Vlatko Gilić
Vlatko Gilić (Podgorica, 1. januar 1935) je srpski režiser i scenarista. Njegov opus od dvanaest kratkih igranih i dokumentarnih filmova, nastalih u drugoj polovini šezdesetih i prvoj polovini sedamdesetih godina, smatra se jednim od najviših kreativnih dometa domaće kinematografije u domenu kratke umetničke forme.[1]
Vlatko Gilić | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1. januar 1935. |
| Mesto rođenja | Podgorica Kraljevina Jugoslavija |
Biografija uredi
Rođen je 1. oktobra 1935. u Podgorici. Diplomirao je na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu. Filmom počinje da se bavi najpre kao scenograf, radeći scenografiju za filmove “Provereno min njet” (1965), “Tople godine” (1966), “Vuk sa Prokletija” (1967). U korežiji sa Predragom Golubovićem 1966. godine snima kratki igrani film “Mala svetlost”, a narednih godina samostalno “Povratak na rodno drvo”, zatim “Homo Sapiens” i “Homo homini”, razvijajući mit o Sizifu; sedamdesetih “Zategni dele”, “In continuo”, “Dan više”, “Juda”, “Ljubav”… U anketi Instituta za film u Beogradu “Ljubav” je proglašen za najbolje ostvarenje u istoriji jugoslovenske kinematografije u kratkometražnoj produkciji i nominovan je među pet najboljih u takmičenju za „Zlatni globus”(Golden Globe Award). Godine 1975. snima igrani film „Kičma”, koji su američki producenti uvrstili među deset najboljih filmskih ostvarenja u svetu i predložili za nagradu “Oskar” u kategorijama za režiju, kameru i muziku.[2] Do 1990. godine Gilić aplicira na različitim konkursima, ali ne dobija materijalna sredstva za realizaciju svojih scenarija. Poslednji, igrani film “Dani od snova” snimio je 1980. godine, kada se, zbog nemilosti tadašnje vlasti i neblagonaklone klime u domaćem kinematografskom okruženju, povukao i posvetio pedagoškoj karijeri kao profesor režije na novosadskoj Akademiji umetnosti, kao i na Fakultetu likovnih umetnosti na Cetinju. Odbijanje da primi nagrade i javna priznanja i da se pojavljuje u medijima, u okruženju u kojem, i pored međunarodnih priznanja, nije bio u mogućnosti da nastavi rad, svedoči o njegovom otporu protiv onih struja u domaćoj kinematografiji (ili u direktnoj vezi sa njom) koje guše pravo i slobodu autentičnog umetničkog izraza. [3]
Tri Gilićeva filma uvrštena su u kolekciju Galerije modernih umetnosti u Njujorku u depou koji odoleva eventualnoj nuklearnoj katastrofi, kao deo duhovne ostavštine čovečanstva za budućnost.
Nagrade uredi
Američki medijski gigant NBC uvrstio je Vlatka Gilića, kao jedinog reditelja iz Jugoistočne Evrope, među pedeset najboljih u istoriji svetske kinematografije, pored velikana filmske umetnosti kao što su Čaplin, Hičkok, Ford, Bergman, Kurosava, Kjubrik, Tarkovski, Roselini… [4]
- Zlatna arena u Puli za scenografiju filma „Provereno min njet“ 1965.
- Velika zlatna medalja na filmskom festivalu u Beogradu za film „Zlatno Dele“ 1970 godine
- Grand pri na filmskom festivalu u Beogradu za film „In continuo“ 1971 godine
- „Srebrni medved“ 1971. na filmskom festivalu u Zapadnom Berlinu za film “In continuo”
- Velika Zlatna medalja na filmskom festivalu u Beogradu za film „Dan više“ 1972 godine
- Grand pri na Međunarodnom filmskom festivalu u Oberhauzenu 1972. za film „Dan više“
- Grand pri na filmskom festivalu u Beogradu za film „Ljubav“ 1973.
- Grand pri na Međunarodnom filmskom festivalu u Oberhauzenu 1973. za film „Ljubav“
- Grand pri „E.E.KEŠ“ na filmskom festivalu u Lajpcigu
- Grand pri na filmskom festivalu u Belviu (SAD)
- Grand pri „Udruženja stvaralaštva i umetnosti Vašingtona“
- Grand pri Žirija omladine na Internacionalnom filmskom festivalu u Nionu (Švajcarska)
- Grand pri na filmskom festivalu u Melburnu (Australija)
- Grand pri na 21. filmskom festivalu u Sidneju
- Specijalna nagrada na filmskom festivalu u Trentu (Italija)
- Trinaestojulska nagrada za kulturu i umetnost Crne Gore
- Oktobarska nagrada za kulturu i umetnost grada Beograda
- Prvomajska nagrada grada Beograda za TV seriju „Operacija 30 slova“
- Nagrada FIPRESCI za film „Dani od snova“ 1980 g. u Puli
- Nagrada Kinoteke Srbije za doprinos unapređenju kinematografije
Iz kritike uredi
Prema rečima filmske kritike Gilić relativizuje granice između dokumentarističke i fikcione strukture i, bez obzira na to da li su prisutniji elementi jedne ili druge, kroz njihovo prožimanje stvara nadahnute filmske eseje, u kojima se otiskuje njegov sopstveni tok svesti.
Mislim da je jugoslovenski film 'Kičma', iako mračan i strašan, jedna od najoriginalnijih i najizuzetnijih vizija propasti svijeta koju sam ikada vidio. Kada dođe smak svijeta, to vjerovatno neće biti ni zemljotres ni poplava, svijet će nestati u epruveti i u špricu. Mislim da je 'Kičma' blistavo režiran film koji nam kroz divnu fotografiju hiljade riječi zamjenjuje slikama. 'Kičma' je djelo Vlatka Gilića, cijenjenog scenariste i reditelja jugoslovenskih dokumentarnih filmova, koji u oblasti igranog filma debituje ovom stravičnom fantazijom što muči i proganja, ovom pričom o čudovišnom pomoru koji Beograd pretvara u kosturnicu...
Biće zaista zanimljivo vidjeti šta će Vlatko Gilić, taj veliki talenat koji je još u tridesetim godinama, stvoriti poslije 'Kičme', zapisao je Reks Rid u Dejli njuzu (1977).
Niko ne istražuje ljudsku sudbinu na tako dubok način kao Gilić, piše Vilard van Dajk, direktor filmskog odeljenja njujorškog Muzeja savremene umetnosti, u pismu upućenom “Dunav filmu”, u kojem traži da otkupi Gilićeva dela.[5]
Filmografija uredi
| God. | Naziv |
|---|---|
| 1966. | Mala svetlost (kratki film) |
| 1968. | Povratak na rodno drvo (kratki film) |
| 1969. | Homo sapiens |
| 1970. | Homo homini (kratki film), Zategni dele (kratki dokumentarni film) |
| 1971. | In continuo, Juče, danas, sutra |
| 1972. | Dan više, Juda, Ljubav |
| 1973. | Moć |
| 1974. | Kičma |
| 1980. | Dani od snova |
Filmska scenografija uredi
| God. | Naziv |
|---|---|
| 1965. | Provereno min njet |
| 1966. | Tople godine |
| 1967. | Vuk sa Prokletija |
Koautor fimskih scenarija uredi
- Smrt Paora Đurice (1972)
- Bombaši (1975)
TV scenario i režija uredi
- Bračno savetovalište - serija (1968)
- Operacija 30 slova –serija (1969)
- Deca i životinje – serija (1970)
Autorska scenarija uredi
- Kičma (1975)
- Dani od snova (1980)
- Čovek na rasprodaju (1983)
- Zločin i san (1987)
- Prepoznavanje senke (1989)
- Produžena noć (2003)
- Oboren pogled (2004)
Drama uredi
- Priznanje
Reference uredi
- ^ Lazić, Radoslav (1991). Rasprava o filmskoj režiji. Beograd. str. 35—36.
- ^ Munitić, Ranko (1975). „O dokumentarnom filmu”. Filmoteka. 16.
- ^ „GOST ALUM-A: REDITELJ I SCENARISTA VLATKO GILIĆ”. Fakultet savremenih umetnosti. Pristupljeno 15. 7. 2019.
- ^ „Filmovi Vlatka Gilića na festivalu evropskog filma u LA”. Večernje novosti. Pristupljeno 15. 7. 2019.
- ^ „Film surovosti : 50 godina Jugoslovenskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma (1954-2003)”. Rukovet. God. 48, br. 8/12: 19—21. 2003.
Literatura uredi
- DIJALOZI O UMETNOSTI FILMSKE REŽIJE
- Uloga kraja filmova Vlatka Gilića / Petar Jovanović // Nova misao. - ISSN 1821-2107. - Br. 05 (april 2010), str. 72-73.
Spoljašnje veze uredi
- Vlatko Gilić na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Vlatko Gilić („Vijesti“, 11. jun 2011)
- („Portal Analitika", 7. jun 2013) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. mart 2016)
