Inuiti (u prevodu „istinski ljudi”, Inuit (množina) i Inuk (jednina)),[6] je zavisno od definicije, naziv za istočna plemena eskimskog naroda, poseban eskimski narod ili granu eskimske porodice naroda, u koju spadaju narodi koji dele zajedničku kulturu i govore jezicima inuitske grane eskimskih jezika, a koji žive u surovim klimatskim uslovima na obali Artika: Sibira (Čukotka), Aljaske, Severozapadnih teritorija, Nunavuta, Kvebeka (Nunavik), Labradora (Nunatsiavut) i Grenlanda.[7] Ove teritorije Inuiti su naselili pre oko 4.000 godina, šireći se od Aljaske gde su nastali ka istoku, naseljavajući veliki deo Arktika.[8] Inuitski jezici su deo eskimsko-aleutske porodice.[9] Inuitski znakovni jezik je kritično ugroženi jezički izolat koji se koristi u Nunavutu.[10]

Inuiti
Ukupna populacija
148.863[1][2][3][4]
Regioni sa značajnom populacijom
 Aljaska16.581(2010)[3]
Kanada Severna Kanada50.480 (2006)[2]
 Grenland51.365 (2010)[1]
 Danska15.815 (2015)
 Rusija1.750 (2010)
Jezici
inuitski jezici
Religija
hrišćanstvo i šamanizam
Srodne etničke grupe
Aleuti i Jupici[5]

Rasprostranjenost

uredi
 
160.000 Inuita živi na Aljasci (SAD), Kanadi, Grenlandu (Danska) i Čukotki (Rusija)

Inuiti žive širom većeg dela Severne Kanade na teritoriji Nunavut, Nunavik u severnoj trećini Kvebeka, Nunatsiavut i Nunatukavut u Labradoru i u raznim delovima severozapadnih teritorija, posebno oko Arktičkog okeana, u regionu predviđenim Inuvialuitskim sporazumom.[note 1] Izuzev Nunatukavuta, ove oblasti su u inuitskim jezicima poznate kao Inuitski Nunangat.[11][2] U Kanadi, članci 25 i 35 Ustavnog zakona iz 1982. godine klasificiraju Inuite kao posebnu grupu aboridžinskih Kanađana koji nisu obuhvaćeni ni Prvim narodima, niti Metisima.[12]

Grenlandski Inuiti potomci su doseljenih nosilaca Tulske kulture iz Kanade do 1100. godine.[13] Inuiti Grenlanda su danski državljani, iako nisu državljani Evropske unije. U Sjedinjenim Američkim Državama, u državi Aljasci, Inupijati tradicionalno naseljavaju Severozapadni Arktički okrug, na severnim padinama Aljaske i ostrvo Mali Diomed.

U Kanadi i Sjedinjenim Državama, termin „Eskim” se nekada koristio za opisivanje Inuita, sibirskih i aljaskih Jupika, Inupijata, ali i jezički nesrodnih Čukča. „Inuit” nije prihvaćen kao termin za Jupike i Čukče; „Eskim”[14] je jedini pojam koji obuhvata sve Jupike, Inupijate i Inuite. Od kraja 20. veka, među starosediocima Kanade i Grenlandskim Inuitima široko je rasprostranjeno verovanje da je „Eskim” uvredljiv izraz, a češće se identifikuju autonimom „Inuiti”.[15][16][17]

Podgrupe

uredi

Na konferenciji Inuita su definisani nazivi za pojedine skupine Eskima: u Kanadi Inuiti (istočna Kanada) i Inuvijaluiti (zapadna Kanada), na Grenlandu Kalaliti, na Aljasci Inupijati (severna i severozapadna Aljaska) i Jupici (centralna Aljaska i istočni deo poluostrva Aljaska sa okolnim ostrvima) i u Rusiji Jupici ili Juiti. Jupici nisu Inuiti, pa se kao naziv koji obuhvata obe grupe koristi Eskimi.

Život

uredi

Inuiti žive na tradicionalan način. Oni love zbog hrane i krzna, koje prodaju, ali je to veoma teško, jer je problem doći do savremenog i tradicionalnog sveta, naročito mladim ljudima. Oni tradicionalno grade privremena lovačka skloništa od blokova leda, nazvana iglo.[18]

Vidi još

uredi

Napomene

uredi
  1. ^ Regija predviđena Inuvialuitskim sporazumom (engl. Inuvialuit Settlement Region - ISR) obuhvata i Jukonsku severnu padinu na teritoriji Jukona, koja je relativno mala u poređenju sa ISR-om u Severozapadnim teritorijama i nema trajno naseljenih mesta unutar nje - ali deo je tradicionalnog i sadašnjeg inuvialuitskog prostora za lov, postavljanje zamki, ribolov, itd.

Izvori

uredi
  1. ^ a b „The World Factbook (Greenland)”. Central Intelligence Agency. 2013. Arhivirano iz originala 21. 10. 2013. g. Pristupljeno 20. 10. 2013. 
  2. ^ a b v „2006 Aboriginal Population Profile (Canada)”. Statistics Canada. 15. 1. 2008. Pristupljeno 20. 10. 2013. 
  3. ^ a b „Table 1: American Indian and Alaska Native Alone and Alone or in Combination Population by Tribe for the United States: 2000” (xls). United States Census Bureau. 2000. Pristupljeno 20. 10. 2013. 
  4. ^ „Statistikbanken”. Statistics Denmark. 2018. Pristupljeno 22. 7. 2018. 
  5. ^ "Eskimo-Aleut." Ethnologue. Retrieved 17 Oct 2013.
  6. ^ „Correct use of Inuit and Inuk”. Arhivirano iz originala 25. 12. 2018. g. Pristupljeno 26. 06. 2020. 
  7. ^ Kaplan, Lawrence (1. 7. 2011). „Comparative Yupik and Inuit”. Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks. Arhivirano iz originala 16. 5. 2015. g. Pristupljeno 12. 5. 2015. 
  8. ^ Dean, William G.; Matthews, Geoffrey J. (1998). Concise Historical Atlas of Canada. University of Toronto Press. str. 2. ISBN 978-0-8020-4203-3. 
  9. ^ „The Hunters of the Arctic”. bambusspiele.de. Pristupljeno 7. 1. 2008. 
  10. ^ Schuit, Joke; Baker, Anne; Pfau, Roland. „Inuit Sign Language: a contribution to sign language typology”. Universiteit van Amsterdam. Arhivirano iz originala 19. 9. 2015. g. Pristupljeno 1. 8. 2015. 
  11. ^ „Maps of Inuit Nunaat (Inuit Regions of Canada)”. Itk.ca. 10. 6. 2009. Arhivirano iz originala 17. 2. 2011. g. Pristupljeno 25. 2. 2011. 
  12. ^ „Canadian Charter of Rights and Freedoms”. Department of Justice Canada. Arhivirano iz originala 5. 1. 2011. g. 
  13. ^ Park, Robert W. (1993). „The Dorset-Thule Succession in Arctic North America: Assessing Claims for Culture Contact”. American Antiquity. 58 (2): 203—234. ISSN 0002-7316. doi:10.2307/281966. 
  14. ^ Kaplan, Lawrence (1. 7. 2011). „Inuit or Eskimo: Which names to use?”. Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks. Arhivirano iz originala 12. 1. 2019. g. Pristupljeno 12. 5. 2015. 
  15. ^ The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition Arhivirano 2001-04-12 na sajtu Wayback Machine
  16. ^ Setting the Record Straight About Native Languages: What Does "Eskimo" Mean In Cree?
  17. ^ Eskimo Arhivirano 2001-04-12 na sajtu Wayback Machine, American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition, 2000
  18. ^ Хиљаду нових питања и одговора 2, Београд: Stooper book, 2004.

Литература

uredi

Spoljašnje veze

uredi