Episkop gornjokarlovački Teofan
Teofan (rođen kao Božidar Živković; Sremski Karlovci, 1825. — Plaški, 21. novembar 1890) je bio vladika Eparhije gornjokarlovačke od 1874. do 1890. godine.
| Teofan (Živković) | |
|---|---|
 Teofan Živković, slike iz 1870-ih godina, kolekcija Matice srpske | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1825 |
| Mesto rođenja | Sremski Karlovci, Habzburško carstvo |
| Datum smrti | 21. novembar 1890. (64/65 god.) |
| Mesto smrti | Plaški u Lici, Austrougarska |
| Grob | mesno groblje u Plaškom |
| Vladika Eparhije gornjokarlovačke | |
| Godine | 1874 — 1890. |
| Prethodnik | Lukijan (Nikolajević) |
| Naslednik | Mihailo (Grujić) |
Mladost i školovanje uredi
Rođen je u Sremskim Karlovcima 8. marta 1825. godine pod imenom Božidar. Otac mu je kao i deda, bio varoški lekar. Božidar je rano ostao bez oca. Nakon osnovne škole u Karlovcima, pohađao je gimnaziju u Sremskim Karlovcima (koju je završio 1842. godine) i "filozofiju" (više razrede) Segedinu. Studije prava završio je u Beču,[1] a nakon toga završio je i Karlovačku bogosloviju 1847. godine.[2][3]
Nakon školovanja je bio profesor učiteljske škole u Somboru do mađarske bune 1848. godine.[4] Zatim postaje profesor bogoslovije u Sremskim Karlovcima.[2] Nakon revolucionarnih događaja Božidar odlazi u Beč, gde je dve godine izučavao prava, a potom je odlučio da se zamonaši.[3]
Monašenje i episkopovanje uredi
Božidar Živković je zamonašen 1853. godine i dobio je ime Teofan. Odmah nakon monašenja proizveden je u čin protođakona. Već 1858. godine postaje arhiđakon, 1861. godine sveštenik sinđel[5], 1864. godine protosinđel, a 1866. arhimandrit.[2]
Kao arhimandrit banatskog manastira Bezdina[6], u kom je živeo 1865-1872. godine, Teofan je 1868. godine u Temišvaru štampao svoju knjigu Srpska narodna crkva.[2]
Avgusta 1874. godine Teofan Živković je sinodalno izabran za episkopa gornjokarlovačkog. Bio je poznat kao dobar propovednik i obišao je celu svoju eparhiju propovedajući veru narodu. Bio je jedan od najobrazovanijih srpskih episkopa, posle Grujića i Anđelića. Veliki pisac, propovednik[7] i govornik bio je istrajan u borbi za odbranu srpskih narodnih prava i narodne škole. Odbranio je srpski narod u Hrvatskoj od unije u koju je nameravao da je perfidno uvuče katolički biskup Štrosmajer. Godine 1892. u Karlovcu su štampane njegove propovedi u zbirci pod imenom „Propovednik“.[2]
Propovedi koje su ostale u rukopisu je skupio Manojlo Grbić. Za Živkovića se govorilo, prema listu "Srpski sion": Retki su govornici tako dubokih i mnogih misli, tako bujnog i plahovitog osećaja, tako ognjenog i vatrenog oduševljenja i poleta, a da nikad ne oskudevaju u reči, izrazu i figuri.
Crkveno-narodni odbor je 1881. godine izabrao Teofana Živković za patrijarha karlovačkog. Za izbor Teofana je bilo 53 glasova, dok je protiv bilo 11 glasova. Međutim austrougarski dvor nije hteo da potvrdi njegov izbor za patrijarha.[2][3]
Episkop Teofan se bavio i književnim radom. On je 1845. godine u Srpskom narodnom listu objavio pesmu Srbin na Kosovu. Tri godine kasnije je počeo da objavljuje i Srpskim novinama. U ime srpske omladine opevao je u posebnoj knjizi doček vojvode Stevana Šupljikca. Redovno je objavljivao i političko-crkvene rasprave, poslanice i besede.[3]
Smrt uredi
Bolovao je od plućne bolesti pa je naprasno umro na Aranđelovdan 1890. godine u Plaškom. Po sopstvenoj želji sahranjen je na groblju u Plaškom gde mu se i danas nalazi grob.[2]
Grob vladike Teofana na mesnom groblju u Plaškom je u martu 2013. godine oskrnavljen. Na njegovom grobu je iskopana rupa dubine oko 1,5 metara, a opštinske vlasti nisu dozvolile da bude utvrđeno da li su zemni ostaci izvađeni iz groba.[8]
Izvori uredi
- ^ "Branik", Novi Sad 1890.
- ^ a b v g d đ e „Teofan Živković (1874-1890)”. Eparhija gornjokarlovačka. 24. 10. 2009. Pristupljeno 21. 3. 2013..
- ^ a b v g Gavrilović, Andra, ur. (1903). Znameniti Srbi XIX. veka, godina II. Zagreb: Srpska štamparija. str. 82.
- ^ "Glas naroda", Novi Sad 24. novembar 1874.
- ^ "Dabro-bosanski istočnik", Sarajevo, novembar 1890.
- ^ "Školski list", Sombor 31. avgust 1867.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci, 14. juna 1892.
- ^ RTS: Oskrnavljen grob vladike Teofana (21. mart 2013), Pristupljeno 25. 4. 2013.
Literatura uredi
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Kokotović, Budimir (2018). Grobna mesta arhijereja Karlovačkog vladičanstva. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Orlović, Snježana (2017). Pravoslavna eparhija gornjokarlovačka: Šematizam. Beograd-Karlovac: Martiria.
