Gepidi
Gepidi (lat. Gepidae, grč. Γήπαιδες) su bili drevni germanski narod, koji je u periodu velike seobe naroda od 4. do 6. veka živeo u raznim oblastima centralne Eveope, a najduže u istočnim krajevima Panonske nizije, gde je u periodu od druge polovine 5. veka do 567. godine postojala Gepidska kraljevina.[1][2]
Prema Jordanu, ime Gepidi potiče od gotske reči gepanta što znači „spor”, jer su Gepidi zaostajali u seobi iz Skandinavije.
Istorija
uredi
Gepidi se najpre spominju oko 260. godine, kada su zajedno sa Gotima napali Dakiju. Godine 375. Huni ih potčinjavaju. Postavši hunski vazali učestvovali su u bici na Katalaunskim poljima 20. juna 451. godine, koju je vodio hunski vođa Atila. U toj bici na jednoj strani su se borili Huni i niz germanskih plemena, među kojima Gepidi i Ostrogoti, dok su na drugoj strani bili Galo-Rimljani i takođe germanska plemena, između ostalih Vizigoti sa njihovim kraljem Teodorihom II, koji je našao svoju smrt na ovom bojištu. Nakon Atiline smrti 454. godine Gepidi, Ostrogoti i druga germanska plemena pobunila su se protiv Huna i pobedila ih u bici na reci Nedao.
Gepidi su time dobili hunske teritorije u Dakiji, a sa Rimskim carstvom su sklopili častan mir. Nakon odlaska Ostrogota iz Panonije (473) privremeno su zaposeli Sirmijum, ali su odatle potisnuti nakon povratka Ostrogota u Panoniju (488). Potom su usledila dalja rivalstva sa Ostrogotima, pri čemu Gepidi gube bitke i bivaju potisnuti. Zenit dostižu oko 537. godine kada od Vizantije preotimaju Sirmijum i pustoše okolinu Singidunuma. Grad Sirmijum tada ponovo postaje središte gepidske države, a gepidski kralj Kunimund kovao je i zlatnike u ovom gradu.
Vizantijsko carstvo se 546. godine udružuje sa Langobardima kako bi isteralo Gepide. Gepidi su slabili u borbi sa Langobardima, koji su živeli u zapadnim oblastima Panonije. Godine 552. Langobardi su porazili Gepide, a neprijateljstva su se nastavljala i kasnije.
Nakon smrti cara Justijijana I (565), Langobardi pozivaju Avare da im pomognu u borbi protiv Gepida. Tokom 567. godine, Avari su porazili Gepide i razorili njihovu državu, otvorivši prostor prodoru Slovena. Uplašeni avarskim uspehom, Langobardi su napustili Panoniju (568) i otišli u Italiju, a u toj seobi pridružio im se i manji broj poraženih Gepida, koji se vremenom integrišu i prestaju da postoje kao posebam narod.
Reference
uredi- ^ Gračanin 2007, str. 7-64.
- ^ Mirković 2017.
Literatura
uredi- Andrić, Stanko (2002). „Južna Panonija u doba velike seobe naroda”. Scrinia Slavonica. 2: 117—167.
- Gračanin, Hrvoje (2006). „Goti i južna Panonija”. Scrinia Slavonica. 6: 83—126.
- Gračanin, Hrvoje (2007). „Gepidi, Heruli, Langobardi i južna Panonija”. Scrinia Slavonica. 7: 7—64.
- Gračanin, Hrvoje (2009). „Avari, južna Panonija i pad Sirmija”. Scrinia Slavonica. 9: 7—56.
- Gračanin, Hrvoje; Škrgulja, Jana (2016). „Etnički identiteti u južnoj Panoniji i Dalmaciji u Justinijanovo doba”. Povijesni prilozi. 50: 9—46. Arhivirano iz originala 17. 12. 2018. g. Pristupljeno 20. 06. 2020.
- Milošević, Petar (2001). Arheologija i istorija Sirmijuma. Novi Sad: Matica srpska.
- Mirković, Miroslava (2006). Sirmium: Istorija rimskog grada od I do kraja VI veka (1. izd.). Sremska Mitrovica: Blago Sirmijuma.
- Mirković, Miroslava (2017). Sirmium: Its History from the First Century AD to 582 AD. Novi Sad: Center for Historical Research.
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- Heather, P.J. (1991). Ghots and Romans 332-489. Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-820535-7.
