Gradac (Gulijan)

Gradac je lokalitet na istoimenom stenovitom uzvišenju poviše sela Gulijan, na teritoriji opštine Svrljig.

Na uzvišenju Gradac, iznad sela sa istične strane, dobro su uočljivi ostaci starog, najverovatnije srednjevekovnog utvrđenja. Na najvišem delu uzvišenja na većoj strani, očuvani su delovi zidova sa ostacima maltera. Pravougaone su osnove, dimenzije oko 4,5x6m i predstavljaju svakako ostatke donžon kule, sa koje se mogla dobro kontrolisati okolina. Oko kule na nešto nešto nižem zaravljenom delu uzvišenja, mestimično su sačuvani i ostaci zidova utvrđenja. Deo zida utvrđenja, istočno od kule, na samoj ivici uzvišenja, građen je u dužini oko 20m. Debljina zida se ne može meriti zbog obrušenja niz kosinu brda. Materjal je lomljeni i pritesani kamen, koga po kosini brda ima u velikim količinama. Opeke i sige nema. Na ostalom delu uzvišenja ostaci zidova nisu vidljivi, pošto je taj deo obrastao šibljem.

Utvrđenje je bilo manjih dimenzija, oko 60x25m, sa kulom u središnjem delu. Služilo je kao osmatračnica i predstaža za kontrolu udoline i prilaza. Po načinu gradnje i materijalu utvrđenje je srednjovekovnog tipa i to verovatno oko 15. veka. Vreme nastanka moglo bi se tačnije konstantovati samo arheološkim iskopavanjima.

Meštani su središnji deo kule obeležili kamenim krstom sa zapisom: U slavu i čast sv. Trojice, podiže familija Jefte Markovića 1912.g. Meštani nazivaju ovo mesto Gradac ili kula, a vrlo često i crkvište sv. Trojice.

Literatura

• Topografija nepokretnih kulturnih dobara Svrljiga, Zavod za zaštitu spomenika kulure Niš. Obrađivači:Borislav Andrejević, Čedomir Vasić, Jovan Šurdilović, Niš, 1985.