Geza I

Geza I Ugarski (oko 1040 — 25. april 1077) bio je ugarski kralj od 1074. do 1077. godine.

Geza I Ugarski
Geza I, prikazan na donjem delu Krune Svetog Stefana
Lični podaci
Datum rođenja	oko 1040.
Mesto rođenja	Kraljevina Poljska
Datum smrti	25. april 1077.(1077-04-25) (36/37 god.)
Mesto smrti	Vac, Kraljevina Ugarska
Grob	katedrala u Vacu
Porodica
Supružnik	Sofija, Sinadina
Potomstvo	Koloman Ugarski, Almoš Ugarski
Roditelji	Bela I Ričeza Poljska
Dinastija	Arpadovići
Kralj Ugarske
Period	14. mart 1074. — 25. april 1077.
Prethodnik	Šolomon Ugarski
Naslednik	Ladislav I Ugarski

Detinjstvo i mladost

Geza I, prikaz 1488.

Geza je bio najstariji sin Bele I, ugarskog kralja i Ričeze Poljske, ćerke poljskog kralja Mješka II Pjasta. Rođen je, kao i njegov brat Ladislav I Ugarski, u Poljskoj oko 1040. godine. Kršteno ime bilo mu je Magnus. Godine 1048. Gezin otac dolazi u Ugarsku gde prima trećinu kraljevstva od svoga brata Andrije. Nosio je titulu grofa, a proglašen je naslednikom svoga brata. Prema ugarskoj tradiciji, ovo pravo mu je pripadalo i u slučaju da Bela rodi sina. Međutim, Andrijina žena Anastasija Kijevska rađa 1053. godine Solomona koga Andrija proglašava za naslednika 1057. ili 1058. godine. Bela je u vreme krunisanja bio odsutan. Kada je obavešten o tome, smesta se vratio u Ugarsku gde je organizovao opoziciju protiv brata Andrije. Geza je bio jedan od očevih najboljih savetnika. Andrija je umro tokom građanskog rata. Bela je proglašen za kralja, a Solomon poslat u Sveto rimsko carstvo (decembar 1060. godina). Iako je Geza postao glavni očev savetnik, Bela mu nije poverio na upravu svoju bivšu grofoviju. Godine 1063. Nemci su objavili rat Ugarskoj u nameri da Solomona vrate na presto. Bela je ponudio svoga sina kao taoca. Ponuda je odbijena, a Bela umire nekoliko dana nakon što su nemačke trupe prešle ugarsku granicu.

Geza je bio voljan da prihvati Solomnovu vlast ukoliko na upravu dobije bivšu očevu grofoviju. Njegova ponuda je odbijena, a on sam, sa braćom Ladislavom i Lampertom, proteran u Poljsku. Tamo su sačekali da se nemačke trupe povuku iz Ugarske da bi, uz pomoć poljskog kralja Boleslava , pokušali da izvrše državni udar. Da bi izbegao građanski rat, Solomon je odlučio da prihvati Gezine uslove. Dana 20. januara 1064. godine sklopljen je sporazum po kome braća prihvataju Solomonovu vlast, a za uzvrat dobijaju bivšu grofoviju svoga oca. Geza je na proslavi Uskrsa simbolično stavio krunu na Solomonovu glavu.

Dolazak na vlast

Vizantijski car Mihailo VII, prikazan na donjem delu Krune Svetog Stefana

Geza je vladao današnjom oblašću Nitra u današnjoj Slovačkoj. Oblast današnje Biharije (Rumunija) pripao je njegovom bratu Ladislavu. U svojoj grofoviji, Geza je imao pravo kovanja srebrnog novca. U to vreme se prvi put oženio. Prva žena zvala se Sofija i bila je nemačka princeza. U periodu od 1064. do 1071. Solomon i Geza su blisko sarađivali i preduzimali zajedničke vojne pohode protiv Kumana i Pečenjeza. Odnosi su se pogoršali nakon opsade vizantijskog utvrđenja Beograda 1071. godine. Komandant utvrđenja pristao je da se preda jedino Gezi. Zbog toga je izbio sukob prilikom podele plena. Sukob je potpirivao Solomonov glavni savetnik, grof Vid. On je želeo titulu grofa za sebe. Međutim, Geza i Solomon sklopili su primirje 1073. godine u nameri da u inostranstvu prikupe pomoć za svoju borbu. Geza je poslao svoju braću u Rusiju da traže pomoć. Po savetu grofa Vida, Solomon je prekršio primirje i napao Gezu prilikom lova. Bitka se odigrala kod Kemeja 26. februara 1076. godine. Nakon bitke kod Kemeja, Geza se povlači ka Vacu gde se njegova armija spojila sa armijom Ota I od Olomouca. Sledeća bitka odigrala se kod Mođoroda 14. marta 1074. godine. Solomon je poražen i zbačen sa vlasti. Geza preuzima presto.

Vladavina

Ladislav opseda Solomona u Presburgu (1076)

Geza je vladao Ugarskom od 1074. do 1077. godine. Prema Mađarskoj hronici, prihvatio je presto "na insistiranje Mađara" nakon što je Solomon pobegao u Moson. Nije bio krunisan jer je bivši kralj zadržao kraljevski nakit. Nemački vladar Henri IV (Gezin rođak) pokreće 1074. godine pohod protiv Ugarske. Nemačka armija stigla je do Vaca, ali je Geza koristio taktiku spaljene zemlje i podmitio nemačke komandante. Na taj način je odneo pobedu u ratu i sprečio nemačko osvajanje Ugarske.

Godine 1074. Geza se obratio papi Grguru VII sa namerom da od njega izdejstvuje međunarodno priznanje vlasti. Papa je, međutim, nameravao da iskoristi Gezin sukob sa Solomonom i primora obojicu da priznaju vrhovnu vlast Svete stolice. Geza nije prihvatio papine uslove već se za krunu obratio vizantijskom caru Mihailu VII Duki. Mihailo mu je poslao zlatnu krunu i emajliranu dijademu. Dijadema će kasnije činiti donji deo Krune Svetog Stefana. Geza je krunisan 1075. godine.

Geza se nakon krunisanja oženio po drugi put. Ovoga puta je za ženu izabrao nećaku Nićifora III Votanijata, kasnijeg vizantijskog cara. Umro je 15. aprila 1077. godine. Nasledio ga je brat Ladislav.

Porodično stablo

16. Takšonj

8. Mihalj Ugarski

4. Vazul

2. Bela I

1. Geza I

24. Mješko I Pjast

12. Boleslav I Pjast

25. Dubravka od Češke

6. Mješko II Pjast

26. Dobromir

13. Emnilda od Lužica

3. Ričeza Poljska

28. Herman I of Lotharingia

14. Eco, grof Lotaringije

29. Heylwig of Dillingen

7. Ričeza od Lotaringije

30. Oton II, car Svetog rimskog carstva

15. Matilda od Nemačke, grofica Lotaringije

31. Teofanija (supruga Otona II)

Literatura

• Engel, Pál (2001). The Realm of St. Stephen: A History of Medieval Hungary, 895-1526. London & New York: I.B.Tauris. 
• The Hungarian Illuminated Chronicle: Chronica de Gestis Hungarorum (Edited by Dezső Dercsényi). Corvina. . Taplinger Publishing. 1970. ISBN 978-0-8008-4015-0. 
• Rokai, Peter (2002). „Istorija Mađara od najstarijih vremena do Mohačke bitke 1526. godine”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 7—183. 
• Fine, John Van Antwerp Jr. (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.