Zlatiborski brzi voz
Zlatiborski brzi voz je skulptura u drvetu, koja se nalazi na Kraljevom trgu, u Zlatiboru, na istoimenoj planini. Svečano je otkrivena povodom jubileja 120. godina organizovanog turizma na Zlatiboru, 18. avgusta 2013. godine.[2]
Skulptura je rađena prema motivu sa fotografije-razglednice koju je snimio užički fotograf Ilija Lazić početkom 20. veka i dao joj ime „Zlatiborski brzi voz”. Na fotografiji se nalazi zlatiborski kiridžija Todor Gajović[a] u tradicionalnoj zlatiboskoj nošnji (lanene pantalone-pelengir, duga lanena košulja, koporan, jandžik-kožna torba, pletena šubara i opanci) iz zlatiborskog sela Stubla sa svojim tovarnim konjem.
Današnji „Zlatiborski brzi voz” je delo samouokog skulptora Miladina Lekića iz Šljivovice. Skulptura kiridžije rađena je od hrastovog drveta i visoka je 2,60 metara, a skulptura konja sa samarom je visoka 2,50 metara i rađena je od brestovog drveta koje je poreklom upravo iz Stubla, pa kako kaže sam autor „možda se stari kiridžija upravo odmarao u hladovini ovog drveta”.[3]
Sve do tridesetih godina 20. veka zlatiborske kiridžije putovale i prenosile raznu robu sa Zlatibora svojim tovarnim konjima karavanskim putevima prvo srednjovekovne Srbije, Otomanskog carstva, Kneževine, a zatim Kraljevine Srbije. Svoje planinske proizvode: sir, kajmak, rakiju, rujevinu, pršutu,kačarske proizvode i dr. a najčešće luč i katran su prodavali ili jednostavno menjali za druge, njima potrebnije proizvode, najčešće žito i vino.[4]
Svoja duga putovanja skraćivali su erskim anegdotama i najvernijim „pratiljama” tj. čuvenim zlatiborskim pesmama „iz vika”. Postoje podaci da su zlatiborske kiridžije odlazili sve do Dubrovnika, Skoplja pa čak i Soluna.
Napomena uredi
- ^ Po drugim izvorima na fotografiji je Todor Udovičić Gajević, ali po istraživanju istoričara Milisava R. Đenića, ipak je u pitanju Todor Gajović, rođen 9. juna 1860. godine iz Dobroselice
Literatura uredi
- Đenić, Milisav R. (2014). Spomenica znamenitih i zaslužnih Zlatiboraca. Čajetina: Biblioteka „Ljubiša R. Đenić”. str. 18. ISBN 978-86-84219-41-3.
Izvori uredi
- ^ Pejović, Branko (24. 01. 2022). „Kiridžije ugasili vozovi”. Politika. CXVIII (38854).
- ^ „"Zlatiborski brzi voz" na Kraljevom trgu”. Zlatibor. Pristupljeno 22. 7. 2017.
- ^ „Zlatiborski brzi voz na Kraljevom trgu”. Zlatibor TV. Pristupljeno 22. 7. 2017.
- ^ „Zlatiborski brzi vozovi”. Politikin Zabavnik. Pristupljeno 22. 7. 2017.
Spoljašnje veze uredi
- „"Zlatiborski brzi voz" na Kraljevom trgu”. TO Zlatibor. Pristupljeno 22. 7. 2017.
- "Politika", 23. nov. 1937 (foto upotrebljen kao ilustracija)
