Grigorij Zinovjev
Grigorij Mojsejevič Zinovjev (rus. Григо́рий Евсе́евич Зино́вьев; 23. septembar 1883 – 25. avgust 1936), rođen kao Ovsej-Geršon Aronovič Apfeljbaum (rus. Овсей-Гершен Аронович Радомысльский Апфельбаум) je bio jevrejski boljševički revolucionar i sovjetski političar, poznat kao prvi predsednik Kominterne, jedan od najmoćnijih političara u prvim godinama postojanja sovjetske države, ali i jedna od prvih istaknutih žrtava Velike čistke.
| Grigorij Zinovjev | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Grigorij Zinovjev | |||||||||
| Lični podaci | |||||||||
| Datum rođenja | 23. septembar 1883. | ||||||||
| Mesto rođenja | Jelizavetgrad, Ruska Imperija | ||||||||
| Datum smrti | 25. avgust 1936. (52 god.) | ||||||||
| Mesto smrti | Moskva, Sovjetski Savez | ||||||||
| Religija | nema (ateist) | ||||||||
| Politička karijera | |||||||||
| Politička stranka | Svesavezna komunistička partija (boljševika) | ||||||||
| |||||||||
Biografija uredi
Rođen je u porodici jevrejskih seljaka iz današnjoj centralnoj Ukrajini. Kao mladić se 1901. godine priključio Ruskoj socijaldemokratskoj radničkoj partiji, a 1903. njenoj boljševičkoj frakciji, postavši bliski saradnik njenog vođe Lenjina. Sa njime se, međutim, nakratko posvadio neposredno pred Oktobarsku revoluciju 1917. godine, izrazivši svoje protivljenje planu za nasilno preuzimanje vlasti.[1] U proleće 1918. godine, u dramatičnim okolnostima građanskog rata, se vratio u partijsko vođstvo te s vremenom stekao dovoljno političkog kapitala da 1919. postane prvi predsednik Kominterne. Za vreme rata se, pak, posvađao sa Lavom Trockim koji mu je sledećih godina bio glavni suparnik u borbi za kontrolu nad Partijom.
Pred kraj Lenjinovog života se nametnuo kao jedan od najozbiljnijih kandidata za Lenjinovog naslednika, odnosno uživao status glavnog teoretičara Partije. Kako bi porazio Trockog, stvorio je tzv. trijumvirat sa Lavom Kamenjevim i Josifom Staljinom, a koji je početkom 1924. uspeo da neutrališe Trockog i njegove pristalice. Već sledeće godine su se Zinovjev i Kamenjev posvađali sa Staljinom, ali je on uspeo da na svoju stranu privuće frakciju Nikolaja Buharina. Veruje se kako je Staljin pri tome vešto koristio upravo Zinovljevljevu poziciju u Kominterni, optužujući ga da od nje stvara "državu u državi", kao i za neuspeh u pokušajima da "izveze" komunističku revoluciju u zemlje van tadašnjeg Sovjetskog Saveza, odnosno diplomatsku izolaciju u koju su takvi pokušaji dovodili SSSR. Krajem 1925. Staljinova struja je porazila Zinovjevljevu na 14. kongresu SKP(b), nateravši Zinovjeva da pokuša da pronađe zajednički jezik sa Trockim formirajući tzv. Ujedinjenu opoziciju. Ti su, napori, međutim, rezultovali time da je 1926. godine Zinovjev prvo bio izbačen iz Politbiroa, a potom iz Centralnog komiteta.
Za razliku od Trockog, koji je izbačen iz Partije i otišao u egzil, Zinovjev je kapitulirao pred Staljinom, javno priznao vlastite "pogreške" te je ostao u Partiji i obavljao niže funkcije u sovjetskom partijskom i državnom aparatu. U oktobru 1932. su on i Kamenjev izbačeni iz Partije nakon tzv. Rjutinove afere, ali su se u nju vratili u decembru 1933. nakon što su još jednom javno priznali svoje "pogreške".
Nakon što je 1. decembra 1934. ubijen popularni lenjingradski partijski vođa Sergej Kirov, Zinovjev je uhapšen i, ovaj put konačno, izbačen iz Partije. U januaru 1935. je održano suđenje na kome je Zinovjev priznao "moralno saučesništvo" u Kirovljevom ubistvu, a nakon čega je osuđen na 10 godina strogog zatvora. U leto 1936. godine, dok je bio na izdržavanju kazne doveden je u na tzv. Prvi moskovski proces gde je priznao da je sa prognanim Trockim od 1932. godine kovao urotu sa ciljem da izvrši atentate protiv Staljina i drugih sovjetskih vođa. Iako mu je, prema nekim navodima, Staljin lično obećao milost u zamenu za priznanje, nakon kratkog suđenja je osuđen je na smrt i već sledeći dan pogubljen.[2]
Godine 1988. je zvanično rehabilitovan od strane sovjetskih vlasti u doba Glasnosti.
U popularnoj kulturi uredi
Grigorij Zinovjev se pojavljuje kao lik u Oskarom nagrađenom američkom igranom filmu Crveni iz 1981. godine, gde ga je tumačio poljski književnik Jerži Kosinski.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Letter to Bolshevik Party Members
- ^ Stalin: Court of the Red Tsar; Simon Sebag Montefiore. pp. 188, 193-98
