Ženevske konvencije
Ženevske konvencije su niz od četiri međunarodna sporazuma potpisanih u Ženevi (1864, 1906, 1929. i 1949. god.), čime su uspostavljeni humanitarni principi po kojima su zemlje potpisnice obavezne da se ponašaju prema neprijateljskim vojnicima i civilima za vreme ratnih sukoba.[1] Konvencija iz 1949. sadrži nove odredbe za civile koji padnu u neprijateljske ruke, a gerilskim borcima data je šira zaštita kroz dva amandmana iz 1977. godine. Kršenje Ženevskih konvencija postojalo je i postoji među stranama u svim sukobima. Iz tih razloga formiran je Međunarodni sud pravde kao i ad hoc osnovani sudovi po odlukama UN.
| Potpisnici Ženevske konvencije I - IV i Protokola I - III Potpisnici Ženevske konvencije I - IV i Protokola I - II Potpisnici Ženevske konvencije I - IV i Protokola I - III | Potpisnici Ženevske konvencije I - IV i Protokola I Potpisnici Ženevske konvencije I - IV i Protokola III Potpisnici Ženevske konvencije I - IV , bez Protokola |
Najveći doprinos poboljšanju položaja ranjenika, bolesnika i brodolomnika svakako je učinjen usvajanjem Ženevske konvencije iz 1949. godine. Prvom Ženevskom konvencijom značajno je proširena zaštita ranjenika i bolesnika u oružanim sukobima na kopnu dok je Drugom ženevskom konvencijom poboljšana protekcija ranjenika, bolesnika i brodolomnika koji se nađu na moru. Međutim, ove konvencije su ograničile zaštitu prevashodno na ranjenike, bolesnike i brodolomnike u oružanim snagama a njihov glavni nedostatak bio je u tome što navedeni pojmovi nisu bili precizno definisani usled čega je bio sporan i domašaj relevantnih odredbi. Ovi nedostaci otklonjeni su dopunskim protokolom I koji u članu 8 detaljno definiše ove termine i proširuje krug lica na koje se zaštita odnosi:
Pod izrazom ranjeni i bolesni podrazumevaju se lica, vojna ili civilna, kojima je zbog povrede, bolesti ili drugih fizičkih ili mentalnih poremećaja ili teškoća potrebna lekarska pomoć ili nega i koja se uzdržavaju od svakog akta neprijateljstva. Pod ovim izrazima podrazumevaju se takođe žene na porođaju, novorođenčad i druga lica kojima je neophodna lekarska pomoć ili nega, kao što su nejaki i trudnice i koji se uzdržavaju od svakog akta neprijateljstava. Pod izrazom brodolomnici podrazumevaju se lica, vojna ili civilna, koja se nalaze u opasnosti na moru ili u drugim vodama kao posledica nesreće koja je zadesila njih ili brod ili vazduhoplov na kojem se nalaze i koja se uzdržavaju od svakog akta neprijateljstva. Ova lica, pod uslovom da se i dalje uzdržavaju od svakog akta neprijateljstva smatraju se brodolomnicima i za vreme spasavanja sve dok ne steknu neki drugi status na osnovu Konvencije ili ovog protokola.
— član 8 Dopunskog protokola Ženevske konvencije
Kao što se vidi, Protokolom su izjednačena vojna i civilna lica. Ipak, treba imati u vidu da ranjenici, bolesnici i brodolomnici koji pripadaju oružanim snagama, za razliku od civila istog statusa, nakon što padnu u ruke neprijatelju dobijaju status ratnih zarobljenika, tako da se mogu koristiti kumulativnom zaštitom. Što se same zaštite tiče, predviđeno je da ova lica u svakoj prilici budu poštovana i zaštićena. Sa njima se u svakoj prilici mora postupati humano, i mora im biti pružena, u što kraćem roku i bez ikakve diskriminacije, lekarska pomoć i nega koju zahteva njihovo stanje. Izričito su zabranjena ugrožavanja njihovih života i ličnosti, a naročito ubistva, mučenje ili vršenje bioloških eksperimenata. Pozitivne obaveze uključuju dužnost pronalaženja i prikupljanja neprijateljevih ranjenika, bolesnika i brodolomnika i pružanje nege ovim licima. U te svrhe vojna vlast može pozvati na milosrđe stanovništvo radi dobrovoljnog prikupljanja i negovanja ovih lica, kao i zapovednike neutralnih trgovačkih brodova, radi preuzimanja i negovanja ranjenika, bolesnika i brodolomnika kao i radi prikupljanja mrtvih. Takođe, predviđena je obaveza strana u sukobu da u što kraćem roku identifikuju i popišu ranjenike, bolesnike i brodolomnike i mrtve koji su pali pod njihovu vlast, i da preko svojih nacionalnih biroa, ove podatke dostave Centralnom birou Međunarodnog komiteta Crvenog krsta u Ženevi.
Istorija
uredi
Švajcarski biznismen Anri Dinan je posetio ranjene vojnike nakon bitke kod Solferina 1859. godine. Bio je šokiran nedostatkom objekata, osoblja i medicinske pomoći koja bi bila na raspolaganju tim vojnicima. Kao rezultat toga, objavio je knjigu Sećanje na Solferino 1862. godine, koja se bavi strahotama rata.[2] Njegova ratna iskustva inspirisala su Dinanta da predloži:
- Osnivanje stalne agencije za humanitarnu pomoć u vreme rata
- Ugovor vlada kojim se priznaje neutralnost te agencije i omogućava joj se da pruži pomoć u ratnoj zoni
Prvi predlog je doveo do uspostavljanja Crvenog krsta u Ženevi. Drugi je doveo do Prve Ženevske konvencije iz 1864. godine, prvog kodifikovanog međunarodnog ugovora koji je pokrivao bolesne i ranjene vojnike na bojnom polju. Dana 22. avgusta 1866. je Švajcarska vlada pozvala vlade svih evropskih zemalja, kao i Sjedinjenih Država, Brazila i Meksika, da prisustvuju zvaničnoj diplomatskoj konferenciji. Šesnaest zemalja poslalo je ukupno 26 delegata u Ženevu. Konferencija je 22. avgusta 1864. usvojila prvu Ženevsku konvenciju „za poboljšanje stanja ranjenih u vojsci na bojnom polju”. Predstavnici 12 država i kraljevstava potpisali su konvenciju:[3][4]
Za ova dva dostignuća, Anri Dinan je bio nagrađen Nobelovom nagradom za mir 1901. godine.[5][6]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „State Parties / Signatories: Geneva Conventions of 12 August 1949”. International Humanitarian Law. International Committee of the Red Cross. Pristupljeno 22. 1. 2007.
- ^ Dunant, Henry. A Memory of Solferino. English version, full text online.
- ^ „Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded in Armies in the Field. Geneva, 22 August 1864”. Geneva, Switzerland: International Committee of the Red Cross ICRC. Pristupljeno 11. 06. 2017.
- ^ Roxburgh, Ronald (1920). International Law: A Treatise. London: Longmans, Green and co. str. 707. Pristupljeno 14. 7. 2009.
- ^ Abrams, Irwin (2001). The Nobel Peace Prize and the Laureates: An Illustrated Biographical History, 1901–2001. US: Science History Publications. Pristupljeno 14. 7. 2009.
- ^ The story of an idea Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. maj 2019), film on the creation of the Red Cross, Red Crescent Movement and the Geneva Conventions
Literatura
uredi- Dunant, Henry. A Memory of Solferino.
- Ovaj članak ili njegov deo izvorno je preuzet iz Rečnika socijalnog rada Ivana Vidanovića uz odobrenje autora.
- Matthew Evangelista and Nina Tannenwald, ur. (2017). Do the Geneva Conventions Matter?. Oxford University Press. ISBN 9780199379781..
- Mantilla, Giovanni (2017). „Conforming Instrumentalists: Why the USA and the United Kingdom Joined the 1949 Geneva Conventions”. European Journal of International Law. 28 (2): 483—511. doi:10.1093/ejil/chx027.
- Helen Kinsella (2011). The image before the weapon : a critical history of the distinction between combatant and civilian. Cornell University Press. ISBN 9781501700675.
- Boyd van Dijk (2022). Preparing for War: The Making of the Geneva Conventions. ISBN 9780198868071.. Oxford University Press.
- „1980 Convention on Certain Conventional Weapons – Factsheet”. International Committee of the Red Cross. mart 2014. Pristupljeno 4. 1. 2015.
- „1980 Convention on Certain Conventional Weapons and its Protocols -Ratification kit”. International Committee of the Red Cross. 31. 3. 2004. Pristupljeno 4. 1. 2015.
- „Convention on Certain Conventional Weapons”. Parliamentary Debates (Hansard). House of Lords. 5. 1. 2004. col. WA11–WA12. Arhivirano mart 3, 2016 na sajtu Wayback Machine
- Mathews, Robert J. (decembar 2001). „The 1980 Convention on Certain Conventional Weapons: A useful framework despite earlier disappointments”. International Review of the Red Cross. 83 (844): 991—1012. S2CID 145266359. doi:10.1017/S1560775500183506.
- „Protocol I to the Convention on Prohibitions or Restrictions on the Use of Certain Conventional Weapons which may be deemed to be Excessively Injurious or to have Indiscriminate Effects”. United Nations Office for Disarmament Affairs. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „Rule 79. Weapons Primarily Injuring by Non-Detectable Fragments”. International Committee of the Red Cross. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „Protocol on Prohibitions or Restrictions on the Use of Mines, Booby-Traps and Other Devices as amended on 3 May 1996”. United Nations Office for Disarmament Affairs. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „Rule 84. The Protection of Civilians and Civilian Objects from the Effects of Incendiary Weapons”. International Committee of the Red Cross. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „Protocol III to the Convention on Prohibitions or Restrictions on the Use of Certain Conventional Weapons which may be deemed to be Excessively Injurious or to have Indiscriminate Effects”. United Nations Office for Disarmament Affairs. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „Additional Protocol to the Convention on Prohibitions or Restrictions on the Use of Certain Conventional Weapons which may be deemed to be Excessively Injurious or to have Indiscriminate Effects (Protocol IV, entitled Protocol on Blinding Laser Weapons)”. United Nations Office for Disarmament Affairs. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „1995 Protocol on Blinding Laser Weapons”. Weapons Law Encyclopedia. Geneva Academy. 23. 6. 2014. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „Protocol on Explosive Remnants of War to the Convention on Prohibitions or Restrictions on the Use of Certain Conventional Weapons which may be deemed to be Excessively Injurious or to have Indiscriminate Effects (Protocol V)”. United Nations Office for Disarmament Affairs. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „Protocol on Explosive Remnants of War (Protocol V to the 1980 CCW Convention), 28 November 2003”. International Committee of the Red Cross. Pristupljeno 11. 1. 2015.
- „Convention on Certain Conventional Weapons (CCW) At a Glance | Arms Control Association”. www.armscontrol.org. Arhivirano iz originala 19. 01. 2019. g. Pristupljeno 29. 1. 2018.
- „Autonomous weapons are a game-changer”. The Economist (na jeziku: engleski). 25. 1. 2018. Pristupljeno 29. 1. 2018.
- Khan, Jeremy (2021). „The world just blew a 'historic opportunity' to stop killer robots”. Fortune (na jeziku: engleski). Pristupljeno 31. 12. 2021. „Several states, including the U.S., Russia, the United Kingdom, India, and Israel, were opposed to any legally binding restrictions... China has supported a binding legal agreement at the CCW, but has also sought to define autonomous weapons so narrowly that much of the A.I.-enabled military equipment it is currently developing would fall outside the scope of such a ban.”