Капо (roman)
„Kapo“ je roman srpskog književnika Aleksandra Tišme. Objavljen je u izdavačkoj kući Nolit 1987. Glavni protagonista je Jevrejin Vilko Lamian koji živi u posleratnoj Jugoslaviji, skrivajući da je u Aušvicu bio kapo, privilegovani logoraš koji je u zamenu za nešto bolji položaj učestvovao u genocidu nad svojim sunarodnicima i drugim zarobljenicima. Roman je ispripovedan u trećem sveznajućem licu i siže je većim delom zasnovan na retrospektivnim epizodama u kojima se pripoveda o prošlosti ostarelog glavnog junaka. Preveden je na više stranih jezika.
| Autor | Aleksandar Tišma |
|---|---|
| Zemlja | Jugoslavija |
| Jezik | srpski |
| Žanr / vrsta dela | roman |
| Izdavanje | |
| Izdavanje | Nolit, 1987 |
Fabula
uredi
Vilko Lamian, glavni junak, rođen je u jevrejskoj porodici u Bjelovaru. Njegova porodica želi da ga zaštiti od diskriminacije te ga je krstila u rimokatoličkoj crkvi. Studije upisuje u Zagrebu, gde razvija dubok osećaj stida prema svom jevrejskom poreklu i počinje da gaji osećanje da skriva nešto mračno u sebi. Nacističkom okupacijom Jugoslavije i uspostavljanjem Nezavisne Države Hrvatske započinje progon jevrejskog stanovništva, a Vilko, uprkos tome što je pokršten, nije pošteđen pred antisemitskim zakonima i vrlo brzo dospeva u Jasenovac. U Jasenovcu na svaki način pokušava da preživi. U bolnici podmitivši bolničara preuzima identitet preminulog Antuna Furfa, Hrvata i komuniste. Vinko je pod lažnim identitetom prebačen u Aušvic.
Kada je u Aušvicu otkiveno da je skinuo džemper sa mrtvog čoveka ne bi li se ugrejao, kažnjavaju ga tako što ga polivaju vodom i naređuju mu da stoji mirno satima na zimskoj hladnoći. Njegova izdržljivost privlači nekoliko nemačkih vojnika, među kojima se nalazi i Rihter. Rihter mu dodeljuje čin Kapoa, čin privilegovanog logoraša koji nadzire druge zarobljenike. Rihter je to učinio sa namerom da mu Lamian pomaže prilikom pljačkanja zlata i drugih dragocenosti koje donose zarobljeni Jevreji. Lamian počinje da iskorišćava svoj nadređeni položaj nad drugim zarobljenicima. On naređuje da mu svako veče dovode mlade, izgladnele zatvorenice koje seksualno iskorišćava nudeći im hranu. Među zatvorenicama posebno ga privlači Helena Lifka. Međutim, kada sazna da je devojka Jevrejka, odbija da nastavi da je seksualno eksplotatiše, ali nastavlja da joj šalje hranu. Na kraju rata, kada su nacisti vodili kolonu svojih zarobljenika na streljanje, Lamijan je uspeo da pobegne.
Vilko Lamian, povrativši svoj pravi identitet, odlazi da živi u Banju Luku, sa namerom da što bolje sakrije svoju prošlost. Tamo živi povučeno, traumatizovano i sa čestim napadima paranoje. Četrdeset godina kasnije neočekivano u autobusu na odbačenim novinama ugledao je fotografiju Helene Lifke. Sećanje na Lifku ga sve više proganja te odlučuje da ode u Suboticu da je potraži. U Subotici saznaje da Lifka sada živi u Zagrebu. U Zagrebu nakon niza paranoično-psihotičnih epizoda dolazi na Heleninu adresu, gde se sureće sa njenom sestrom od tetke, koja mu saopštava da je Helena umrla dva meseca pre njegovog dolaska.
