Gornji Kaskokvim
Gornji Kaskokvimi (ili Kolčani, Atabaskani Gornjeg Kaskokvima, Mekgrat Ingalici) su atabaskanski narod, starosedeoci su gornjeg toka reke Kaskokvim u američkoj državi Aljasci. Antropolog Edvard Hozli ih je prvi identifikovao kao posebnu etničku grupu 1968. Prema Hozliju, Gornji Kaskokvimi, to jest Kolčani, kako ih je on nazivao, imaju posebnu istoriju i kulturu koje se razlikuju od istorije i kulture njihovih suseda.[1] Oni su prvobitni stanovnici sela na gornjem toku reke Kaskokvim (ili Kuskokvim) Nikolaj, Telida i Mekgrat. Oko 25 Gornjih Kaskokvima još uvek govori gornjo kaskokvimskim jezikom.[2] Njihov jezik spada u centralnoaljasko-jukonsku podgrupu severne grupe atabaskanskih jezika. Gornjo kaskokvimski jezik je bliži tananskom jeziku, nego susednom deg hitanskom (ingaličkom) jeziku, kojim se govori na srednjem toku reke Kaskokvim.[3] Gornji Kaskokvimi su tradicionalno lovci-sakupljači i polu-nomadski narod. Imaju matrilinearni sistem srodstva i nasleđivanja.
Njihovi susedi su drugi atabaskanski narodi: Kojukoni (sever i severoistok), Holikačuci (severozapad), Deg Hitani (jug i jugozapad) i Denaine (jug i jugoistok).[4]
Podgrupe i naselja uredi
U prošlosti je postojalo 6 posebnih podgrupa Gornjih Kaskokvima i veći broj sela. Danas je većina Gornjih Kaskokvima naseljena u selu Nikolaj.[1]
Podgrupe Gornjih Kaskokvima:[3]
- Telida — bili su naseljeni duž reke Makinli i često su prezimiljavali u Telidi.
- Ist Fork (istočna sastavnica) — imali su zimska sela oko reke Slou Fork i potoka Denis.
- Saut Fork — imali su sela u oblasti Fervel i na ušću Tonzone. Selo na ušću Tonzone premeštano je dva puta, a u vreme kontakta postalo je selo Nikolaj.
- Salm`n Riv`r — duž reka Salm`n, Pitka i Midl Fork (Srednja sastavnica reke Kuskokvim).
- Big Riv`r — koji su lovili na reci Big Riv`r i Midl Fork, a zimi naseljavali sela u oblasti Fervel i na ušću reke Big Riv`r.
- Vajnsejl — koja se kretala oko planine Vajnsejl.
Stara naselja Gornjih Kuskokvima:[5]
Istorija uredi
Prvi pisani dokument koji potiče iz doba u kome je uspostavljen kontakt i trgovina između Evropljana (preciznije Rusa) i Gornjih Kaskokvima (prva polovina 19. veka), ostavio je ruski vojno-pomorski oficir, Lavrentij Aleksejevič Zagoskin. Koji je imao zadatak da istraži unutrašnjost Ruske Amerike. Rusi su 1830—ih osnovali veliki broj trgovinskih postaja u blizini naselja Gornjih Kaskokvima.[6] Nakon kontakta sa Rusima Gornji Kaskokvimi su brzo prihvatili pravoslavlje. Sa razvojem trgovine promenio se i način života Gornjih Kaskokvima, koji je postao više sedelački, a manje nomadski, uspostavljena su i stalna naselja.[7]
Nakon prodaje Aljaske Americi 1867. kontrolu nad trgovinskim postajama i trgovinom krznom preuzeli su Amerikanci. Krajem 19. i početkom 20. veka kontakti između Gornjih Kaskokvima i belaca su značajno pojačani. Njihovu teritoriju istraživali su geolozi (1898) i ekspedicija vojske SAD (1899), a na nju su došli tragači za zlatom, traperi (zamkari) i pravoslavni sveštenici. Pravoslavne crkve su sagrađene u selima Nikolaj i Telida 1914—1915, nakon čega su ova sela postala glavni centri Gornjih Kaskokvima.[8]
Oko 1910. postojalo je 10 zimskih sela Gornjih Kaskokvima, a do 1935. stanovništvo je skoncentrisano u 4 sela Nikolaj, Telida, Vajnsejl i Big Riv`r. Vajnsejl je napušten 1940. kada je selo Nikolaj postalo glavni centar. Škola je otvorena u selu Nikolaj 1950. što je dodatno doprinelo grupisanju Gornjih Kaskokvima u njemu. Do sredine 1960—ih većina Gornjih Kaskokvima je živela u selu Nikolaj.[8]
Današnja plemena uredi
Plemena Gornjih Kaskokvima koja priznaje američki Biro za indijanska pitanja su:
| Pleme | Naselja | Populacija |
|---|---|---|
| Mekgrat starosedelačko selo | Mekgrat | 96 (161*)[9] |
| Nikolaj selo | Nikolaj | 53 (63*)[9] |
| Takotna selo | Takotna | 13 (20*)[9] |
| Telida selo | Telida | 19 (21*)[9] |
Sa zvezdicom u zagradi ( *) populacija uključujući osobe mešanog porekla.
Reference uredi
- ^ a b Edward Hosley 1968. The Kolchan: delineation of a new Northern Athapaskan Indian group Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016)
- ^ „Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics”. Arhivirano iz originala 9. 11. 2012. g. Pristupljeno 20. 11. 2016.
- ^ a b Raymond L. Collins 2000. Dichinanek' Hwt'ana: A history of the people of the Upper Kuskokwim who live in Nikolai and Telida, Alaska. Edited by: Sally Jo Collins McGrath, Alaska September 2000, Revised January 2004
- ^ „The Map of Indigenous Peoples and Languages of Alaska”. Arhivirano iz originala 10. 12. 2012. g. Pristupljeno 20. 11. 2016.
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 23. 3. 2014. g. Pristupljeno 20. 11. 2016.
- ^ Davin L. Holen, William E. Simeone, and Liz Williams 2006. Wild resource harvests and uses by residents of. Lake Minchumina and Nikolai Alaska, 2001—2002.. Alaska Department of Fish and Game, Division of Subsistence. Technical Paper Number 296.
- ^ Hosley, Edward H. (1981) "Kolchan" pp. 620
- ^ a b Hosley, Edward H. (1981) "Kolchan" pp. 621
- ^ a b v g „2010 Census CPH-T-6. American Indian and Alaska Native Tribes in the United States and Puerto Rico: 2010” (PDF). census.gov. Pristupljeno 20. 11. 2016.
Literatura uredi
- Hosley, Edward H. (1981). „Kolchan”. Ur.: June Helm. Handbook of North American Indians: Subarctic. Government Printing Office. ISBN 978-0-16-004578-3.