Википедија

Ivan Bah

Ivan Bah (Zagreb, 12. decembar 1910 – Zagreb, 9. jul 1983) je bio istoričar umetnosti i prevodilac.[1]

Ivan Bah
Datum rođenja(1910-12-12)12. decembar 1910.
Mesto rođenjaZagreb, Austrougarska
Datum smrti1983
Mesto smrtiZagreb, SFRJ

Biografija uredi

Rođen je u Zagrebu 12. decembra 1910. u od majke Nine Vavre, glumice i spisateljice i oca Josipa Baha, pozorišnog upravnika i režisera.[2]

Studirao je istoriju umetnosti i klasičnu arheologiju na Filozofskom fakultetu u Zagrebu[3] (1930 – 1935).[4] Pripada zagrebačkoj školi i izraziti je predstavnik generacije istoričara, učenika profesora Artura Šnajdera (nem. Artur Schneider), koji su stasali pred Drugi svetski rat.[5]

Nakon što je diplomirao, jedno kraće vreme je radio u Arheološkom muzeju u Zagrebu.[4] Iz tog perioda je i njegova doktorska teza „Antikni figuralni bronzani predmeti Arheološko-historijskog muzeja u Zagrebu“.[3] Doktorirao je 1939.[1]

U mladosti se povremeno bavio prevođenjem.[1] Tako je u Narodnom pozorištu u Beogradu 1934. igran njegov prevod komedije „Intimnosti“ (engl. Private lives) Noela Kauarda.[1]

Od presudnog značaja za njegovu karijeru je bio dolazak u Muzej za umjetnost i obrt, kojim je od 1933. rukovodio Vladimir Tkalčić. Zaposlio se 1937. kao kustos. Već naredne godine, pod Tkalčićevim nadzorom radio je na inventaru umetničkih dela iz riznice pravoslavnog manastira Gomirje. Nakon toga je radio na sređivanju, obradi i izlaganju zbirke pravoslavne crkvene umetnosti u Muzeju, koja se uvećavala novim otkupima. U isto vreme se bavio obrađivanjem ikona iz crkve u Komogovini.[6] Godine 1940. je obišao crkvu i fotografisao jedini signirani ikonostas Vasilija Romanoviča iz 1758, u crkvi Svetog Georgija u Slatinskom Drenovcu, kod Orahovice,[7] koga su spalile ustaše 1941. sa celokupnim crkvenim inventarom. Zahvaljujući fotografskim snimcima sačuvana je samo uspomena na ovo Romanovičevo delo.[8]

U Muzeju za umjetnost i obrt je proveo najveći deo svog radnog veka, od 1937, pa sve do penzionisanja 1973. Rad u muzeju je prekidao samo u periodima 1942—1943, radeći kao vršilac dužnosti upravitelja Etnografskog muzeja u Banja Luci, u periodu 1943—1945 je bio docent na Filozofskom fakultetu na Sveučilištu u Zagrebu, a tokom 1950—1951 je bio vršilac dužnosti direktora Konzervatorskog zavoda u Zagrebu.[3]

Početkom Drugog svetskog rata, po formiranju Nezavisne Države Hrvatske, donet je niz zakonskih odredbi kojima su ozakonjeni pljačka, demoliranje i rušenje fruškogorskih manastira i srpskih crkava na području NDH. Devastacija i rušenje crkava, manastira i svih ustanova kulture je vršena planski i sistematski. Formiran je sud u Sremskim Karlovcima, čije je ime promenjeno u Hrvatske Karlovce, sa zadatkom da izvrši prenos nepokretne imovine Patrijaršije, kao i imovine srpskih zavoda i ustanova vlasništvo NDH.[9] Na zahtav Vladimir Tkalčića, kao ravnatelja Muzeja za umjetnost i obrt u Zagrebu i mimo znanja ministra nastave Mileta Budaka, Ministarstvo nastave je izdalo odredbu da u saradnji sa osobljem Arheološkog, Historijskog, Etnografskog muzeja, te Konzervatorskog zavoda u Zagrebu preuzme sve starine u pravoslavnim crkvama i manastirima u Hrvatskoj, koje su bile izvrgnute propasti.[10]

Ivan Bah, zajedno sa Vladimirom Tkalčićem, spasio je od propasti mnoge dragocene umetničke predmete, najviše iz pravoslavnih crkava i manastira[3] na teritoriji NDH koji su im bili dostupni. Dragocenosti su najvećim delom bile iz fruškogorskih manastira. Zahvaljujući poznavanju pravoslavne crkvene umetnosti, Ivan Bah je imao bitnu ulogu u akciji spašavanja. Tokom čitavog rata je radio na sređivanju i inventarisanju, te pružio veliku pomoć ekipi muzejskih stručnjaka.[11]

Spašeni materijal je do kraja rata čuvan u Muzeju za umjetnost i obrt, u trezorima Sveučilišne knjižnice, centralnoj knjižnici „Prosvjete“ i Muzeju grada Zagreba.[12] Nakon rata, zajedno sa Vladimir Tkalčićem, Radoslavom Grujićem i Zdenkom Vojnovićem, našao se u komisiji, čiji je zadatak bio povratak crkvenih stvari Srpskoj pravoslavnoj crkvi, ali je u toku rada komisije odlučeno da se povratak izvrši samo za stvari koje su pripadale crkvama na teritoriji Srbije, što je i učinjeno aprila 1946. U slučajevima gde je to bilo moguće, odnosno crkve nisu bile srušene, ove stvari su vraćene na svoja prvobitna mesta, a ostatak je deponovan u prostorije Srpske patrijaršije.[13]

Tri hrvatske institucije su ostatak sačuvanog materijala tek 1983. vratile Srpskoj pravoslavnoj crkvi, a 1985. je otvoren muzej Srpske pravoslavne crkve Eparhije zagrebačko-ljubljanske 1985. Prilikom otvaranja muzeja, zajedno sa Vladimirom Tkalčićem, Ivan Bah je posthumno proglašen počasnim članom Društva konzervatora Hrvatske, zbog zasluga za spašavanje sakralnog blaga srpskih manastira i crkvenih riznica od ratnog razaranja.[12]

Bio je član posleratne restitucione komisije Vlade FNRJ, za povratak umetničkih dela i spomenika kulture iz Mađarske i Austrije, u inventarisanju spomenika kulture koji su ostali u Mađarskoj.[3]

Nakon rata, radio je na obnovi muzejske postavke, a zatim se opredelio za zbirku metala, na kojoj je radio do penzionisanja[11] 1973. Organizovao je izložbe metala i crkvene umetnosti u Muzeju za umetnost i obrt u Zagrebu. U Beogradu je organizovao saveznu izložbu „Umetnička obrada metala naroda Jugoslavije kroz vekove“ (1956[14])[3] U periodu 1958—1966 je bio predsednik Internacionalnog muzejskog veća.[3]

Posvetio se primenjenoj umetnosti, prvenstveno veštačkoj obradi metala i zlatarstvu, kao i njihovom istorijskom i estetskom procenom. Objavio je veliki broj naučnih radova iz oblasti zlatarstva.[1] Pisao je o umetnosti, u vremenskom periodu od antike, do 20. veka. Suštinu njegovog rada predstavljaju istrajna arhivska i terenska istraživanja, pre svega zlata i metala, što mu je bila uža specijalnost specijalnost, a u širem smislu proučavao je i fotografiju, keramiku, štamparstvo, stolarstvo, zatim slikarstvo srpskih umetnika u Hrvatskoj, kao i delovanje domaćih umetnika u Mađarskoj i Austriji, ali i obrnuto. Prikupio je veliku količinu građe o zagrebačkim zlatarima u 17. i 18. veku i došao do spoznaje domaće autohtone zlatarske proizvodnje.[15] Kao kustos zbirke metalnih predmeta u Muzeju za umjetnost i obrt u Zagrebu istraživao je podatke o starijim kujundžijama u Hrvatskoj, pre svega u Zagrebu i Varaždinu.[16]

Dela uredi

Većina njegovih radova su ostali rasuti po časopisima, novinama, katalozima, zbornicima i enciklopedijama.[15]

  • „Prilozi povijesti srpskog slikarstva u Hrvatskoj od kraja XVII do kraja XXVIII vijeka“ (1949)[17]
  • „Tri rada stranih umjetnika u Hrvatskoj“ (1957)[18]
  • „Prilozi poznavanju zlatarskih radova u Hrvatskoj“ (1961)[19]
  • „Metalni predmeti crkve Sv. Ivana u Zagrebu“, (1966)[20]
  • „Tri kaleža iz četrnaestog stoljeća“ (1971)[21]
  • „Mač dubrovačkog kneza, dar Matije Korvina“ (1971)[22]
  • „Emaljne pločice iz veka u Rabu“ (1972)[23]
  • „Zvono iz XIII stoljeća u Muzeju grada Šibenika“ (1972)[24]
  • „Varaždinski zlatari Juraj Kunić (oko 1977-1831) i njegov sin Vinko (1977)“

Izvori uredi

  1. ^ a b v g d Enciklopedija SNP & Bah (Bach).
  2. ^ Tonković 1983, str. 8, 10.
  3. ^ a b v g d đ e Tonković 1983, str. 8.
  4. ^ a b Munk 1983, str. 5.
  5. ^ Tonković 1983, str. 9.
  6. ^ Munk 1983, str. 6.
  7. ^ Bah 1949, str. 196.
  8. ^ Bah 1949, str. 197.
  9. ^ Ljubljanac 2012, str. 84.
  10. ^ Ljubljanac 2012, str. 86.
  11. ^ a b Munk 1983, str. 7.
  12. ^ a b Vlašić-Anić 1985, str. 254.
  13. ^ Ljubljanac 2012, str. 89.
  14. ^ Bah 1983.
  15. ^ a b Tonković 1983, str. 10.
  16. ^ Bah 1983, str. 14.
  17. ^ Bah 1949.
  18. ^ Bah 1957.
  19. ^ Bah 1961.
  20. ^ Bah 1966.
  21. ^ Bah & 1971/8-9.
  22. ^ Bah & 1971/18.
  23. ^ Bah 1972.
  24. ^ Bah & 1972-19.

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Иван_Бах&oldid=26887659”