Википедија

Gitelmanov sindrom

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Barterov sindrom.

Gitelmanov sindrom (engl. Gitelman syndrome) je autozomno recesivno oboljenje bubrega koje se karakteriše hipokalemijom metaboličkom alkalozom sa hipokalciurijom i hipomagnezijemiom.[1] Bolest se javlja u kasnom detinjstvu ili adolescenciji. Nastaje kao posledica mutacije gena odgovornih za kotransport natrijum-hlora u distalnom kanaliću (tubulu) bubrega.

Gitelmanov sindrom
Klasifikacija i spoljašnji resursi
SpecijalnostNefrologija

Bolesniici sa Gitelmanovim sindromom povremeno pokazuju slabost mišića ili tetaniju, hipokalijemiju i hipomagnezijemiju.[2]

Gitelmanov sindrom je više benignija bolest u odnosu na klasični Barterov sindrom (koji se češče javlja), i ređi je poremećaj. Prognoza bolesti u smislu normalanog rasta i razvoja neurointelektualnih sposobnosti kod dece je dobra.

Istorija uredi

Gitelmanov sindrom kao varijantu Barterovog sindroma povezanog sa hipokalemijom, hipomagneziemijom i hipokalcinurijom, prvi put je opisao 1966. godine, američki lekar Hil Gitelman (1932—2015), kod tri bolesnika koji su imali slične karakteristike bolesti sa Barterovim sindromom, osim što su ovi bolesnici patili i od hipomagnezijemije (za razliku od većina onih sa Barterov sindromom koji imaju normalne koncentraciju magnezijuma u serumu).[3]

Da se radi o drugom entitetu Barterovog sindroma Gitelman je posumljao kada je otkrio da neki bolesnici sa Barterovim sindromom imaju pored istovetnih i nekoliko drugojačijih simptoma; umor, slabost mišića i neuromišićna razdražljivost. Takođe za razliku od klasičnog Barterovog sindroma ova bolest se prvenstveno javlja kod školske dece.

Etiopatogeneza uredi

 
Anatomija bubrežnog nefrona
 
Model mehanizama transporta u distalnom tubulu. Natrijum-hlorid ulazi u ćeliju uz pomoć tiazidsenzitivnog natrijum-hloridnog simportera a napušta ćeliju kroz bazolateralne Cl- kanale (ClC-Kb), i Na+/K+-ATPase kanale. Na modelu je prikazani i nedavno otkriven magnezijumski kanal TRPM6 u apikalnoj membrani i pretpostavljeni Na/Mg izmenjivač u bazolateralnoj membrani. Ovi mehanizmi transporta igraju ulogu u naslednoj hipokalemija-hipomagnezijemiji ili Gitelmanovom sindromu.
 
Povišena koncentracija PGE2 uzrokuje povećanje glomerularne filtracije i aktivaciju renin-angiotenzin-aldosteronskog sistema, a zbog direktne inhibicije reapsorpcije natrijum-hlorida i vode pojačava poliuriju (prikazanu na slici) i gubitak tečnosti i elektrolita.

Nasledne i genske hipokaliemijske metaboličke alkaloze obuhvataju spektar poremećaja uzrokovanih mutacijama gena za različite proteinske prenosnike uključene u reapsorpciju natrijuma, kalijuma i hlorida u bubrežnim kanalićima. Tradicionalno se ovi bolesnici svrstavaju u dva sindroma: Barterov i Gitelmanov sindrom. Danas su jasno definisani geni i njihovi izmenjeni produkti odgovorni za nastanak ovih bolesti, na osnovu kojih se razlikuje više podtipova bolesti.[4]

Barterov sindrom (BS) prvi je put je opisan 1962. godine,[5] a Gitelmanov sindrom (GS) 1966. godine.[6]  Barterov sindrom obuhvata, zavisno od toga koji je gen mutiran, pet podtipova. U tipovima 1 do 4 reč je o autosomno recesivnim bolestima, a tip 5 je autosomno dominantna nasledna bolest. Barterov sindrom se sa istom učestalošću javlja u žena i muškaraca i podjednako u svim rasama sa prevalencijom od 1,2 na milion stanovnika.[7] Bolest se češće javlja u porodicama sa konsangvinitetom.[8]

Gitelmanov sindrom (GS) je recesivno nasledna bolest koja se javlja češće od Barterovog sindroma (BS), a pretpostavljena prevalencija iznosi 1 : 40.000.[9] Uzrokovan je mutacijama gena za tiazidsenzitivni natrijum-hloridni simporter (takođe poznat kao Na+-Cl− kotransporter, skraćeno NCC ili NCCT, ili kao tiazid-senzitivni Na+-Cl− kotransporter, TSC), koji se nalazi u distalnom zavijenom bubrežnom kanaliću bubrega.[10]

Zajednička klinička obeležja bolesnika sa BS-om i GS-om jesu: normalan ili snižen krvni pritisak, normalna bubrežna ekskrecijska funkcija u početku bolesti, teška hipokaliemija, metabolička alkaloza, smanjena sposobnost koncentrisanja mokraće i hiperreninemični hiperaldosteronizam.[11]

U patogenezi, osim direktnih tubularnih gubitaka soli zbog smanjene reapsorpcije, ulogu ima i sekundarno povećano stvaranje prostaglandina E2 (PGE2) u maculi densi i jukstaglomerularnom aparatu.[12] To je posebno izraženo kod smanjene funkcije NKCC2-prenosioca koji se nalazi i u maculi densi. Povišena koncentracija PGE2 uzrokuje povećanje glomerularne filtracije i aktivaciju renin-angiotenzin-aldosteronskog sistema, a zbog direktne inhibicije reapsorpcije natrijum-hlorida i vode pojačava poliuriju i gubitak tečnosti i elektrolita. Zbog relativno velike varijabilnosti u ostaloj kliničkoj prezentaciji jedino genetičko testiranje daje puzdano svrstavanje u određeni podtip bolesti.

Podela Barterovog i Gitelmanovog sindroma na različite podvrste na osnovu gena uključenih u proces mutacije
Entitet Tip Barterovog sindroma Mutacija kodiranog gena Oštećenje
Barterov sindrom neonatusa
tip 1
NKCC2
 Na-K-2Cl simporter
Barterov sindrom neonatusa
tip 2
ROMK
 K + kanali rastuće debljine od kolena Henleove petlje
Klasični Barterov sindrom
tip 3
CLCNKB
 Cl - kanali
Barterov sindrom sa gubitka sluha
tip 4
BSND[13]
 Cl - pojedini delovi kanala
Barterov sindrom povezan sa autozomno dominantnom hipokalcemijom
tip 5
CASR[14]
 Aktiviranje mutacija kalcijum-senzitivnih receptora
Gitelmanov sindrom
-
SLC12A3 (NCCT)
 Natrijum-hloridni simporter

Klinička slika uredi

Gubitak funkcije tiazid-senzitivnog natrijum-hlorid kotransportera dovodi do poremećaja homeostaze u distalnom zavijenom kanaliću nefrona, a simptomi i znaci bolesti su istovetni kao kod bolesnika koji koriste tiazidni diuretike.

Kliničkom slikom dominira hipohloremija, metabolička alkaloza, hipokaliemija i hipokalciurija, a u nekim slučajevima prisutna je i hipomagnezijemija. Za razliku od bolesnika sa Gordonovim sindromom, bolesnici koji pate od Gitelmanovog sindroma su u načelu normotenzivni.

Zbog elektrolitske i acidobazne neravnoteže bolesnici su podložni srčanim aritmijama, sinkopama i nagloj srčanoj smrti.

Diferencijalna dijagnoza uredi

Kako je hipokaliemija čest nalaz u kliničkoj praksi, ovog sindroma potencijalni diferencijalnodijagnostički problemi o kojima treba voditi računa kod tog stanja su sledeći:

Terapija uredi

U lečenju sindroma primenjuju se hrana bogata kalijumom i natrijumom, odnosno dopune kalijuma i magnezijuma, zbog istovremeno prisutnog deficita hlorida (kalijum hlorid odnosno magnezijum hlorid).[15]

Od lekova primenjuju se inhibitori renin-angiotenzin-aldosteronskog sistema (spironolakton, ACE-inhibitori ili antagonisti receptora angiotenzina). S obzirom na njihov antihipertenzivni efekat, primena je donekle ograničena u bolesnika sa hipotenzijom.[15]

Takođe se primenjuju diuretici koji štede kalijum: triamteren i amilorid.[15]

Imajući u vidu prisutnu hiperprostaglandinemiju, korisnim su se pokazali i nesteroidni antireumatici kao što su ibuprofen i naproksen, kod čije primene treba voditi računa o mogućim nuspojavama.[15]

U bolesnika sa zaostajanjem u rastu primenjuje se hormon rasta.[15]

Prognoza uredi

Gitelmanov i Barterov sindrom su autozomno recesivno poremećaji, pa su kao takvi neizlečivi.[16][17] Prognoza bolesnika zavisi od stepena disfunkcije tubularnih prenosnika. U slučaju tipične kliničke slike akutnog bubrežnog sindroma, bez lečenja znatni su mortalitet i morbiditet. Ako se lečenje započne pravovremeno, prognoza je dobra, bez znatnog skraćenja životnog veka, a u manjeg procenta bolesnika razvija se sporoprogresivni otkaz bubrega.[18][19]. U bolesnika sa atipičnom kliničkom slikom, i kod pojedinaca koji su sposobni da vode normalan život, prognoza je dobra, pri čemu treba voditi računa na učinke hipokaliemija zbog mogućih srčanih aritmija.[20][21]

 
Učinak prostaglandina (naslici) naveden je u tekstu
 
Sindroma se ne javlja u bolesnika nakon transplantacije bubrega

Efekti inhibicije sintetaze prostaglandina, koji se koriste u terapiji dovode do:

  • povećanja koncentracije kalijuma u plazmi (međutim, ona retko prelazi 3,5 mEq/L),
  • smanjenja intenziteta poliurije,
  • opšteg poboljšanje zdravstvenog stanja,
  • normalizacije nivoa plazma renina i aldosterona.

Tako da sveukupno gledano terapija poboljšava kliničko stanja i omogućava pravilan rast i razvoj deteta. Koštana starost obično odgovara hronološkoj starosti, a pubertet i intelektualni razvoj su normalni, ako je sprovedana pravilna trerapija. Kod nekih bolesnika može se javiti ponavljanje hipokalemije, što se može regulisati prilagođavanjem doze indometacina ili primenom kalijum suplementima.

Oba sindroma se ne javljuju u bolesnika nakon transplantacije bubrega.

Izvori uredi

  1. ^ Simon DB, Nelson-Williams C, Bia MJ, Ellison D, Karet FE, Molina AM, Vaara I, Iwata F, Cushner HM, Koolen M, Gainza FJ, Gitleman HJ, Lifton RP (januar 1996). „Gitelman's variant of Bartter's syndrome, inherited hypokalaemic alkalosis, is caused by mutations in the thiazide-sensitive Na-Cl cotransporter.”. Nat. Genet. 12 (1): 24—30. PMID 8528245. doi:10.1038/ng0196-24. 
  2. ^ Rodriguez-Soriano J. Bartter and related sundromes: the puzzle is almost solved. Pediatr Nephrol 1998;12:315-27.
  3. ^ „Gitelman's syndrome”. Whonamedit? - A dictionary of medical eponyms. Pristupljeno 26. 3. 2017. 
  4. ^ Urbanová M, Reiterová J, Stěkrová J, Lněnička P, Ryšavá R. DNA analysis of renal electrolyte transporter genes among patients suffering from Bartter and Gitelman syndromes: summary of mutation screening. Folia Biol (Praha) 2011;57:65–73.
  5. ^ Bartter FC, Pronove P, Gill JR i sur. Hyperplasia of the juxtaglomerular complex with hyperaldosteronism and hypokalemic alkalosis. A new syndrome. Am J Med 1962;33:811–328.
  6. ^ Gitelman HJ, Graham JB, Welt LG. A new familial disorder characterized by hypokalemia and hypomagnesemia. Trans Assoc Am Phys 1966;7:221–235.
  7. ^ Al Shibli A, Narchi H. Bartter and Gitelman syndromes: Spectrum of clinical manifestations caused by different mutations. World J Methodol 2015;5:55–61.
  8. ^ Shaer AJ. Inherited primary renal tubular hypokalemic alkalosis: a review of Gitelman and Bartter syndromes. Am J Med Sci 2001;322: 316–32
  9. ^ Urbanová M, Reiterová J, Stěkrová J, Lněnička P, Ryšavá R. DNA analysis of renal electrolyte transporter genes among patients suffering from Bartter and Gitelman syndromes: summary of mutation screening. Folia Biol (Praha) 2011;57:65–73
  10. ^ Mastroianni N, De Fusco M, Zollo M, Arrigo G, Zuffardi O, Bettinelli A, Ballabio A, Casari G (August 1996). „Molecular cloning, expression pattern, and chromosomal localization of the human Na-Cl thiazide-sensitive cotransporter (SLC12A3)”. Genomics. 35 (3): 486—93.
  11. ^ Naesens M, Steels P, Verberckmoes R, Vanrenterghem Y, Kuypers D. Bartter’s and Gitelman’s syndromes: from gene to clinic. Nephron Physiol 2004;96:65–78
  12. ^ Seyberth HW, Schlingmann KP. Bartter- and Gitelman-like syndromes: salt-losing tubulopathies with loop or DCT defects. Pediatr Nephrol 2011;26:1789–802
  13. ^ Zaffanello M, Taranta A, Palma A, Bettinelli A, Marseglia GL, Emma F (2006). „Type IV Bartter syndrome: report of two new cases”. Pediatr. Nephrol. 21 (6): 766—70. PMID 16583241. doi:10.1007/s00467-006-0090-x. 
  14. ^ Vezzoli G, Arcidiacono T, Paloschi V (2006). „Autosomal dominant hypocalcemia with mild type 5 Bartter syndrome”. J. Nephrol. 19 (4): 525—8. PMID 17048213. 
  15. ^ a b v g d Nakhoul, F; Nakhoul, N; Dorman, E; Berger, L; Skorecki, K; Magen, D (February 2012). "Gitelman's syndrome: a pathophysiological and clinical update". Endocrine (Review). 41 (1): 53–7.
  16. ^ Adachi M, Asakura Y, Sato Y, Tajima T, Nakajima T, Yamamoto T, et al. Novel SLC12A1 (NKCC2) mutations in two families with Bartter syndrome type 1. Endocr J. 2007. 54(6):1003-7.
  17. ^ Aoi N, Nakayama T, Tahira Y, Haketa A, Yabuki M, Sekiyama T, et al. Two novel genotypes of the thiazide-sensitive Na-Cl cotransporter (SLC12A3) gene in patients with Gitelman's syndrome. Endocrine. 2007 Apr. 31(2):149-53.
  18. ^ Al Shibli A, Narchi H. Bartter and Gitelman syndromes: Spectrum ofclinical manifestations caused by different mutations. World J Methodol2015;5:55–61.
  19. ^ Naesens M, Steels P, Verberckmoes R, Vanrenterghem Y, Kuypers D. Bartter’s and Gitelman’s syndromes: from gene to clinic. NephronPhysiol 2004;96:65–78
  20. ^ Simon DB, Karet FE, Rodriguez-Soriano J, Hamdan JH, DiPietro A, et al. Genetic heterogeneity of Bartter's syndrome revealed by mutations in the K+ channel, ROMK. Nat Genet. 1996 Oct. 14(2):152-6.
  21. ^ Simon DB, Nelson-Williams C, Bia MJ, Ellison D, Karet FE, Molina AM, et al. Gitelman's variant of Bartter's syndrome, inherited hypokalaemic alkalosis, is caused by mutations in the thiazide-sensitive Na-Cl cotransporter. Nat Genet. 1996 Jan. 12(1):24-30.

Literatura uredi

  • H. J. Gitelman: Hypokalemia, hypomagnesemia, and alkalosis. The Journal of Pediatrics, St. Louis, MO, 1992, 120: 79-80.
  • Bettinelli et al: Use of calcium excretion values to distinguish two forms of primary renal tubular hypokalemic alkalosis: Bartter and Gitelman syndromes. The Journal of Pediatrics, St. Louis, MO, 1992, 120: 38-43.
  • H. J. Gitelman, J. B. Graham, L. G. Welt: A new familial disorder characterized by hypokalemia and hypomagnesemia. Transactions of Association of American Physicians, 1966, 79: 221-235.
  • H. J. Gitelman, J. B. Graham, L. G. Welt: A familial disorder characterized by hypokalemia and hypomagnesemia. Annals of the New York Academy of Sciences, New York, 1969, 162: 856-64.
  • H. J. Gitelman: Unresolved issues in the pathogenesis of Bartter's syndrome and its variants. Current Opinion in Nephrology and hypertension, London, 1994, 3: 471-474.

Spoljašnje veze uredi

Klasifikacija
Spoljašnji resursi



 Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гителманов_синдром&oldid=27441747”