Википедија

Звездане стазе

Zvezdane staze (engl. Star Trek) je američka medijska franšiza koja je počela igranom serijom Zvezdane staze: Originalna serija (Star Trek: The Original Series) 1966. godine, kada je 8. septembra prikazana prva epizoda pod naslovom Klopka za ljude (The Man Trap). Iako je serija tokom prvobitnog prikazivanja bila slabo ocenjena, tokom sedamdesetih godina stiče popularnost tokom repriznih prikazivanja. Rezultat ove popularnosti bila su nastojanja studija Paramaunt (Paramount) da se Zvezdane staze vrate na male ekrane pod naslovom Zvezdane staze: Faza II (Star Trek: Phase II), koja su 1979. godine proizvela Zvezdane staze: Igrani film (Star Trek: The Motion Picture). Za njega je po mišljenju mnogih zaslužan uspeh filma Zvezdani ratovi, i mada je generalno ocenjen kao neuspešan prvi pokušaj, ulaganje u produkciju poput vizuelnih efekata znatno se isplatilo u sledećim filmovima koji su je uspešno koristili sa boljim scenarijima. Godine 1987. serija se vratila na male ekrane pod nazivom Zvezdane staze: Sledeća generacija (Star Trek: The Next Generation), koju su sledile Zvezdane staze: Duboki svemir 9 (Star Trek: Deep Space Nine), Zvezdane staze: Vojadžer (Star Trek: Voyager) i Zvezdane staze: Enterprajz (Star Trek: Enterprise). Pored igranih, snimljene su i dve sezone animirane serije, koje su prikazivane 1973. i 1974. godine.[1]

Zvezdane staze
Logo koji je pojavljuje u originalnoj seriji
TvoracDžin Rodenberi
Originalni radZvezdane staze: Originalna serija
VlasnikViacomCBS
Filmovi i televizija
Film(ovi)Originalna serija filmovi

Sledeća generacija filmovi

Ribut (Kelvinova vremenska linija) filmovi

Televizijske serijeRadiodifuzne televizijske serije

Striming serije

Animirane serije
Televizijski kratki film(ovi)Kratke staze (2018–danas)

Originalna serija uredi

Glavni članak: Zvezdane staze: Originalna serija

Serija Zvezdane staze, kasnije nazvana Originalna serija, prikazivana je 3 sezone: od 1966. do 1969. godine. Glavni likovi originalne serije su kapetan Džejms Tajbirijus Kirk (James Tiberius Kirk), njegov zamenik Spok (Spock), i brodski doktor Leonard H. Mekoj (Leonard H. McCoy), koji putuju međuzvezdanim brodom Enterprajz (Enterprise) na petogodišnjem istraživačkom zadatku i susreću se s raznoraznim vanzemaljcima i njihovim običajima, čime se realizuju dramski i akcioni zahtevi serije. Temelje serije postavili su razni pisci naučne fantastike pod vođstvom producenata Džina Rodenberija (Gene Roddenberry) i Džina Kuna (Gene Coon) i urednice scenarija Doroti Fontane (Dorothy Fontana), zbog čega se prva sezona serije generalno smatra najboljom. Kvalitet serije znatno opada u trećoj sezoni, kada joj se smanjuje budžet i kada je napušta Džin Kun. Zbog toga je njeno emitovanje prebačeno u manje popularan termin.[2][3]

Sledeća generacija uredi

Glavni članak: Zvezdane staze: Sledeća generacija

Nakon uspeha poslednjih nekoliko filmova, studio Paramaunt vraća Zvezdane staze na televiziju pod vođstvom Džina Rodenberija. On okuplja nekoliko članova tima iz stare serije, uključujući Boba Džastmana (Bob Justman), Doroti Fontanu, Dejvida Džerolda (David Gerrold), i Bila Tajsa (Bill Theiss). Ipak, ova verzija neće biti nalik staroj — već za prvi film, u koji je bio najviše uključen, Rodenberi je počeo da pretvara Zvezdane staze u utopističku viziju budućnosti u kojoj nema siromaštva i kapitalizma, po čemu se nova serija znatno razlikuje od prethodne. Sledeća generacija beleži putovanja novog međuzvezdanog broda Enterprajz, sto godina nakon dešavanja originalne serije. Glavni likovi su: kapetan Žan-Luk Pikard, prvi oficir Vilijam T. Rajker, poručnik Dejta, poručnik Vorf, šef obezbeđenja Taša Jar (u prvom serijalu gine, a na njeno mesto dolazi Vorf), mašinski inženjer Džordi Lafordž, brodska savetnica Dijana Troj i brodska doktorka Dr Beverli Krašer. Konflikt između likova je znatno smanjen, a sama serija počinje da se bavi dugoročnim problemima u poznatom svemiru poput klingonske, kardasijanske i romulanske politike, više nego samim istraživanjem. Snimljeno je 7 sezona ovog serijala, od 1987. do 1994. godine.[4] Brojni odnosi i rase predstavljeni u ovom serijalu postaće osnova pojedinih epizoda u serijalima Duboki svemir 9 i Vojadžer.[5] Među poklonicima serijala i kritičarima ovaj serijal se smatra najboljim.

Duboki svemir 9 uredi

Glavni članak: Zvezdane staze: Duboki svemir 9

Duboki svemir 9 je treći serijal Zvezdanih staza. Serija se počela prikazivati 1993. godine, a snimljeno je ukupno sedam sezona. Radnja se odvija na svemirskoj stanici Duboki svemir 9, što izaziva kritike koje su upućivali poklonici serije (jer se radnja odvija u stacionarnom okruženju, a ne na svemirskom brodu), tako da se od treće sezone pojavljuje podrška stanici u vidu svemirskog broda USS Defiant. Serija je bolje prihvaćena od serije Vojadžer, ali ne tako dobro kao Sledeća generacija.[6] U seriji su glavni likovi komandant Bendžamin Sisko, bejdžorska oficirka Kira Neris, oficir za nauku Džadzija Deks, narednik Majls O’Brajan, šef osiguranja Odo, doktor Džulijan Bašir, komandantov sin Džejk Sisko i ferengijski barmen Kvark. U četvrtoj sezoni posadi se pridružio i kapetan Vorf sa uništenog Enterprajza D. Krajem 6. sezone Džadzija Deks gine, a umesto nje se pojavljuje poručnica Ezri Deks.

Vojadžer uredi

Glavni članak: Zvezdane staze: Vojadžer

Vojadžer je četvrti serijal Zvezdanih staza. Seriju su stvorili Rik Berman (Rick Berman), Majkl Piler (Michael Piller) i Džeri Tejlor (Jeri Taylor). Serija je prikazivana od 1995. do 2001. godine.

Radnja serije prati putovanje kući svemirskog broda „Vojadžer“ (Voyager), koji je usled nesrećnog spleta okolnosti prebačen na drugi kraj galaksije. Putujući kroz još uvek neistraženi deo galaksije, oni doživljavaju brojne avanture, kroz koje otkrivaju nove planete i vrste i ujedno traže način da putovanje učine što kraćim. Glavni likovi u seriji su: kapetan Ketrin Džejnvej, prvi oficir Čakotej, šef obezbeđenja Tuvok, glavni inženjer B'Elana Tores, kormilar broda Tom Paris, oficir za operacije i komunikacije Hari Kim, hologramski čovek Doktor, Niliks i Kes umesto koje se od početka treće sezone pojavljuje Sedma od Devet.

Pored toga što predstavlja prvu TV seriju iz serijala „Zvezdanih staza“ sa računarski stvorenim specijalnim efektima, ova serija po prvi put uvodi lik ženskog kapetana svemirskog broda — Ketrin Džejnvej,[7] što je dovelo do kritika i negodovanja jednog dela obožavalaca[8]. Uprkos tome, kao i skromnoj oceni kritike, postigavši veliki uspeh kod TV gledalaca, serija je uspela da, zahvaljujući rastu popularnosti iz sezone u sezonu[9], osvoji preko 20 nagrada i duplo više nominacija[10].

Enterprajz uredi

Glavni članak: Zvezdane staze: Enterprajz

Enterprajz je peti serijal Zvezdanih staza. Tvorci serijala su Brenon Braga (Brannon Braga) i Rik Berman (Rick Berman). Serija prati avanture prvog ljudskog svemirskog broda sa vorp brzinom 5, Enterprajz, 10 godina pre formiranja Ujedinjene federacije planeta, što znači da je u vremenskom sledu događaja ovo prva serija.[11] Glavni likovi u seriji su: kapetan Džonatan Arčer, komandir T'Pol, glavni inženjer Čarls Taker III, oružani oficir Malkom Rid, oficir za komunikacije Hoši Sato, kormilar Travis Mejveder i doktor Floks.

Snimljene su 4 sezone, a serija se prikazivala od 2001. do 2005. godine. Gledanost serije je u početku bila zadovoljavajuća, ali kasnije brzo opada.[12] Uz Originalnu seriju, ovo je druga serija čije je snimanje završeno od strane studija, a ne od strane producenata.[13][14]

Diskaveri uredi

Glavni članak: Zvezdane staze: Diskaveri

Nakon više od jedne decenije od završetka prethodne serije, u januaru 2017. godine premijerno je prikazana prva od 13 epizoda nove serije — Zvezdane staze: Diskaveri. Serija uvodi nove likove, koji nisu vezani za prethodne serije, i nisu vezani za nove filmove sa alternativnim vremenskim tokom, već su smešteni u istom univerzumu kao i sve prethodne serije.[15] U julu 2016. otkriveno je da će glavni likovi biti stacionirani na zvezdanom brodu Diskaveri (USS Discovery), po kojem je serija i dobila naziv.[16]

Filmovi uredi

Ukupno je snimljeno 13 filmova:[1]

Originalni serijal
Sledeća generacija
Novi serijal

Prvih 6 filmova nastavljaju događaje iz Originalne serije, a sedmi povezuje Originalnu seriju sa Sledećom generacijom. Dalja četiri filma prate događaje iz Sledeće generacije. Jedanaesti film predstavlja prethodnicu svih događaja. U njemu su događaji iz prve misije Džejmsa Kirka na Enterprajzu posle diplomiranja na Svemirskoj akademiji i unapređenja u čin kapetana. Dvanaesti film se nadovezuje na jedanaesti, uz povratak negativca Kana.

Animirana serija uredi

Glavni članak: Zvezdane staze: Animirana serija

Događaji u Animiranoj seriji slede događaje iz Originalne serije, a takođe i likovi u obe serije su isti. Serija je prikazivana pod imenom „Zvezdane staze“, ali je postala poznata pod imenom „Animirana serija“, kako bi se razlikovala od Originalne serije. Uspeh Originalne serije, naročito posle repriza, rezultovao je snimanjem Animirane serije 1973. i 1974. (ukupno 22 epizode u dve sezone), a zatim i prvog igranog filma, 1979. Animirana serija je prvi serijal Zvezdanih staza koji je dobio nagradu Emi.[17] Za razliku od svih igranih serija i filmova, Animirana serija i nesnimljena serija Faza 2, kao ni mnogobrojne novele, stripovi, video igre i ostali materijal, ne smatraju se zvaničnim medijima Zvezdanih staza.[18]

Zvezdane staze: Faza II uredi

Zvezdane staze: Faza II (Star Trek: Phase II) je bila planirana serija, zasnovana (kao i Animirana serija) na likovima iz Originalne serije. Emitovanje je bilo predviđeno za 1978. godinu, prema predlogu Paramaunt pikčersa. Serija je trebalo da prati događaje posade Enterprajza u drugoj petogodišnjoj misiji.[19] Međutim, koncept serije je napušten i serija nikad nije bila snimljena.

Kulturni uticaj uredi

 
Prototip spejs-šatla Enterprajz sa tvorcem Zvezdanih staza Džinom Rodenberijem.

Franšiza Zvezdane staze je trenutno u vlasništvu kompanije CBS.[20] Uvodnu rečenicu: „da hrabro idu gde čovek ranije nije išao“ koristila je Bela kuća posle lansiranja sovjetskog satelita Sputnjik 1957.[21] Glavne ličnosti (Kirk, Spok, Mekoj) su opisane na isti način kao u klasičnoj mitologiji.[22]

Rodenberi je u početku želeo kroz seriju kritikovati političke stavove omladine, međutim, marketinški efekat je u kasnijim serijalima nadvladao, tako da se ljudsko društvo na osnovu svojih grešaka iz prošlosti, pretvara u društvo lišeno nasilja. Ekstreman primer su Vulkanci, koji su imali veoma nasilnu prošlost, ali su naučili da kontrolišu svoje emocije. Pozdrav Vulkanaca sa razdvojenim prstima se koristio kod ranih jevrejskih sveštenika.[23]

Serijali Zvezdane staze su veoma popularni u čitavom svetu, i trenutno se prikazuju na mnogim televizijskim programima širom sveta.[24] Kulturni uticaj Zvezdanih staza je daleko iznad uticaja njihovih tvoraca. Konvencije ljubitelja serijala su veoma popularne. Na konvencijama se govori klingonskim jezikom, a ljubitelji serijala se popularno nazivaju Treki. Čitava kultura koja je iznikla iz serijala je opisana u istoimenom filmu.[25]

Franšiza Zvezdane staze je uticala na dizajn mnogih savremenih tehnologija, kao što su Tablet PC, PDA, mobilni telefon i magnetna rezonanca (zasnovana na dijagnostičkoj tabli Mekoja).[26] Takođe, koncept teleporta kao uzajamnog pretvaranja materije i energije vodi poreklo iz serijala. 1976, posle pisane kampanje, NASA je nazvala svoj prototip spejs-šatla „Enterprajz“, po svemirskom brodu iz serijala.[27]

Reference uredi

  1. ^ a b Star Trek on IMDb (jezik: engleski)
  2. ^ Shatner 1994, str. 165–67
  3. ^ Iz diskusije koju su vodili Stenli i Bol, a koja je opisana na Stenlijevom sajtu, http://www.stanleybooks.net
  4. ^ Star Trek: The Next Generation TV Show Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. mart 2010) (jezik: engleski), Pristupljeno 21. 8. 2006.
  5. ^ Star Trek — A Short History Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. decembar 2010) (jezik: engleski), Pristupljeno 21. 8. 2006.
  6. ^ SCIENCE FICTION/FANTASY SWEEPS RATINGS
  7. ^ Zvezdane staze: Borba protiv predrasuda (jezik: engleski), Pristupljeno 2. 6. 2008.
  8. ^ Zvezdane staze: Vojadžer, prva sezona Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. oktobar 2009) (jezik: engleski), Pristupljeno 2. 6. 2008.
  9. ^ Zvezdane staze: Vojadžer (DVD) (jezik: engleski), Pristupljeno 2. 6. 2008.
  10. ^ IMDb (jezik: engleski), Pristupljeno 3. 6. 2008.
  11. ^ Star Trek: Enterprise Summary Arhivirano 2012-12-10 na sajtu Archive.today (jezik: engleski), Pristupljeno 24. 8. 2006.
  12. ^ Ova tvrdnja se može naći u pregledu poslednje sezone u DVDVerdict: Verdict Review Star Trek:Enterprise Season Four Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. decembar 2010) (jezik: engleski)
  13. ^ Clayton Neuman: Masters of SciFi - J. Michael Straczynski on Changeling's Message and Warp-Speed Writing for Ninja Assassin Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. maj 2009) (jezik: engleski), Pristupljeno 14. 10. 2008.
  14. ^ J. Michael Straczynski, Bryce Zabel: Star Trek: Reboot the Universe Arhivirano 2010-05-06 na sajtu Library of Congress Web Archives|Web Archives (jezik: engleski), Pristupljeno 14. 10. 2008.
  15. ^ StarTrek.com Staff (2. 11. 2015). „New Star Trek Series Premieres January 2017”. StarTrek.com. Arhivirano iz originala 08. 01. 2016. g. Pristupljeno 9. 1. 2016. 
  16. ^ Trendacosta, Katharine (23. 7. 2016). „Star Trek: Discovery Officially Takes Place in the Prime Universe”. io9. Pristupljeno 25. 7. 2016. 
  17. ^ Star Trek TAS - Awards (jezik: engleski)
  18. ^ What is considered Star Trek "canon"? Архивирано на сајту Wayback Machine (28. јун 2010) jedno od ČPP na zvaničnom sajtu Zvezdanih staza, Pristupljeno 25. 11. 2006. (jezik: engleski)
  19. ^ Reeves & Stevens 1997
  20. ^ STARTREK.COM : Article Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. avgust 2006), Pristupljeno 24. 8. 2006. (jezik: engleski)
  21. ^ Introduction to Outer Space (1958) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. april 2012), Pristupljeno 24. 8. 2006. (jezik: engleski)
  22. ^ Social History :Star Trek as a Cultural Phenomenon Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. oktobar 2012), Pristupljeno 24. 8. 2006. (jezik: engleski)
  23. ^ Jacobs 2007
  24. ^ TREK NATION Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. februar 2005), Pristupljeno 24. 8. 2006. (jezik: engleski)
  25. ^ Trekkies (1997), Pristupljeno 24. 8. 2006. (jezik: engleski)
  26. ^ 40 years since the Enterprise's inception, some of its science fiction gadgets are part of everyday life Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. maj 2012), Pristupljeno 24. 8. 2006. (jezik: engleski)
  27. ^ Shuttle Orbiter Enterprise (OV-101) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. mart 2016), Pristupljeno 24. 8. 2006. (jezik: engleski)

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Звездане_стазе&oldid=27660791”