Kaćuša
Kaćuša (rus. Катюша — Katjuša) je ime za sovjetski višecevni bacač raketa, prvo raketno artiljerijsko oružje na svetu i jedno od najpoznatijih artiljerijskih oruđa u naoružanju Crvene armije tokom Drugog svetskog rata. Razvijena tokom 1930-ih godina, Kaćuša je držana u tajnosti sve do nemačkog napada na SSSR. Baterije ovih raketnih bacača, kojima su do tada rukovale isključivo jedinice NKVD, stavljane su po potrebi na raspolaganje pojedinim komandantima armija na onim sektorima fronta koji su bili posebno ugroženi neprijateljskim napadom. Na bojištu ih je prvi puta koristila u Drugom svetskom ratu Crvena armija 14. jula 1941. godine. Sistem se sastoji od više raketnih lansera postavljenih na šasiju kamiona, što mu daje veliku pokretljivost. Rakete je moguće ispaljivati pojedinačno ili u nizu. Kaćuše su oružja male preciznosti, pa je njihova efikasnost ostvarena istovremenim dejstvom većeg broja raketa na istu metu. Korišćene su kao oružje podrške pešadiji i oklopno-mehanizovanim jedinicama. U završnoj fazi rata korišćena je u velikom broju tokom artiljerijske pripreme pre početka ofanzivnih dejstava. Nemački vojnici koji su se po prvi put u borbi susreli sa ovim oruđem nazvali su ga „Staljinove orgulje“, zbog specifičnog zvuka koji je raketa proizvodila prilikom lansiranja. Prvobitna verzija ovog raketnog lansera M-13 koristila je rakete na čvrsto gorivo kalibra 132 mm koje su lansirane sa jednostavnog višestrukog šinskog lansera, najčešće montiranog na kamionu sa tri osovine. Paralelno sa M-13 razvijen je i lanser raketa M-30 koji je koristio rakete kalibra 300 mm koje su lansirane iz jednostavnog lansera u obliku pravougaonog rama od čeličnih šipki, u kojem su bile montirane četiri lansirne šine.[1] Poznati su bili sovjetski sistemi BM-13 i BM-8.
| Kaćuša | ||
|---|---|---|
|
| ||
| Klasifikacija | višecevni bacač raketa | |
| Šasija | ZIS-6, Studebaker US6 | |
| Istorija | ||
| Zemlja razvoja |  SSSR
| |
| Konstruktor | Georgij Langemak | |
| Proizvođač | "Kompresor" (Moskva), "Uralelektromašina" (selo Mali Istok, Sverdlovska oblast, sada - "Uralelektrotiazhmash", Jekaterinburg) i "Kominterna" (Voronjež) | |
| Period proizvodnje | 1941—1945. | |
| Period upotrebe | 1941—do danas | |
| Broj proizvedenih jedinica | više od 11 000 kom. | |
| Verzije | BM-13, BM-8, BM-31, BM-14, BM-21, BM-24, BM-25, BM-27, BM-30 | |
| Dimenzije | ||
| Težina u borbenom položaju | 6800 kg | |
| Dužina u marševom položaju | 6060 mm | |
| Širina u marševom položaju | 2235 mm | |
| Visina u marševom položaju | 3090 mm | |
| Klirens | 275 mm | |
| Naoružanje | ||
| Kalibar | 132 mm | |
| Punjenje bojeve glave | 5,5 kg trotila | |
| Dužina cevi | 5 mm | |
| Broj cevi | 16 | |
| Minimalni domet paljbe | 470 m | |
| Maksimalni domet paljbe | 8740 m | |
| Udarna površina | udarom puka sa 576 raketa površina iznosi 100 hektara | |
| Maksimalni ugao gađanja | po horizontali - 20° po vertikali -+4° +45° | |
| Posada | 4 ljudi | |
| Prelazak sistema iz marševog u borbeni položaj | 2 min | |
| Trajanje plotuna | 7-10s | |
| Potrebno vreme za napuštanje vatrenog položaja nakon plotuna | 1 min | |
| Pogon | ||
| Tip motora | Zis-6 | |
| Snaga motora | 73 KS | |
| Maksimalna brzina na autoputu | 50 km/č | |
| Doseg vozila | 260 km | |
| Vrsta pogonskog sistema | na točkovima 6×4 | |
Višecevni bacači raketa su bili vrhunska tajna na početku Drugog svetskog rata. Zbog toga su formirani specijalni odredi tajne policije NKVD-a da upravljaju njima.[2] Eksperimentalna baterija od sedam bacača pod komandom kapetana Ivana Fljorova je prvi put korišćena 14. jula 1941. u bici kod sela Rudnja kod Smolenska. Ta baterija je uništila veliku grupu nemačkih vojnika sa tenkovima, oklopnim vozilima i kamionima.
Tretirana kao jedna od najvećih vojnih tajni, kaćuše su, kada nisu dejstvovale bile pokrivene ciradom. Nemci su zbog specifičnog zvuka kaćuše zvali „Staljinove orgulje“.
Tri su momenta naročito bila tajna: raketno gorivo, način opaljivanja (koji je bio iz kamiona) i prevazilaženje faktora trenja između rampe i projektila prilikom lansiranja. Kaćuše su imale ugrađen sistem za samouništenje te tokom Drugog svetskog rata ni jedna nije pala u nemačke ruke.
Ostale su u upotrebi i nakon Drugog svetskog rata sve do 60-ih godina 20. veka, kada su ih zamenili precizniji i efikasniji sastavi.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Hogg 2000.
- ^ Zaloga & Grandsen 1984, str. 150–54.
Literatura
uredi- Zaloga, Steven J.; Grandsen, James (1984). Soviet Tanks and Combat Vehicles of World War Two. London: Arms and Armour Press. str. 150-54. ISBN 978-0-85368-606-4.
- Hogg, Ian V. (2000). Twentieth-Century Artillery: 300 of the World's Greatest Artillery Pieces. Friedman/Fairfax. ISBN 978-1-58663-299-1.
Spoljašnje veze
uredi- Kaćuša: Pesma rafalne vatre (Televizija Zvezda - Zvanični kanal)
- Kaćuša (Televizija Zvezda - Zvanični kanal)
- Vatrena oluja: Od "Kaćuše" do "Tornada" (Televizija Zvezda - Zvanični rutjub kanal)
- Tajna Kaćuše (Televizija Zvezda - Zvanični rutjub kanal)
- Kaćuša i Andrjuša (Oružje onlajn, Dragi Ivić, 2021)
- „Kaćuša – legendarno sovjetsko oruđe u jugoslovenskoj vojsci“, str. 12, magazin „Odbrana“, Arsenal br. 91, Aleksandar Radić, 15. jul 2014.
