Kirjat Šmona
Kirjat Šmona (hebr. קִרְיַת שְׁמוֹנָה; u bukvalnom prevodu „grad osmorice”) je grad u Severnom okrugu države Izrael, na zapadu doline Hula, nedaleko od libanske granice. Kirjat Šmona je nazvana „grad osmorice” u čast osam osoba, koje su poginule 1920. braneći jevrejsko naselje Tel Haj, uključujući Josifa Trumpeldora.
| Kirjat Šmona קִרְיַת שְׁמוֹנָה كريات شمونه | |
|---|---|
 Pogled na Kirjat Šmonu sa litice Manara | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Izrael |
| Okrug | Severni okrug |
| Osnovan | maj 1949. |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2018. | 22.625 [1] |
| — gustina | 2.271,59 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 33° 12′ 27″ S; 35° 34′ 11″ I / 33.2074° S; 35.5698° I |
| Površina | 9,96 km2 |
  Kirjat Šmona Kirjat Šmona na karti Izraela | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Avihaj Štern |
Grad je 2018. imao 22.625 stanovnika,[1] od kojih su većina Jevreji, uglavnom poreklom iz Maroka. Smešten u blizini izraelsko-libanske granice, Kirjat Šmona je najseverniji grad u Izraelu.
Istorija uredi
Osnivanje (1949) uredi
Grad Kiriat Šmona osnovan je 1949.[2] na mestu bivšeg arapskog sela Al−Halisa, čiji su stanovnici pobegli nakon što je Hagana tokom Arapsko-izraelskog rata (1948) zauzela Safed, a pokušaj seljana da postignu dogovor sa jevrejskim vlastima je propao.[3] Bukvalno nazvan „Grad osmorice“, Kirjat Šmona je dobila ime po osam jevrejskih boraca poginulih 1920, kojima je komandovao Josif Trumpeldor, tokom Francusko-sirijskog rata nedaleko od novoosnovanog grada. Prvobitno je nazvan „Kirjat Josif” po Trumpeldoru pre nego što je preimenovan u Kirjat Šmona u junu 1950.[4]
Prvobitno su prazne kuće Al−Halise korišćene kao tranzitni logor za jevrejske imigrante i izbeglice koji su se uglavnom bavili poljoprivredom. Zvali su ga Kirjat Josif po Josifu Trumpeldoru. Prvih stanovnika bilo je četrnaest, to su bili jemenski Jevreji koji su došli 18. jula 1949. a mesec dana kasnije stigla je još jedna grupa jemenskih Jevreja. Do jula 1951. godine, stanovništvo je naraslo na gotovo 4.000.[4] Odnosi sa obližnjim kibucom su često bili napeti.[4]
Kirjat Šmona 1953. postaje „grad u izgradnji” (engl. „development town”).[5] U prvih nekoliko godina, rast grada bio je uslovljen dolaskom imigranata iz Jemena i Rumunije, ali kasnije su stigli talasi imigranata iz severne Afrike, naročito iz Maroka. Grad je izgrađen bez glavnog plana, već četvrt po četvrt kako su stizali novi talasi imigranata.
Druga polovina 20. veka do danas uredi
Lokacija Kirjat Šmone blizu Libana čini je lakom metom za prekogranične raketne napade.
11. aprila 1974. Glavna komanda Narodnog fronta za oslobođenje Palestine poslala je tri svoja člana preko granice iz Libana u Kirjat Šmonu. Ubili su osamnaest stanovnika stambene zgrade, uključujući i mnogo dece, pre nego što su ubijeni u razmeni vatre u stambenom kompleksu, ovaj pokolj je postao poznat kao Masakr u Kirjat Šmoni.[6]
Grad je nakon ovog masakra i dalje bio meta napada, uključujući raketne napade Kaćušama, koje je PLO organizovala jula 1981,[7] do raketnih napada PLO-a Kaćušama je ponovo došlo u martu 1986. godine, kada je ubijen nastavnik i povređeno četvoro učenika i jedna odrasla osoba,[8][9][10] zatim je Hezbolah tokom 1996. godine izvršio novi raketni napadi Kaćušama (Operacija Grožđe gneva).[11]
Građani Kirjat Šmone gotovo svakodnevno su bili izloženi napadima od sredine 1970-ih do 2000. godine, kada su Liban napustile Izraelske odbrambene snage (izraelska vojska).
Uprkos napadima iz Libana, grad je neprestano rastao i 1972. godine imao je 11.800 stanovnika, a 1983. taj broj je porastao do 15.100.
Između 2000. i 2006, meštani su uživali u relativnom miru, ali su mogli čuti glasne eksplozije svakih nekoliko nedelja zbog toga što je protivvazduhoplovna odbrana Hezbolaha pucala na izraelske avione koji su leteli preko izraelsko-libanske granice.
Za vreme Libanskog rata (2006), grad je ponovo bio meta raketnih napada Hezbolaha Kaćušama. Većina stanovnika grada napustila je to područje tokom rata, a 5.000 onih koji su ostali boravili su u skloništima, čime je grad pretvoren u grad duhova.[12] Tokom rata, Kirjat Šmonu je pogodilo ukupno 1.012 raketa Kaćuša.
Geografija uredi
Kirjat Šmona se nalazi na „Prstu Galileje” na zapadu doline Hula, oko 5 km južno i 2 km istočno od izraelsko–libanske granice. Nalazi se na nadmorskoj visini od oko 150 m.[2]
Zemljotresi uredi
Kirjat Šmona je smeštena iznad Rifta Mrtvog mora (rased), jedan je od gradova Izraela koji su najviše izloženi zemljotresu, zajedno sa Safedom, Tiberijadom, Bet Šeanom i Ejlatom.[13]
Demografija uredi
Prema Državnom zavodu za statistiku Izraela (DZS), 2001. godine etnički sastav grada bio je sledeći 97,9% Jevreji, veći deo ostatka činilo je nejevrejsko i nearapsko stanovništvo, dok su Arapi činili neznatan deo stanovništva. Broj imigranata u gradu 2001. bio je 121. Jevrejsko stanovništvo grada je u najvećoj meri Sefardskog i Orijentalnog (iz muslimanskih zemalja Jugozapadne Azije i severne Afrike) porekla, mnogi od njih su industrijski radnici zaposleni u lokalnoj maloj industriji i u susednim kibucima.
Prema podacima Državnog zavoda za statistiku, 2001. godine u Kirjat Šmoni je živelo oko 10.800 muškaraca i 10.700 žena.
Starosna struktura je bila sledeća:
| Godine starosti | 0–19 | 20–29 | 30–44 | 45–59 | 60–64 | 65+ | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Procenat (%) | 33,5 | 19,8 | 19,3 | 15,3 | 3,5 | 8,5 | ||||
| Izvor: Državni zavod za statistiku Izraela[14] | ||||||||||
Ekonomija uredi
Prihodi uredi
Prema podacima Državnog zavoda za statistiku, od 2000, u gradu je živelo 8.303 zaposlenih radnika i 467 samozaposlenih. Prosečna mesečna plata u 2000. godini zaposlenog radnika u gradu iznosila je 4.306 šekela, što je bio realni rast od 4,6% u 2000. Zaposleni muškarci su imali prosečnu mesečnu platu od 5.443 šekela (stvarni rast od 7,1%) u odnosu na 3.065 šekela koliko su primale žene (stvarni rast od –2.2%). Prosečni prihod samozaposlenih je bio 6.769 šekela. Naknadu za nezaposlene je primalo 564 osoba i 1.655 ljudi koji su primali zagarantovane prihode.
Industrija uredi
Stanovništvo Kirjat Šmone uključeno je u raznovrsne ekonomske aktivnosti. Gradska ekonomija zasniva se na lakoj industriji i uslugama, što podrazumeva proizvodnju proizvoda i pružanje usluga namenjenih krajnjim potrošačima, a to su komunikacije, informacione tehnologije i elektronska industrija; ali razvijena je i poljoprivreda na okolnom poljoprivrednom zemljištu i turizam.
Turizam uredi
Grad ima žičaru koja ga povezuje sa kibucom Manarom koji se nalazi u planinama iznad grada.
U stambenom dijelu postoji urbani prirodni prostor pod imenom Park HaZahav. Zahav na hebrejskom znači „zlato”; park je dobio ime po potoku koji teče kroz njega - potok Ein Zahav - čiji je izvor Ein Zahav („zlatni izvor”). Park HaZahav prostire se na 11 hektara usred grada. U njemu se nalazi mnogo različitih prirodnih resursa. Pored područja koje je dostupno svima i namenjeno za igru i provođenje slobodnog vremena, park sadrži bogato, zaštićeno, prirodno područje u kome se nalaze potoci Ein Zahav i HaTahanot (Tahanot se odnosi na dve vodenice (tahana = mlin) koje su bile aktivne duž ovog potoka u prošlosti), koji teku sredinom parka. Ovi potoci su stvorili različita vodena staništa, uključujući plićake, brzake, dublje delove potoka i bazene u kojima raste raznolika priobalna vegetacija koja se vremenom razvila u priobalnu šumu. Ovo je retkost u Izraelu. U parku se nalazi staza koja prolazi kroz šumu i uz potok. U parku se lokalni volonteri organizuju različite akcije sađenja bilja, postoji prostor za izlet i igralište. Sanovnici grada park koriste u obrazovne svrhe.
Obrazovanje uredi
Prema podacima Državnog zavoda za statistiku, u gradu postoji 12 škola i 4.339 učenika, raspoređenih u 9 osnovnih škola, koje pohađa 2.355 učenika, ostali učenici su srednjoškolci i ima ih 1.984.
Tel-Haj Akdemik Koledž (engl. Tel-Hai Academic College) je fakultet koji se nalazi severno od Kirjat Šmone, u blizini Kibuca Kfar Giladi. Koledž pruža akademsko i kontinuirano obrazovanje za približno 4.500 studenata, od kojih 70 procenata dolazi izvan Galileje. Manjine čine oko 10 procenata studenata.
Sport uredi
Kirjat Šmona je najmanji grad u Izraelu koji ima fudbalski klub u Premijer ligi (prvoj ligi), to je Hapoel Ironi Kirjat Šmona. Formiran je spajanjem klubova Hapoel Kirjat Šmona i Makabi Kirjat Šmona 2000. godine, klub je prvi put ušao u prvu ligu na kraju fudbalske sezone 2006−2007, i osvojio prvenstvo izraelske premijer lige u sezoni 2011−2012.
Tenis je još jedan sport koji je deo sportske scene Kirjat Šmone. Grad je domaćin jednom od 14 Izraelskih teniskih centara (ITC). Ovi centri širom Izraela podučavaju decu životnim veštinama posredstvom tenisa. Centri se primarno finansiraju donacijama. Izraelski dečiji centri u Sjedinjenim Američkim Državama i Kanadi su u najvećoj meri zaslužni za finansiranje izraelskih teniskih centara, koji nastoje da nikada ne odbiju dete zbog finansijskih razloga.
Poznate ličnosti uredi
- Vladislav Bikanov (rođen 1989), klizač u brzom klizanju učestvovao na olimpijskim igrama
- Zefanija Drori ili Sofonije Drori (rođen 1937), glavni rabin Kirjat Šmone
- Dudi Sela (rođen 1985), teniser
- Artem Coglin (rođen 1997), klizač u umetničkom klizanju u paru
- Eden Ben Zaken, pevačica
- Ronald Zilberberg (rođen 1996), klizač u umetničkom klizanju učestvovao na olimpijskim igrama
Zbratimljeni gradovi uredi
Gradovi zbratimljeni s Kirjat Šmonom su:
Kanadski grad Hampsted (od 1978)
Francuski grad Nansi, (od 1984)
Nemački grad Memingen (od 2009)
Izraelski grad Rišon Lecion (od 2006)
Reference uredi
- ^ a b „Population in the Localities 2018” (XLS). Israel Central Bureau of Statistics. 25. 8. 2019. Pristupljeno 26. 8. 2019.
- ^ a b Vilnai, Ze'ev (1979). „Kiryat Shmona”. Ariel Encyclopedia (na jeziku: hebrejski). Volume 7. Israel: Am Oved. str. 7111—12.
- ^ Morris, Benny (2004). The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited. Cambridge University Press. str. 250–251.
- ^ a b v Amir Goldstein (2016). „The kibbutz and the ma'abara (transit camp): The case of the Upper Galilee kibbutzim and Kiryat Shmona, 1949–1953”. Journal of Israeli History. 35: 17—37. doi:10.1080/13531042.2016.1140878.
- ^ HaReuveni, Immanuel (1999). Lexicon of the Land of Israel (na jeziku: hebrejski). Miskal – Yedioth Ahronoth Books and Chemed Books. str. 852. ISBN 978-965-448-413-8.
- ^ „Modern Israel & the Diaspora (1970–1979)”. Jewish Virtual Library. Pristupljeno 29. 9. 2008.
- ^ „The Daily News – July 1981”. The Eighties Club. Arhivirano iz originala 16. 05. 2008. g. Pristupljeno 29. 9. 2008.
- ^ „Yearbook of the United Nations 1986 – Volume 40”. United Nations. 31. decembar 1986. Arhivirano iz originala 24. april 2008. g. Pristupljeno 29. septembar 2008.
- ^ Friedman, Thomas L. (28. mart 1986). „World Notes Middle East”. Time Magazine. Arhivirano iz originala 15. 11. 2005. g. Pristupljeno 29. septembar 2008.
- ^ „New Rocket Casualties”. New York Times. Pristupljeno 29. septembar 2008.
- ^ „The History Guy: The Israel-Lebanon Conflict (1978–present)”. Pristupljeno 29. septembar 2008.
- ^ Slier, Paula (20. jul 2006). „An eerie silence in Kiryat Shmona”. Jpost.com. Pristupljeno 26. mart 2013.
- ^ Rachel Avraham, staff writer for United With Israel. (22. oktobar 2013). „Experts Warn: Major Earthquake Could Hit Israel Any Time”.
- ^ „Local Authorities in Israel” (na jeziku: engleski). Israel Central Bureau of Statistics. Pristupljeno 27. 12. 2001.
- ^ „Meytav Technological Incubator”. israelexporter.com.
Spoljašnje veze uredi
- Places To Visit in Kiryat Shmona (jezik: engleski)