Википедија

Konglomerat (geologija)

Везани псефитски кластични материјал код којег су фрагменти заобљеног до субзаобљеног облика.

|name=Konglomerat |type=Sedimentarni |image=lehigh conglom.jpg |caption= Oblutak od konglomerata sa klastovima veličine kaldrme. Čekić za kameni je prikazan radi razmere. |composition= }}

Karmelo formacija (konglomerat) u Pojnt Lobosu
Primer konglomerata sa matriksom od oksida gvožđa.

Konglomerat (engl. Conglomerate, franc. Conglomératnem. Konglomeratrus. Конгломерат) je sedimentna stena izgrađena pretežno od zaobljenih odlomaka stena veličine preko 2 mm, koji su međusobno povezani[1]. Ime je dobio od latinske reči conglomerare – nagomilavati.

Konglomerati nastaju konsolidacijom i litizacijom šljunka. Mogu se naći u sekvencama sedimentnih stena svih uzrasta, ali verovatno čine manje od 1 procenta po težini svih sedimentnih stena. U pogledu porekla i mehanizama taloženja, oni su usko povezani sa peščarima i pokazuju mnoge tipove nalik na sedimentne strukture, na primer, tabelarni i koritasti poprečni slojevi i stepenasti slojevi.[2][3][4]

Fanglomerati su loše sortirani, matriksom bogati konglomerati koji su nastali kao protok krhotina na aluvijalnim lepezama i verovatno sadrže najveće akumulacije šljunka u geološkim zapisima.[5]

Klasifikacija konglomerata uredi

Konglomerati mogu biti imenovani i klasifikovani prema:

  • Količina i vrsta prisutne matrice
  • Sastav klastova veličine šljunka koje sadrže
  • Raspon veličina prisutnih klastova veličine šljunka

Metod klasifikacije zavisi od vrste i detalja istraživanja koja se sprovodi.[2][3][6]

Sedimentna stena sastavljena uglavnom od šljunka prvobitno je nazvana prema okruglosti šljunka. Ako su klastovi šljunka koji ga čine u velikoj meri dobro zaobljeni do zaokruženih, to je konglomerat. Ako su klastovi šljunka koji ga čine uglavnom ugaoni, to je breča. Takve breče se mogu nazvati sedimentnim brečama da bi se razlikovale od drugih vrsta breča, npr. vulkanske i rasedne breče. Sedimentne stene koje sadrže mešavinu zaobljenih i ugaonih šljunčanih klasova se ponekad nazivaju brečo-konglomerati.[3][6]

Tekstura uredi

Konglomerati sadrže najmanje 30% zaobljenih do podugaonih klastova većih od 2 mm (0,079 in) u prečniku, na primer, granule, šljunak, kaldrma i gromade. Međutim, konglomerati su retko sastavljeni u potpunosti od klastova veličine šljunka. Obično je prostor između klastova veličine šljunka ispunjen mešavinom koja se sastoji od različitih količina mulja, peska i gline, poznate kao matrica. Ako su pojedinačni klastovi šljunka u konglomeratu odvojeni jedan od drugog obiljem matriksa tako da nisu u kontaktu jedni sa drugima i lebde unutar matriksa, naziva se parakonglomerat. Parakonglomerati su takođe često neslojeviti i mogu sadržati više matriksa nego šljunak. Ako su klastovi šljunka konglomerata u kontaktu jedni sa drugima, to se naziva ortokonglomerat. Za razliku od parakonglomerata, ortokonglomerati su obično ukršteni i često dobro cementirani i litifikovani bilo kalcitom, hematitom, kvarcom ili glinom.[2][3][6]

Razlike između parakonglomerata i ortokonglomerata odražavaju razlike u načinu na koji se deponuju. Parakonglomerati su obično glacijalne ploče ili naslage toka otpada. Ortokonglomerati su tipično povezani sa vodenim strujama.[2][3][6]

 
Konglomerat u podnožju kambrija u Blek Hilsu, Južna Dakota.
 
Deo polimiktnog konglomerata iz jezgra stene na moru, Aljaska, približna dubina 10.000 stopa.

Sastav klasta uredi

Konglomerati se takođe klasifikuju prema sastavu njihovih klasta. Konglomerat ili bilo koja klastična sedimentna stena koja se sastoji od jedne stene ili minerala poznata je kao monomikt, monomiktik, oligomikt ili oligomiktni konglomerat. Ako se konglomerat sastoji od dve ili više različitih vrsta stena, minerala ili kombinacije oba, poznat je kao polimikt ili polimiktički konglomerat. Ako polimiktički konglomerat sadrži asortiman klastova metastabilnih i nestabilnih stena i minerala, on se naziva ili petromiktni ili petromiktični konglomerat.[3][4][7]

Pored toga, konglomerati se klasifikuju prema izvoru kako to ukazuje litologija klastova veličine šljunka. Ako se ovi klastovi sastoje od stena i minerala koji se značajno razlikuju po litologiji od matrice koja ih okružuje i, prema tome su stariji i potiču izvan basena taloženja, konglomerat je poznat kao ekstraformacioni konglomerat. Ako se ovi klastovi sastoje od stena i minerala koji su identični ili konzistentni sa litologijom matriksa koji ih okružuje i, prema tome, jednovremeni i potiču iz basena taloženja, konglomerat je poznat kao intraformacijski konglomerat.[3][4][7]

Dva priznata tipa intraformacijskih konglomerata su konglomerati od škriljaca i šljunka, i ravnog šljunka.[7] Konglomerat od škriljaca i šljunka je konglomerat koji se uglavnom sastoji od klastova zaobljenih muljnih čestica i šljunka koji se drže zajedno mineralima gline i koji su nastali erozijom unutar okruženja, kao što je unutar rečnog kanala ili duž ivice jezera.[8] Konglomerati sa ravnim šljunkom (konglomerati sa ivicama) su konglomerati koji se sastoje od relativno ravnih klastova krečnog mulja nastalih dejstvom oluja ili cunamija koji erodira plitko morsko dno, ili plimskim strujama koje erodiraju plimske ravnice duž obale.[9]

Veličina klasta uredi

Konačno, konglomerati se često razlikuju i imenuju prema dominantnoj veličini klasta koja ih čini. U ovoj klasifikaciji, konglomerat sastavljen velikim delom od klastova veličine granula se naziva konglomerat granula; konglomerat sastavljen uglavnom od klastova veličine šljunka se naziva šljunkovitim konglomeratom; a konglomerat sastavljen uglavnom od klastova veličine kaldrme bi se naziva kaldrmskim konglomeratom.[6][7]

Sedimentne sredine uredi

Konglomerati se talože u različitim sedimentnim sredinama.

Duboka morska voda uredi

Kod turbidita, bazalni deo ležišta je tipično krupnozrnast i ponekad konglomeratičan. U ovom okruženju, konglomerati su obično veoma dobro sortirani, dobro zaokruženi i često sa jakim spojem imbrikacije klastova tipa A-ose.[10]

Plitka morska voda uredi

Konglomerati su normalno prisutni u osnovi sekvenci postavljenih tokom morskih transgresija iznad neusaglašenosti, i poznati su kao bazalni konglomerati. Oni predstavljaju položaj obale u određenom trenutku i dijahroni su.[11]

Fluvijal uredi

Konglomerati deponovani u fluvijalnom okruženju su obično dobro zaobljeni i loše sortirani. Klasti ove veličine nose se kao opterećenje i to samo u vremenima velikog protoka. Maksimalna veličina klasta se smanjuje kako se klasti dalje transportuju usled trošenja, te su konglomerati karakterističniji za nezrele rečne sisteme. U sedimentima koje su taložile zrele reke, konglomerati su generalno ograničeni na bazalni deo popune kanala gde su poznati kao šljunkoviti zaostaci.[12] Konglomerati deponovani u fluvijalnom okruženju često imaju ibrikaciju tipa AB ravni.

Nastanak i karakteristike uredi

 
Konglomerat na Staroj planini

Konglomerat pripada grupi klastičnih stena, podgrupi psefita. Nastaje vezivanjem šljunka nekim od prirodnih veziva. Krupnoća valutica i stepen zaobljavanja su kao kod šljunka.

Mogu biti homogenog ili heterogenog sastava. Homogeni konglomerati nazivaju se monomiktni, a heterogeni polimiktni. Češći su heterogeni konglomerati. Vezivna supstanca može biti različita – karbonatna, silicijska, laporovita, itd.

Boja konglomerata zavisi kako od boje fragmenata tako i od vezivne supstance. Konglomerati mogu biti beli, sivi, šareni, crveni (kada su vezani gvožđevitim cementom). Prema vrsti valutaka, razlikuju se kvarcni, dolomitski, krečnjački, heterogene konglomerate i dr. Po mestu postanka, razlikujemo rečne i obalske konglomerate, dok se konglomerati vulkanskog porekla nazivaju aglomerati.

Ponekad se konglomerat označava prema geološkoj formaciji u kojoj leži, na primer – crveni konglomerat u permu, ili verukano konglomerati, i dr. Postoji i podela konglomerata prema sredini stvaranja, na kopnene, jezerske i marinske. Kopneni se mogu stvarati radom reka, vetra, lednika i vulkana. Glacijalni konglomerati imaju i posebno ime – nazivaju se tiliti. Oni sadrže valutke sa strijama – tragovima (brazdama) trenja o korito glečera.

Konglomerati mogu biti i slojeviti i masivni. Ujednačenost krupnoće zrna uglavnom postoji, mada se javljaju i slučajevi kada sortiranosti nema (fanglomerati), naročito kod tilita.

Prema geološkom mestu postanka, konglomerate označavamo kao:

  • transgresivne, ako obeležavaju početak transgresivne serije;
  • intraformacijske, koji samo označavaju period prikupljanja gruboklastičnog materijala u seriji, a ne prekid taloženja;
  • regresivne, koji obeležavaju završni deo sedimentacionog ciklusa.

Od aluvijalnog materijala dopremljenog u depresije u koje su nekada zalazila jezera i mora, stvaraju se konglomerati molasa.

Upotreba uredi

Konglomerat ima vrlo ograničenu primenu. Upotrebljivost ove stene u građevinske svrhe zavisi od nekoliko faktora: od vrste valutica, od vrste cementa, stepena vezanosti valutaka i stepena obradljivosti materijala. Dobro vezani konglomerati upotrebljavaju se kao lomljeni kamen i, pošto se uglavnom dosta teško obrađuju, retko se koriste u građevinske svrhe.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Geološka terminologija i nomenklatura IV petrologija, Beograd, 1975
  2. ^ a b v g Boggs, S. (2006) Principles of Sedimentology and Stratigraphy., 2nd ed. Prentice Hall, New York. 662 pp. ISBN 0-13-154728-3
  3. ^ a b v g d đ e Friedman, G.M. (2003) Classification of sediments and sedimentary rocks. In Gerard V. Middleton, ed., pp. 127-135, Encyclopedia of Sediments & Sedimentary Rocks, Encyclopedia of Earth Science Series. Kluwer Academic Publishers, Boston, Massachusetts. 821 pp. ISBN 978-1-4020-0872-6
  4. ^ a b v Neuendorf, K.K.E., J.P. Mehl, Jr., and J.A. Jackson, eds. (2005) Glossary of Geology (5th ed.). Alexandria, Virginia, American Geological Institute. 779 pp. ISBN 0-922152-76-4
  5. ^ Leeder, Mike (2011). Sedimentology and sedimentary basins : from turbulence to tectonics (2nd izd.). Chichester, West Sussex, UK: Wiley-Blackwell. str. 290. ISBN 9781405177832. 
  6. ^ a b v g d Nichols, G. (2009) Sedimentology and Stratigraphy, 2nd ed. John Wiley & Sons Ltd, Chichester, West Sussex, United Kingdom. 419 pp. ISBN 978-1-4051-9379-5
  7. ^ a b v g Tucker, M. E. (2003) Sedimentary Rocks in the Field, 3rd ed. John Wiley & Sons Ltd,West Sussex, England. ISBN 0-470-85123-6
  8. ^ Williams, G. D. (1966) Origin of Shale-Pebble Conglomerate. American Association of Petroleum Geologist Bulletin. vol. 50, no. 3, pp. 573–577.
  9. ^ Flugel, E. (2010) Microfacies of Carbonate Rocks: Analysis, Interpretation and Application, 2nd ed. Springer-Verlag, Berlin, Germany. ISBN 978-3-642-03795-5
  10. ^ Walker, R. G. 1979. Facies Models. Reprinted with revisions from a series of papers in Geoscience Canada, 1976–1979, Geological Association of Canada
  11. ^ Seibold, E. & Berger, W.H. 1996. The Sea Floor: an introduction to Marine Geology, Springer.
  12. ^ Tucker, M. E. Sedimentary petrology, 3rd edition, 2001, WileyBlackwell

Literatura uredi

  • Đorđević V., Đorđević P., Milovanović D. 1991. Osnovi petrologije. Beograd: Nauka
  • Neuendorf, K.E.K., J.P. Mehl, Jr., and J.A. Jackson (2005) Glossary of Geology. Springer-Verlag, New York, 779 pp., ISBN 3-540-27951-2
  • The McGraw-Hill Companies (2003) McGraw-Hill dictionary of geology and mineralogy, 2nd ed. The McGraw-Hill Companies, Inc, New York, 420 pp., ISBN 0-07-141044-9
  • Lovell, B., and J. Tubb (2006) Ancient Quarrying of Rare in situ Palaeogene Hertfordshire Puddingstone. Arhivirano 2010-11-16 na sajtu Wayback Machine Mercian Geologist. „Arhivirana kopija” (PDF). 16 (3): 185—189. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 11. 2010. g. Pristupljeno 05. 07. 2022. .
  • Perkins, S. (2005) Hertfordshire Puddingstone. Arhivirano 2008-07-05 na sajtu Wayback Machine East Herts Rock Club, Ware, England.
  • Herman, G.C., and J.P. Mitchell (1991) Bedrock Geologic Map of the Green Pond Mountain Region from Dover to Greenwood Lake, New Jersey. Geological Map Series no. 91-2. New Jersey Geological and Water Survey, Trenton, New Jersey.
  • Merguerian, C., and J.E. Sanders (1992) Guide 17: Delaware Water Gap and Vicinity, New Jersey and Pennsylvania, Trip 23: 20 June 1992. Duke Geological Laboratory, Westbury, New York.
  • Anonymous (2013a) The Green Pond Outlier. Geology of National Parks, United States Geological Survey, Reston, Virginia.

Spoljašnje veze uredi

 
Konglomerat na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Конгломерат_(геологија)&oldid=27554516”