Iranska kriza 1946.
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Iranska kriza 1946. je nastala usled odbijanja Sovjeta da predaju iranske teritorije koje je tokom Drugog svetskog rata okupirala Crvena armija. Saveznici su sumnjali da bi šah Irana, Reza Šah Pahlavi, mogao da se svrsta na stranu sila Osovine, pa su nakon nacističke invazije na SSSR 1941, Ujedinjeno Kraljevstvo i Sovjetski Savez okupirali Iran kako bi sprečili da se ovo eventualno dogodi. Šah je zbačen sa vlasti i poslat u egzil na Mauricijus, a njegov sin, Muhamed Reza Pahlavi je postao novi kralj. Tokom ostatka rata, Ujedinjeno Kraljevstvo i Sjedinjene Države su koristile teritoriju Irana kao važnu liniju preko koje su doturali pomoću Sovjetskom Savezu za borbu protiv Nacističke Nemačke.
| Iranska kriza1946. | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Hladnog rata | |||||||||
_Azerbaijan.png) Karta sovjetske marionetske države Mahabad na severu Irana | |||||||||
| |||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Gazi Muhamed Mustafa Barzani Ahmed Barzani  Džafar Piševari Ahmed Kordari Salahudin Kazimov | |||||||||
| Jačina | |||||||||
| Nepoznato |
• 12.750 kurdskih pašmerga, • hiljade azerskih separatista • sovjetski instruktori i oficiri | ||||||||
Planirano je da se okupacija Irana okonča nakon predaje Nemačke. Međutim, kada se rat završio 1945, sovjetski vođa, Josif Staljin je odbio da povuče svoje snage sa iranske teritorije. Štaviše, pokušao je da rasparča Iran i uspostavi dve socijalističke republike an ovoj teritoriji, Azerbejdžansku Narodnu Republiku pod vođstvom sajeda Džafara Piševarija i kurdsku Republiku Mahabad pod vođstvom predsednika Kazija Muhameda.
Usled snažnog pritiska SAD, Sovjetski Savez je bio prinuđen da povuče Crvenu armiju iz Irana. Iranska vojska je ponovo zauzela Mahabad i Persijski Azerbejdžan. Vođe Azerbejdžanske Narodne Republike su prebegle u Azerbejdžansku SSR, a vođama kurdske republike je suđeno, i obešeni su 1947.
Iranska kriza predstavlja jednu od prvih epizoda Hladnog rata.
Literatura uredi
- Fontaine, André (2004). La guerre froide 1917-1991. Editions de la Martinière. ISBN 978-2-84675-139-1.
- George Lenczowski, "The Communist Movement in Iran", Middle East Journal, no. 1 (January 1947) pp. 29–45
- Archie Roosevelt, Jr., "The Kurdish Republic of Mahabad", Middle East Journal, no. 1 (July 1947), pp. 247–69
- William Linn Westermann: "Kurdish Independence and Russian Expansion", Foreign Affairs, Vol. 24, 1945-1946. pp. 675–686