojska (Komneni)

Vizantijska vojska dinastije Komnina (1081-1185) podrazumeva oružane snage Vizantijskog carstva od reformi cara Aleksija I (1081-1118) do pada dinastije Komnina 1185. Vojska Komnina, zasnovana na privatnim odredima vojnog plemstva - pronijara i stranih najamnika^[1] odbila je napade Turaka Seldžuka u Maloj Aziji i Bugara i Mađara na Balkanu, izvevši poslednju veliku ekspanziju Vizantije u 12. veku. Pad dinastije Komnina bio je izazvan teritorijalnim opadanjem Carstva posle bitke kod Miriokefalona (1176)^[1], dok je vojska većinom raspuštena tokom vlade civilnog plemstva (1185-1204), što je kulminiralo padom Carigrada i latinskom okupacijom Carstva u Četvrtom krstaškom ratu.

Pozadina uredi

Vizantija oko 1095. pre početka Prvog krstaškog rata.

Spoljnopolitičke posledice krize Vizantijskog carstva koja je počela smrću Vasilija II (1025), a završila se dolaskom na presto Aleksija I Komnina (1081-1118), bile su slom Vizantijske vlasti u Maloj Aziji, gubitak vizantijskih poseda u Italiji i osetno slabljenje vizantijskog autoriteta na Balkanu. Mala Azija pala je u ruke Turaka Seldžuka posle bitke kod Mancikerta (1071), provincije na Balkanu bile su ugrožene od Srba i Pečenega, a južnu Italiju osvojili su Normani (1072), koji su 1081. prešli na Balkan i zauzeli Drač. Na unutrašnjem planu, ovaj period doveo je do raspada dotadašnjeg ekonomsko-socijalnog poretka Vizantijskog carstva, uključujući i tematski sistem na kome je počivala odbrana države. Rad na obnovi države morao je Aleksije I da postavi na nove osnove, i novi činioci postali su nosioci sistema koji je on stvorio.^[2]

Njegovi napori imali su samo delimičan i privremen uspeh. Carstvo se i u 7. veku već jednom našlo na ivici propasti, kada je spašeno Iraklijevim reformama i stvaranjem tematskog sistema, ali tada je Carstvo raspolagalo neistrošenim snagama, pošto se Mala Azija, jezgro Carstva, održala kroz sve krize i ratove. Sada su, međutim, unutrašnje snage Carstva bile iscrpene, jer je tematski sistem zasnovan na slobodnom seljaštvu bio postepeno napušten, a slobodni seljaci koji su činili osnovu vizantijske vojske u nekoliko generacija su izgubili zemlju i postali zavisni parici na posedima vlastele. Vizantijska vojska spala je na mali broj profesionalaca ojačan kontingentima stranih najamnika, koji su napustili Carstvo u trenutku krize, pa je Mala Azija napuštena gotovo bez otpora. Reokupacija Male Azije u doba Komnina ostala je polovična,^[a] a prevlast na moru Vizantinci su upravo u doba Komnina konačno izgubili. Hegemoniju na moru izvojevale su, i u ekonomskom i u strategijskom pogledu, italijanske gradske republike, Venecija, Đenova i Piza, i to je istorijski najznačajnija prekretnica ove epohe: izgubivši prevlast u pomorskoj trgovini, Vizantiji je nedostajala ekonomska snaga za trajnu obnovu.^[2]

Najamnici i saveznici uredi

Mapa Vizantijskog carstva pod Manojlom Komninom, oko 1170. U to vreme, Carstvo je ponovo bilo najmoćnija država na Sredozemlju, sa vazalnim državama od Ugarske do Jerusalimske kraljevine, i mrežom saveznika od Aragona, Francuske, Nemačke, Pize, Đenove i Rima na zapadu, do Antiohije, Jerusalima i Damaska na istoku.

Vizantija oko 1170.

Aleksije I Komnin (981-118) je stupio na vlast u kritičnoj situaciji: državna blagajna bila je prazna, vojska upropašćena, a sa svih strana su navaljivali neprijatelji: Normani, Pečenezi, Seldžuci. Pošto je cela Mala Azija već bila izgubljena, car je sklopio mir sa sultanom Sulejmanom, proglasivši turske osvajače za vizantijske federate. Sve snage države usmerene su na odbranu od Normana, koji su posle osvajanja Drača (1081) pustošili po Grčkoj i pretili Solunu i Carigradu. Bez dovoljno vojske, bez novca, car je morao da prekuje u novac crkvene sudove kako bi platio vojsku, koja se sastojala uglavnom od stranih najamnika, većinom Engleza, zakletih neprijatelja Normana,^[b] dok je mletačka flota presekla snabdevanje normanskim vojskama i već sledeće godine (1082) primorala ih na povlačenje sa Balkana.^[2]

Pomoć Mletačke republike Vizantija je platila trajnim ustupcima, koji su dugoročno gledano upropastili vizantijsku trgovinu i predali je u ruke stranaca: ugovorom od maja 1082. Mlečani su oslobođeni carine na celoj teritoriji Carstva,^[v] dobili su sopstvenu četvrt u Carigradu i pristaništa u Galati. Mletačka republika postala je od tog trenutka presudan činilac u ekonomskom i političkom životu Vizantijskog carstva.^[2]

Napomene uredi

^ Ograničena na veće gradove i oblasti u primorju: prostrane oblasti u zaleđu, više od polovine Male Azije, ostalo je čvrsto u rukama Turaka Seldžuka.^[2]
^ Posle normanskog osvajanja Engleske 1066, znatan deo saksonske vlastele izbegao je u Italiju i Vizantiju, gde su od ranije mnogi Englezi služili u Varjaškoj gardi.
^ Prema tome, stavljeni su u znatno povoljniji položaj od domaćih vizantijskih trgovaca.

Reference uredi

^ ^a ^b Georgije, Ostrogorski (1998). Istorija Vizantije. Beograd: Narodna knjiga. str. 367—370.
^ ^a ^b ^v ^g ^d Georgije, Ostrogorski (1998). Istorija Vizantije. Beograd: Narodna knjiga. str. 336—341.

Literatura uredi

Georgije, Ostrogorski (1998). Istorija Vizantije. Beograd: Narodna knjiga.

[3] Ograničena na veće gradove i oblasti u primorju: prostrane oblasti u zaleđu, više od polovine Male Azije, ostalo je čvrsto u rukama Turaka Seldžuka.^[2]

[4] Posle normanskog osvajanja Engleske 1066, znatan deo saksonske vlastele izbegao je u Italiju i Vizantiju, gde su od ranije mnogi Englezi služili u Varjaškoj gardi.

[5] Prema tome, stavljeni su u znatno povoljniji položaj od domaćih vizantijskih trgovaca.

[ИВ1-1] Georgije, Ostrogorski (1998). Istorija Vizantije. Beograd: Narodna knjiga. str. 367—370.

[ИВ2-2] v ^g ^d Georgije, Ostrogorski (1998). Istorija Vizantije. Beograd: Narodna knjiga. str. 336—341.

[1]

[2]

[a]

[b]

[v]