Djed Rastudije
Djed Rastudije († 1230?) je bio poglavar bosanskih hrišćana, proglašen jeretikom kako od pravoslavne tako i od katoličke crkve.
Živeo je krajem 12. i početkom 13. veka. Iz Batalova spiska se zna da je on bio osnivač „reda gospodina Rastudija“ u Bosni u koji se već 1203. upisalo 12 „redovnika“ (krstjana), od kojih su Dragić Ljubiša i Dražeta učestvovali u izjavi odricanja raskola na Boljinom polju. Rastudija i njegove pristalice je kao jeretike na prvom sinodu u Žiči 1221. godine osudila Srpska pravoslavna crkva, koji baca prokletstvo na njih:
"I razglasiti svima: Rastudije bosanski i Radomir i Dražilo i Tolko i Tvrdoš i svi koji se nazivaju hrišćani i hrišćanice a ne klanjaju se svetim ikonama i krstu časnomu, da budu prokleti."
— Sinod Srpske pravoslavne crkve[1]
Mnogi istraživači poistovećuju Rastudija sa Aristodijem, koji, osuđen od katoličke crkve i proteran iz Dalmacije, nalazi utočište u Bosni bana Kulina.[2] Prema katoličkim izvorima, u Zadru je u 12. veku bilo mnogo „jeretika“. Tu su, među ostalima, bila i dvojica dalmatinskih patarena, braća Aristodije i Mateja, sinovi Grka Zorovavela, koji se u drugoj polovini 12. veka u Zadar doselio iz Apulije. Oni su od svoje mladosti bili zadarski građani, a zna se da su bili "vješti latinskoj i slavenskoj knjizi". Aristodije i Mateja kasnije prelaze u Split, gde se spominju kao predvodnici patarenskog pokreta, koji okupljaja mnoštvo građana. Ali, u grad ubrzo stiže i splitski nadbiskup Bernard, koji započinje progon jeretika. Splitski patareni bivaju proterani iz grada, a sva njihova imovina zaplenjena. Prognani dalmatinski hrišćani pronalaze utočište u Bosni, gde ih ban Kulin srdačno prima.
"Doznali smo da je plemeniti muž bosanski ban Kulin, kad je nedavno naš brat splitski nadbiskup znatan broj jeretika istjerao iz Splita i Trogira, dao njima ne samo sigurno skrovište nego i očitu zaštitu, a njihovoj nevaljalštini dao svoju zemlju i samoga sebe te im ukazao pažnju kao katolicima, čak i više nego katolicima nazivajući ih hrišćanima"
— Papa Inoćentije III u pismu ugarskom kralju Emeriku 11. oktobra 1200.
U vreme djeda Rastudija, na zapadu se govori o postojanju antipape na Balkanu. U pismu kardinala Konrada, papinog legata za Francusku, kojim saziva francuske biskupe na sinod 1223. godine, poglavar Crkve bosanske smatra se antipapom zapadnoevropskih jeretika, kojem albižani odlaze po savete i usvajaju njegove nazore. Još se kaže da je on imenovao svog izaslanika Vartolomeja od Karkasona kao episkopa Ažana.[3] Engleski istoričar Rodžer de Vendover (Roger de Wendover) 1236. takođe govori o jeretičkom papi u Bosni.[4]
Pretpostavlja se da Aristodije, odnosno Rastudije, nakon prelaska u Bosnu postaje uvaženi poglavar bosanskih hrišćana, poznat kao Djed Rastudije, koji u službi bana Kulina ostaje sve do svoje smrti, koja se približno datira oko 1230. godine po Hristu.
Napomene
uredi- ^ Navedeno prema: Miodrag M. Petrović: Pomen bogumila - babuna u zakonopravilu svetoga Save i „Crkva bosanska“, Beograd, 1995. godine
- ^ Milan Budimir, Sa balkanskih istočnika, Srpska književna zadruga, Beograd, 1969.
- ^ „Christian Dualist Heresies in the Byzantine World C.650-C.1450” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 05. 12. 2019. g. Pristupljeno 06. 01. 2008.
- ^ Josip Vrandečić, Crkva bosanska i crkva dalmatinska: Srednjovjekovna hereza u Dalmaciji
