Kataban
Kataban (arapski: مملكة قتبان) Englezi ga zovu Qataban, bilo je jedno od drevnih plemenskih jemenskih kraljevina uz ; Minejsko kraljevstvo, Hadramaut i Sabu. Prostiralo se u Vadi Beihana, prostranoj dolini u središtu Jemena.
| Kraljevstvo Kataban | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Azija | ||
| Regija | Arabijsko poluostrvo, Bliski istok | ||
| Zemlja | Jemen | ||
| Prestonica | Timna | ||
| Društvo | |||
| Religija | Politeizam | ||
| Politika | |||
| Oblik države | monarhija | ||
| — Kralj | |||
| Zakonodavna vlast | Kralj | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | stari vek, Rani srednji vek | ||
| — Osnivanje | 6. vek p. n. e. | ||
| — Ukidanje | oko 2. vek naše ere | ||
| — Status | bivša država | ||
Poput drugih južnojemenskih kraljevina i Kataban je svoj prosperitet bazirao na trgovini tamjanom i drugim skupocenim egzotičnim robama koje su išle preko njihova teritorija. Prestolnica Katabana Timna bila je usputna stanica preko koje je išao karavanski put (zapadni krak tog puta) i roba iz južnog Jemena i Omana. Vrhovno božanstvo Katabanaca bio je Amm (Ujak), a oni su sami sebe nazivali Decom Amma.
Kraljevstvo Kataban je u drugoj polovini 1. milenijuma p. n. e. postalo najmoćnije i najpoznatije jemensko kraljevstvo, vladar Katabana nazvan je mukarib, što je bila titula koja je označavala vladara plemenskog saveza.
Istorija Kraljevstva Kataban
urediKoreni nastanka Kraljevine Kataban još uvijek su obavijeni velom tajne. Pred kraj 8. veka p. n. e. teritoriju Katabana osvojili su Sabejci za vladavine kralja Džita'amara Vatara I., nakon toga Kataban je bio vazalna država Sabejskog kraljevstva. Ubrzo nakon toga Kataban je podpao pod vlast drugog susednog plemenskog Kraljevstva Ausana. Nakon toga ponovo su ga zauzeli Sabejci, pa je ponovno postao njihova vazalna država. Međutim, Kataban je to iskoristio i zauzeo susedni Ausan i zajedno sa njima uspeo da podvrgne ceo kraj uz obalu Indijskog okeana pod svoju vlast.
I danas je otvoreno pitanje u kojoj meri je Kataban mogao da kontrolišei pomorsku trgovinu sa Afrikom i Indijom, u svakom slučaju južna obala Jemena je čak i neposredno pre potpune nezavisnosti Katabana, za Sabejskog vladara Sumuhu'ali Džanufa III. bila pod kontrolom Sabejaca.
Negde pred kraj 4. ili početkom 3. veka. p. n. e. Kataban se za vladavine kralja Džada ib Džigala, verovatno u savezništvu sa susednim Minejskim kraljevstvom i Hadramautskim kraljevstvom uspio da se oslobodi Sabejske hegemonije.
Od tada su Kraljevstvom Kataban vladala plemena zastupljena u Veću Kataban; Radman, Madaj, Almalik i Džahir, Kraljevstvo Ausan (kao vazalna država) i njegovi bivši vazali - gradovi države; Kahad, Dahas i Tubanaj.
Nakon tog su uspeli su da zauzmu Hadramautsko kraljevstvo, za vladavine Džada'ib Dubdžan Džuhan'ima (220.-205. p. n. e.)[1] i da poraze pleme Amir. To je bio vrhunac moći Kraljevstva Kataban, oni su uspeli da zavladaju velikim delovima unutrašnjosti Jemena kao i obalnom ravnicom i ono što je najvažnije, stekli su kontrolu nad Putem tamjana. Od kralja Haufi'amm Džuhan'ima II. Katabanski vladari nose titulu pet sledećih generacija - Mukarib, a to je titula koja je značila nešto više od običnog kralja plemena, to je bila oznaka vladara plemenskog saveza.
Glavni grad zemlje je bila Timna, koje se nalazila na zapadnom kraku Puta tamjana. Poput drugih južno arapskih kraljevina i Kataban je značajno zavisio od trgovine tamjanom .
Jedno kratko razdoblje za vreme vladavine kralja Šar Džigal Džuhargiba II. (od 80. p. n. e.) Kataban je čak i povećao svoju kontrolu nad Putem Tamjana. Ali to nije dugo trajalo, uz pomoć Sabejaca svi su se pobunili protiv Katabana pa je i susedni Himjar neočekivano proglasio nezavisnost.
Zapadni Kataban i nešto kasnije Minejsko kraljevstvo podpali su pod vlast Sabejskog kraljevstva i Himjara, i time je došao kraj velike Kraljevine Kataban i njene hegemonije nad drevnim Jemenom. Kao rezultat gubljenja kontrole nad Putem tamjana, moć kraljeva Katabana počela je da slabi, tako je vladar Šahr Džigal Džuhargib III. izgubio kontrolu nad središnjim plemenima Katabana.
Oko 100. godine Timna je izgubila status prestolnice, koja je preseljena 15 km južnije u Du-Gail.
Kraljevina Kataban konačno je propala oko 150. godine naše ere kad je vladar Hadramauta Džadi ab Gailan II. zauzeo i poslednje delove nekada moćne kraljevine.
Kraljevi Katabana
uredi| Ime | Vreme vladavine |
|---|---|
| Varav il | oko 450. p. n. e. |
| Šar Džigal I | |
| Haufi amm Džuhan im I | |
| Džada ib Džigal I | od 375. p. n. e. |
| Džada ib Džanuf Džuhan im | |
| Haufi amm Džuhan im II | |
| Šar Džigal Džuhargib | od 80. p. n. e. |
| Džada'ib DubDžan Džuhan'im | od 220-205. p. n. e. |
| Šar Gailan I | |
| Šar Hilal I | |
| Šar Gailan II | |
| Džada'ib Dubdžan Džuhargib | |
| Šar Džigal II | |
| Šar Hilal II | |
| Šar Hilal III | |
| Šar Džigal Džuhargib II | |
| Kraj kraljevstva, Prekid dinastije | |
| Haufi'amm Džuhan'im III | |
| Šar Džigal Džuhargib III | |
| Varav'il Gailan Džuhan'im | |
| Fara'karib II | |
| Džigal Džuhargib | |
| Fara'karib III | |
| Šar Hilal Džuhakbid | |
| Nabat Džuhan'im | od 140./41. god. |
| Martad | od 160. god. |
Izvori
uredi- ^ Po Kennethu Kitchenu, koji je to preuzeo od Hermanna von Wissmanna
Literatura
uredi- K. A. Kitchen (1994). Documentation for Ancient Arabia. I. Liverpool. ISBN 978-0-85323-359-6.
- Alessandro de Maigret (2002). Arabia Felix: An Exploration of the Archaeological History of Yemen. Prevod: Rebecca Thompson. London: Stacey International. ISBN 978-1-900988-07-0.
- Korotayev, Andrey (1995). Ancient Yemen. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-922237-7.
- Korotayev, Andrey (1996). Pre-Islamic Yemen. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-03679-5.
- Andrey Korotayev: Socio-Political Conflict in the Qatabanian Kingdom? (A re-interpretation of the Qatabanic inscription R 3566) // Proceedings of the Seminar for Arabian Studies. „Kliodinamika - matematičeskie metodы v istorii”. 27 (1997): 141—158..
Spoljašnje veze
uredi- Popis vladara Katabana Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. jul 2009) (jezik: engleski)
