Википедија

Karling

зимски олимпијски спорт

Karling ili kerling je zimski olimpijski sport tek od Nagana 1998, iako se slična igra javlja na slikama iz 1565. godine, flamanskog slikara Pitera Brojgela Starijeg.[a] U programu Zimskih olimpijskih igara karling se pojavio još na prvim ZOI 1924. godine u Šamoniju u Francuskoj, nakon čega je napravljena pauza sve do 1992. godine kada je, ponovo u Francuskoj bio demonstracioni sport na ZOI u Abervilu, da bi 1998. u Naganu u Japanu, karling postao punopravan zimski olimpijski sport.

Karling
Igre karlinga koje su se odvijale tokom Tim Hortons Brajera 2005
Najviše upravno teloSvetska federacija karlinga
NadimciŠah na ledu
Prvi put igranU srednjovekovnoj Škotskoj
Registrovani igračiproc. 1.500.000[1]
Karakteristike
KontaktNe
Članovi tima4 po timu (2 u dublovima)
Mešani polDa; pogledajte mešoviti karling
TipPreciznost i tačnost
OpremaKarling metle, kamenje, karling cipele
mestoKerling ploča
Prisustvo
Olimpijada
ParaolimpijadeKarling s invalidskim kolicima je zvanično dodat 2006.

Brojne su teorije o nastanku karlinga u kojem dve četvoročlane ekipe nastoje da uz pomoć četki i metli smeste po osam kamenih kugli (izvorno: stones) što bliže središtu kuće house) označene krugovima na ledenoj površini. Vodeći (lead) prvi baca svoja dva kamena prema središtu kuće, drugi i treći igrač zovu se jednostavno second i third, dok poslednji baca skiper koji je ujedno i kapiten ekipe.[2]

Karling je škotski nacionalni sport koji se proširio na Kanadu, SAD, Švedsku, Švajcarsku, Norvešku, Dansku, Nemačku i Francusku, stoji u napisu klizeće kamenje sedam decenija čekalo je olimpijsko priznanje.

Naziv igre nastao je prema zvuku bačenog kamenja – the roaring game. Brojgelova platna – „Zimski krajolik sa lovcima na ptice“ i „Lovci u snegu“, prikazuju ice shooting, bavarsku igru na ledu koja se smatra pretečom karlinga.[3][4]

Autor prvih pisanih tragova o karlingu je Škot Džon Makuksin koji je u februaru 1540. zabeležio jedan ondašnji dvoboj na ledu. Prva pravila karlinga objavio je klub Dudingson 1813. Svetska prvenstva u muškoj konkurenciji igraju se od 1959. a u ženskoj od 1979.

»Kamen« kojim se igra karling napravljen je od granita i teži otprilike 20 kilograma.

Istorija uredi

 
Detalj iz reprodukcije Zimskog pejzaža sa zamkom za ptice (Bruegel stariji, 1565)

Dokazi da je karling postojao u Škotskoj početkom 16. veka uključuju karlinški kamen s urezanom godinom „1511.” otkriven (s još jednim, s urezanom „1551.” godinom) kad je u Danblanu isušena stara bara.[5] Najstariji karlinški kamen i najstarija fudbalska lopta na svetu danas se čuvaju u istom muzeju u Stirlingu.[6] Prvi pisani izvor o takmičenju na ledu u kojem se koriste kameni potiče iz zapisa opatije Pejsli u Renfruširu iz februara 1541.[7] Dve slike, Zimski pejzaž sa zamkom za ptice i Lovci u snegu (obe iz 1565), autora Pitera Brojgela Starijeg prikazuju flamanske seljake kako igraju karling, doduše, bez četki; Škotska i Niske zemlje imale su jake trgovinske i kulturne veze tokom ovog perioda, što je vidljivo i u istoriji golfa.[8]

Rečnik karlinga uredi

Karling ima poseban jezik. Neke izraze smo doslovno preveli, a nekima smo pokušali da pronađemo izraze odnosno nazive u srpskom jeziku koji bi ih dodatno pojasnili i bili u duhu igre.

Curling – Kovrdžanje, vijuganje; Karling ili Blizanje (boćanje+klizanje=blizanje, naziv za karling koji je osmislio Milivoj Kostić, akademski slikar i pesnik iz Valjeva i osnivač karling kluba “Vigled”). Dva su korena nazivu ”curling”. Prvi i koji se uzima za verovatniji je onomatopeja glasnog zvuka koji se stvara kada kamen klizi po ledu:”Krrrrrr!”. Drugi je zamišljena linija koju kamen iscrtava po ledu dok klizi s jednog kraja terena na drugi koja je oblika kovrdži ili lokni obzirom da se kamen vrti oko svoje ose dok klizi terenom.

KAMEN uredi

Stone ili Rock - KAMEN kojim se igra težine zajedno sa ručkom i šrafom između 38 i 44 funte (17,24 kg do 19,96 kg), obima ne većeg od 36 inča (91,44 cm) i visine ne manje od 4,5 inča (11,43 cm) .

Debris – OTPAD čine čestice prašine, dlake, končići sa odeće i sve ono što prlja led i remeti kretanje kamena po ledu.

Granite - GRANIT; materijal od kojeg se pravi kamenje.

Handle - RUČKA koja se nalazi na vrhu kamena.

TEREN uredi

Rink – Klizalište.

Curling rink - Ledeno igralište za karling.

House – KUĆICA odnosno META od nacrtanih krugova na ledu, krugovi mogu da budu najrazličitijih boja, a najčešće su plavi, beli i crveni. 12-Foot – NAJVEĆI KRUG na ledu koji ima prečnik od 12 stopa (3,658 m).

8-Foot - SREDNjI KRUG nacrtan na ledu koji ima prečnik 8 stopa (2,438 m) često je bele boje.

4-Foot – MALI KRUG nacrtan na ledu prečnika 2 stope (1,22 m).

Button – DUGME odnosno sam centar krugova prečnika 6 inča (0,152 m), označen belom bojom. Neki put se u ”dugmetu” nalazi i reklama nekog sponzora.

Hack – ODBOJNIK (Hek) gumeno uporište na krajevima igrališta sa koga se igrači odguruju.

Fast ice – BRZI LED je led po kome kegle idu brzo i malo skreću.

Swingy ice - led po kome kegle puno skreću.

LINIJE uredi

Hog line – LINIJA PRESTUPA udaljena 33 stope (10.059 m) od odbojnika (Hek). Hog je u bukvalnom prevodu “Vepar”.

Center line – SREDIŠNjA LINIJA koja ide sredinom igrališta, od odbojnika do odbojnika .

Tee line – LINIJA NIŠANA koja prolazi vodoravno kroz centar krugova odnosno kućice pod pravim uglom na Središnju liniju sa kojom formira slovo ”T” kao nišan na pušci.

Back line – ZADNjA LINIJA, nalazi se iza krugova i dodiruje spoljašnji obod najvećeg kruga. Ako je kamen potpuno pređe, biva izbačen iz igre.

BACANjA uredi

Delivery – BACANjE ili u bukvalnom prevodu “isporuka” kamena .

Shot – UDARAC je odigran potez – bacanje kamena.

Weight – JAČINA (bukvalno: težina) kojom se baci (gurne) kamen.

Draw – UBACIVANjE je lagano bacanje kojim će kamen završiti negde u kućici, ako je neometan.

Take-out - IZBACIVANjE je snažno bacanje kojim se izbacuje protivnički kamen iz igre.

Double takeout – DUPLO IZBACIVANjE je izbacivanje 2 protivnička kamena sa samo jednim svojim .

Guard – ČUVAR je kamen koji se postavlja tako da bi “čuvao” odnosno “branio” drugi kamen ili kamenje od napada protivničkog kamenja.

Hammer – ČEKIĆ ili POSLEDNjI KAMEN je poslednje bacanje u rundi koje je veoma važno jer često može da preokrene ishod runde pa i celog meča.

Peel – LjUŠTENjE je najjači udarac u karlingu kojim se izbacuje protivnički kamen tako da i vaš kamen izađe iz igre, kao da je “oljuštena” kora sa voćke.

Freeze – NASLONITI ili SMRZNUTI kamen uz kamen tako da ga ne pomerite a da se dodiruju .

Tap-back – ČUKNUTI i UGURATI je bacanje kojim kamenom udarite svoj kamen koji se nalazi ispred kućice tako da ga ugurate u kućicu.

Tick – TAKNUTI je bacanje čiji je rezultat blago udaranje protivničkog kamena sa strane (ne jako.

Check behind the guard – SAKRITI iza čuvara u istoj liniji sa čuvarom koji je ispred krugova .

Hack weight – DO ODBOJNIKA (HEKA) je jačina bacanja kojom bi kamen, da je neometan, stao kod odbojnika. To je način komunikacije između igrača kojim objašnjavaju koju brzinu kamena žele da postignu.

Barrier weight – DO KRAJA je jačina bacanja kojom bi kamen, da je neometan, stao na ivicu terena.

Back ring weight – DO ZADNjE linije je jačina bacanja kojom bi kamen, da je neometan, stao u spoljašnji krug do zadnje linije.

Full strike – PUN UDARAC odnosno veoma jako bacanje.

Center guard – SREDIŠNjI ČUVAR je kamen koji se nalazi ispred krugova, na središnjoj liniji.

Corner guard – ČUVAR UGLA je kamen koji se nalazi ispred krugova, ali u ćošku igrališta.

Short guard – BLIŽI ČUVAR je kamen koji se nalazi ispred krugova, ali vrlo blizu njih.

Long guard – DALjI ČUVAR je kamen koji se nalazi ispred krugova, ali daleko od njih bliži liniji prestupa .

Left wing – LEVO KRILO je deo krugova ispred linije nišana levo od središnje linije .

Right wing – DESNO KRILO je deo krugova ispred linije nišana desno od središnje linije .

Free Guard Zone – SLOBODNA ZONA ČUVARA je prostor između linija prestupa i kućice.

Port – VRATA ili PROLAZ je mali prostor između 2 kamena kroz koji je moguće probaciti treći.

In-turn – UNUTRAŠNjA ROTACIJA je bacanje kojim se kamenu zadaje rotacija u smeru kazaljke na satu.

Out-turn – SPOLjAŠNjA ROTACIJA je bacanje kojim se kamenu zadaje rotaciju smeru suprotnom kazaljci na satu.

ČIŠĆENjE uredi

Broom – ČETKA ili METLA kojom se "čisti" led u igri.

Sweeping - ČIŠĆENjE leda ispred kamena. Na taj način se kamen ubrzava (ne može da se uspori) i ispravlja mu se putanja koja je uvek zakrivljena.

Clean - LAGANO čistiti led.

Sweep - BRŽE čistiti led.

Hard – JAKO čistiti led pokrećući četku što je brže moguće sa punim opterećenjem na četku.

IGRA uredi

Round Robin – SVAK-SA-SVAKIM je karling takmičenje tokom kojeg sve ekipe igraju jedna protiv druge kao u fudbalu „Liga sistem“ .

Umpire – SUDIJA u meču .

Chief Umpire – GLAVNI SUDIJA meča i/ili turnira.

Toss – BACANjE NOVČIĆA kojim se određuje koja će ekipa imati poslednji kamen odnosno čekić u prvoj rundi .

Percentage - PROCENAT uspešnosti bacanja igrača.

Measure – MERAČ je naprava kojom se utvrđuje koji je kamen bliže centru, ako nije očigledno.

Blanked end - ĆORAK je runda koja se završila rezultatom 0:0.

End - RUNDA u igri kao gem u tenisu. Svaki turnir samostalno propisuje broj endova u jednom meču, najčešće se igra 10 ili 8 endova po meču.

Extra end - DODATNA RUNDA koja se igra u slučaju da se meč završi nerešenim rezultatom.

Steal – KRAĐA je osvojen poen (ili više njih) od strane ekipe koja nema poslednji kamen (bacanje) u datoj rundi .

EKIPA (broji 4 igrača i petu rezervu) uredi

Skip - KAPITEN ekipe, najčešće Četvrti i ceo tim se naziva po njemu (npr: Tim Pere Perića) .

Vice-skip – ZAMENIK kapitena, najčešće Treći; zamenjuje kapitena i stoji u krugovima kada kapiten igra.

Fourth - ČETVRTI je igrač koji igra četvrti po redu i najčešće je Kapiten ekipe.

Third – TREĆI je igrač koji igra treći po redu i najčešće je Zamenik kapitena.

Second – DRUGI je igrač koji baca drugi po redu u svojoj ekipi.

Lead – PRVI je igrač koji baca prva 2 kamena za svoj tim u svakoj rundi.

Alternate - REZERVA u ekipi, odnosno peti igrač.

Napomene uredi

  1. ^ Prema Velikom rečniku stranih reči i izraza, koji su sastavili poznati normativisti Ivan Klajn i Milan Šipka, ovaj sport se naziva kerling (što je pravilna transkripcija izvornog naziva curling), dok zvanična asocijacija ovog sporta u Srbiji koristi izraz karling.

Reference uredi

  1. ^ „Curling Makes Gains in U.S. Popularity”. Yahoo! Sports. 19. 11. 2011. Arhivirano iz originala 2. 3. 2014. g. 
  2. ^ Wetzel, Dan (19. 2. 2010). „Don't take curling for granite”. Yahoo! Sports. Arhivirano iz originala 25. 2. 2010. g. Pristupljeno 4. 8. 2012. 
  3. ^ „Chess on ice”. Princeton Alumni Weekly. 28. 1. 2009. Arhivirano iz originala 23. 7. 2011. g. Pristupljeno 10. 10. 2010. 
  4. ^ „Chess on ice”. The Curling News. 22. 6. 2007. Arhivirano iz originala 15. 5. 2011. g. Pristupljeno 10. 10. 2010. 
  5. ^ „Wooden Curling Stone”. Viskonsinsko historijsko društvo. 23. 2. 2006. Arhivirano iz originala 5. 11. 2010. g. Pristupljeno 14. 10. 2010. 
  6. ^ „The world's oldest curling stone”. The Stirling Smith Art Gallery and Museum. Arhivirano iz originala 3. 3. 2018. g. Pristupljeno 15. 2. 2018. 
  7. ^ „History of the Game”. Scottish Curling. Arhivirano iz originala 15. 2. 2018. g. Pristupljeno 14. 2. 2018. 
  8. ^ Amy Eberlin. „The Flemish and the game of ‘curling’”. Scotland and the Flemish People. Univerzitet St. Andrews. Arhivirano iz originala 24. 12. 2017. g. Pristupljeno 16. 2. 2018. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Karling na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Карлинг&oldid=27681850”