Evdokija Makremvolitisa
Evdokija Makremvolitisa (grč. Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα; oko 1021 – 1096) bila je vizantijska carica uzastopnim brakovima, odnosno supruga careva Konstantina X Duke i Romana IV Diogena.
| Evdokija Makremvolitisa | |
|---|---|
 Isus Hristos kruniše Romana i Evdokiju | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | oko 1021. |
| Datum smrti | 1096. |
| Porodica | |
| Supružnik | Konstantin X Duka, Roman IV Diogen |
| Potomstvo | Mihajlo VII Parapinak, Andronik Duka, Konstantin Duka, Ana Duka, Teodora Duka, Zoja Duka, Nićifor Diogen, Leon Diogen |
| Vizantijska carica | |
| Period | 1059-1071 |
| Prethodnik | Katarina Bugarska |
| Naslednik | Marija Alanija |
Biografija uredi
Rodila se kao ćerka Jovana Makremvolitisa i nećaka carigradskog partrijarha Mihaila Keruralija. Pre 1050. se udala za Konstantina, pošto je Konstantinova prva žena, ćerka vojvode Konstantina Dalasena umrla ubrzo nakon sklapanja braka. Konstantinu je Evdokija rodila sedmoro dece, jedno je umrlo u detinjstvu, a dvoje - Konstantin i Zoja, su rođeni nakon što je Konstantin postao vizantijski car 23. novembra 1059. godine, dan nakon abdikcije Isaka Komnena. Evdokija je predpostavlja se, već iste godine krunisana titulom avgusta. Kada se Konstantin razboleo u oktobru 1066. godine imenovao je cezara Jovana Duku i patrijarha Jovana VIII Ksifilina za saupravnike. Nakon Konstantinove smrti 23. maja 1067. je preuzela dužnost regenta za svoje sinove Mihaila VII i Konstantina, zajedno sa Konstantinovim bratom - Jovanom Dukom.[1] Mihailo je bio dovoljno star da sam vlada, ali je prepustio celu administraciju Evdokiji koja je svejedno upravljala carstvom i učinila njegovu braću savladarima.[2]
Dokaz da je ona bila vladarka, a ne samo da je vršila reagenstvo u ime svog sina govori i činjenica da se u javnoj ikonografiji, a i na novčićima pojavljivala bez sinova, što je bilo neobično i odstupalo je od prakse koja se sprovodila tada. Njen lik se pojavljivao i na srebrnim i na bakarnim novčićima.[3] Jedan natpis na srebrnom relikvijaru naziva je „Velika carica Rimljana“ (megale basilis ton Romaion), što sugeriše da je imala viši status od svojih sinova (koji su bili samo basileus).[4]
Na Konstantinovoj smrtnoj postelji se zaklela da se neće više udavati, te je čak dala zatvoriti i proterati Romana Diogena kada je posumnjala u njegove planove da preuzme presto. Međutim, nakon što je zaključila da bi njena pozicija bila ugrožena ako bi sama ostala na vlasti, a i činjenicama kako istočnim granicama Carstva preti muslimanska invazija, poništila je zakletvu i udala se za Romana, koji je imao veliku popularnost u vojsci, ali bez pristanka Jovana Duke, patrijarha Jovana Ksifilina i Mihaila VII. 25. decembra Evdokija je nagradila Romana titulama stratelates i magistros kao čin pripreme za njegovo krunisanje. Brak je sklopljen 1. januara 1068. godine, a Roman je postao ko-car pod imenom Roman IV, iako je Roman malo pre smrti Konstantina bio optužen za zaveru sa mađarima. Uz njegovu pomoć je Evdokija uspela suzbiti neposrednu opasnost. Sa Romanom je imala dva sina - Nikifora i Lava. Tada je Andronik Duka imenovan ko-carem od strane Romana IV. Brak sa Romanom, međutim, nije bio sretan za Evdokiju, koja ga je smatrala previše ratobornim i ambicioznim. Roman je kasnije počeo da deluje nezavisno i da zanemaruje njena ovlašćenja, a nezadovoljstvo povodom toga je delio i određeni broj članova Senata i vojske. Kada je Roman zarobljen od Turaka Seldžuka u bici kod Mancikerta 1071. godine. Nakon primljenih vesti Senat je 1. oktobra proglasio Romana svrgnutim i proglasio Evdokiju i Mihajla za zajedničke vladare. Kada se, međutim, mesec dana kasnije, ispostavilo da je Roman preživio te da se vraća u Carigrad, Jovan Duka i Varjaška garda su Evdokiju prisilili da napusti vlast i povuče se u manastir, a Jovan Duka je proglasio Mihajla VII za jedinog avtokratora.
Nakon što je Mihailo VII svrgnut 1078. od strane Nikifora III, Evdokiju je novi car pozvao iz manastira u Carigrad u nameri da je oženi. Međutim, Jovan Duka se ponovno tome usprotivio, pa je Evdokija ostala u manastiru. Datum njene smrti ostaje nepoznat, ali se zna da je umrla je kao monahinja nakon dolaska na vlast Aleksija I Komnena 1081. godine.
Dela uredi
Evdokija je poznata i kao spisateljica, odnosno po rečniku istorije i mitologije koga je nazvala Ἰωνιά (Krevet od ljubičica). Tekst je u predgovoru posvetila Romanu Diogenu i u njemu je navodila rodoslove drevnih bogova, heroja, heroina, kao i priče o filozofima. Izvori koje je koristila su uglavnom isti kao i kasnija vizantijska enciklopedija Suda. Vek kasnije ju je istoričar Nićifor Grigora proglasio "drugom Hipatijom".
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Fordham University”.
- ^ „Remembering the Byzantines”. 11. 2. 2018.
- ^ „Eudokia Makrembolitissa”.
- ^ The Glory of Byzantium. Metropolitan Museum of Art. 1997. ISBN 9780870997778.
- Vizantijski carevi - dr Željko Fajfrić
