Krajova
Ovaj članak sadrži spisak literature (štampane izvore i/ili veb-sajtove) korišćene za njegovu izradu, ali njegovi izvori nisu najjasniji zato što ima premalo izvora koji su uneti u sam tekst. Molimo vas da poboljšate ovaj članak tako što ćete dodati još izvora u sam tekst (inlajn referenci). |
Krajova (rum. Craiova) je jedan od najznačajnijih gradova u Rumuniji. Ovaj grad se nalazi u jugozapadnom delu zemlje, u istorijskoj pokrajini Oltenija. Krajova je upravno središte okruga Dolž i kulturno i privredno središte Oltenije. Predstavlja najveći ekonomski i kulturni centar oblasti zapadno od Bukurešta.
| Krajova rum. Craiova | |
|---|---|
 | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Rumunija |
| Okrug | Dolž |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 258.340 [1] |
| — gustina | 3.675 st./km2 |
| Aglomeracija | 269.506 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 19′ 00″ S; 23° 48′ 00″ I / 44.31667° S; 23.79988° I |
| Aps. visina | 75-116 m |
| Površina | 81,41 km² km2 |
  Krajova Krajova na karti Rumunije | |
Krajova se prostire se na 81,41 km² i prema popisu iz 2011. godine u gradu je živelo 269.506 stanovnika.[1]
Geografija uredi
Grad Krajova nalazi se u središnjem delu istorijske pokrajine Oltenije. Grad je smešten mestu gde reka Žiu izlazi iz pobrđa u podnožju Karpata i ulazi u ravnicu Vlaške nizije. Po tome je grad idealno smešten na pola puta između Dunava na jugu i Karpata na severu, odnosno Dunava na zapadu i Olta na istoku.
Istorija uredi
Ime Krajova potiče iz slovenskih jezika i znači „Kraljev grad“. Matija Nenadović u Memoarima ovaj grad spominje pod imenom Kraljevo, kada su Dunavom išli, dalje preko Bukurešta - za Rusiju. [2] Godine 1397, u blizini Krajove odigrala se čuvena bitka između turskog sultana Bajazita i vlaškog vojvode Mirčete. Tokom bitke poginuo je turski vazal - srpski kraljević Marko Mrnjačević.[3] U 15. veku Krajova je bila sedište Bana Oltenije ("Male Vlaške"). Od 1718. do 1738, Krajova je pripadala Austriji, a 1801. su je opljačkali Turci. Kod grada se 31. oktobra 1853. godine vodila borba između ruskih prethodnica i Turaka. Godine 1858, ujedinile su se kneževine Vlaška i Moldavija. Time je Krajova izgubila svoju tradicionalnu funkciju druge prestonice Vlaške, (pored Bukurešta).
Godine 1916. Krajova je glavno mesto Doljuškog okruga. To je najveći grad zapadne "Male Vlaške", neobično živo trgovačko mesto na željezničkoj pruzi. U njemu živi 70.000 stanovnika na velikom prostoru, ali zadržao je palanački izgled. Moderne su samo dve glavne ulice. Znamenitosti grada su 27 crkava, lepo pozorište, gradsko kupatilo, naročito lep gradski park zvani "Park Bibesko". Od državnih institucija tu rade okružni, trgovački i apelacioni sud, stacionirana komanda korpusa. Pored gimnazije, postoji trgovačka škola i još nekoliko "devojačkih škola".[4]
Srbi u Krajovi uredi
"Krajovski Banat" ili srpska krajina, sa gradom Krajevom, "tako reći do juče se zvaše srpskim". Današnje Kraljevo (Krajova) koga osnova Stefan Dečanski srpski kralj, i koje Vlasi zovu "Mala Vlaška" (ili Srbešta) - nego i narod u njemu do skoro zvaše se samo Srbještima, što će reći Srbima, pa čak i po zvaničnim aktima, to je tako danas još i u samom narodu. Vladari Male Vlaške nazivani su "Banovići od Krajova".[5] Po verziji današnjih Srba u Krajovi, takođe se radi o "kralju" - ali "kralju Jovi" ili "caru Jovanu Nenadu" - srpskom narodnom vođi - samozvanom "caru" iz sredine 16. veka.[6]
Srpska epska pesma ""Car Uroš i majka mu", peva o "Krajovi na reci Altici" (Oltu), gde se nalazi srpski vladika. Car Uroš Nemanjić je pozivajući na državni sabor, poslao peto pismo tom vladici.[7]
Barbul "ban od Krajove" imao je ženu Srpkinju, Negoslavu. Krajovski ban Đorđe Rac bio je po nalazu rumunskog istoričara Ilije Barbuleskua, Srbin od roda Brankovića.[8]
U fruškogorskom manastiru Remeti se polovinom 19. veka nalazilo rukopisno četvorojevanđelje (srbulja), u crvenoj kadifi. Iz jednog najstarijeg zapisa se vidi da ga je pisao 12. avgusta 1580. godine u "ugrovalahijskoj zemlji, mestu 'Kraljevu'" (Krajovi), "protopop Jovan Srbin od mesta Kratova" (u Makedoniji).[9]
U potpisu jedne molbenice katoličke opštine u "Kraljevu" u Vlaškoj, upućenoj rimskom Papi (iz 17. veka), sreću se potpisi mnogih Srba za koje se pretpostavlja da su tu izbegli nakon "Ćiprovačke katastofe", iz tog grada. Potpisao se među njima i trgovac Matija "Dubrovčan".[10]
Naručio je srpsku knjigu o cveću, 1829. godine u Temišvaru, Vidinac u Krajovi, Toma Hadži Petakov "ljubitelj knjiga".[11] Godine 1836. u Krajovi je postojao pretplatnički punkt za jednu bugarsku knjigu. Od 21 pretplatnika, polovina ili njih 12 nosi srpsku verziju prezimena.[12]
Srpsku knjigu koju je napisao srpskoj omladini jedan Grk, kupio je 1837. godine Mihail Hadžades iz Krajove.[13] Iste godine se pojavila srpska istorijska knjiga Sime Milutinovića Sarajlije koja je stigla u "Kraljevo" u "Maloj Vlaškoj" u ruke: gospođe Julijane Radivojević rođene Vijatović i Atanasije Milanovića.[14]
U Krajovi je 1838. godine živeo dr Beron Petar, tamošnji lekar i "bugarski" književnik. On se zapravo nazivao Petar hadži Beronić rodom iz Kazana 1794. godine. Svoje prezime je u to vreme "pobugario", kako se navodi u napomeni, da se ne vidi njegovo srpsko poreklo.[15]
U Krajovi je 1839. godine organizovan veliki pretplatnički punkt, zahvaljujući skupljaču Atanasiji Milanoviću. Njegov spisak čitalaca kupaca knjige čine: Aleksandar Petrović - Karađorđev sin, Atanasije Milanović - agent grčkog generalnog poslanstva u Vlaškoj i Moldavskoj u Krajovi, Anđel Teodorović činovnik Vlaški, Kiča Teodorović kupec, Banjka Ljubić zemljedelac, Mitranko Malić profesor raznih jezika, Grigorije Milenković zemljedelac, Teodor Ćirković (rodom iz Pljevalja), Luka Đedović (rodom iz varoši Kornić), Jakov Lukić trgovac (iz Šapca) i Antonije Bošković (rodom iz bosanskog Broda).[16] Učitelj u Krajovi, Petar Popović je 1844. godine dao prilog za Školski fond.[17] Požarevljanin, Nikola Popović držao je godinama gostionicu u "Kraljevu" (Krajovi) od koje se obogatio i vratio u Srbiju 1852. godine.[18]
Pominju se 1855. godine priložnici za spomenik srpskom pesniku i monahu Lukijanu Mušickom. Tako su u Oravici svoj prilog dali stanovnici Krajove: Avramović trgovac 2 f., Kostaki Dimitrijević trgovac 1 f.[19] Jedna srpska knjiga je imala čitalačku publiku u Kraljevu u Vlaškoj (Krajovi) 1857. godine. Punkt je formirao Anastasije Ikonomović iz Vidina, a prijavili su se čitaoci: Petar Cekavić (5 knjiga), Mihail Nikolajević, Pavel Jovanović, Živko Stojanović kapetan, Georgije, Vladimir i Svetozar Arsić, Dimitrije Jaković, Nikola Vasilov, Mihail Vasilović, Vanka Ljubić "starosta", i tri sa strane - iz Kalafata i Kotlana. Rumunski listovi su u jesen 1860. godine pisali o Srbinu, Mojsilu Živoinoviću bivšem činovniku, koji se doselio iz Srbije. On je doneo dva nova pluga koji su njegov patent i omogućavaju da sam čovek ore i seje, po jutro na dan bez ičije pomoći.[20]
Kada je 1887. godine umro poznati srpski publicist Laza Nančić, urednik "Zastave" iz Novog Sada, duga izjava saučešća stigla je iz "Krajeva u Rumuniji". Napisali su je u ime tamošnje "Srpske zanatske čitaonice", njeni prvi ljudi Srbi: Toša D. Ćirović predsednik, Đorđe S. Antonović delovođa, i članovi Uprave - Todor T. Adamović, Ljubomir Radivojević i Petar Ignjatijević.[21] U Krajovi je živeo i radio dr Đorđe Miletić, saradnik i sinovac Svetozara Miletića (1895). Đorđe je bio poznat lekar i stručni pisac o kojem se čulo širom rumunske države.[22]
Srbi starosedeoci i danas žive u Krajovi. Organizovani su i čine Mesnu organizaciju (2012): Krajova, čiji je predsednik: Radojka Čekić. Srpska organizacija se okuplja na društvenoj adresi u Krajovi: Organizaţia locală a Uniunii Sârbilor din România … Craiova, judeţul Dolj.[23]
Stanovništvo uredi
| 2002. | 2011. |
|---|---|
| 302.601 | 269.506 |
Grad Krajova je na popisu 2011. godine imala 269.506 stanovnika, za 33.095 (10,94%) manje od prethodnog popisa 2002. godine kada je bilo 302.601 stanovnika. Od toga u naselju Krajova živi 258.340 stanovnika (95,86%), a u ostalim naseljima 11.166 stanovika (4,14%).[1] Većinu stanovništva čine Rumuni, a kao manjina se izdvajaju Romi.
Nekada je u gradu živela i zajednica Jevreja.
Naselja uredi
Grad Krajova se sastoji od 9 naselja:
| Naselje | Izvorni naziv | Br. st. (2002)[25] | Br. st. (2011)[1] |
|---|---|---|---|
| Izvorul Reče | Izvorul Rece | 707 | 617 |
| Krajova | Craiova | 291.443 | 258.340 |
| Mofleni | Mofleni | 1.641 | 1.547 |
| Popoveni | Popoveni | 863 | 1.250 |
| Rovine | Rovine | 664 | 631 |
| Fakaj | Făcăi | 1.512 | 1.050 |
| Černele | Cernele | 3.419 | 4.783 |
| Černelele de Sus | Cernelele de Sus | 1.257 | 182 |
| Šimniku de Žos | Șimnicu de Jos | 1.095 | 1.106 |
| Grad Krajova | Municipiul Craiova | 302.601 | 269.506 |
Znamenitosti uredi
Krajova je poznata po očuvanim crkvama i brojnim muzejima. Grad ima 2 državna univerziteta i nekoliko viših škola. Gradska Viša škola za rumunski jezik je druga po starosti u državi.
Partnerski gradovi uredi
Galerija uredi
-
Gradska kuća Krajove -
Univerzitet u Krajovi - rektorat -
Bukureški bulevar -
Veoma poznata Saborna Crkva sv. Dimitrija
Reference uredi
- ^ a b v g „Populaţia stabilă pe judeţe, municipii, oraşe şi localităti componenete la RPL_2011”. recensamantromania.ro. Pristupljeno 25. 03. 2023.
- ^ Nenadović, Matija (1947). Memoari. Beograd: Prosveta. str. 159.
- ^ "Beogradske novine", Beograd 1. decembar 1916. godine
- ^ "Beogradske novine", Beograd 1916. godine
- ^ Miloš Milojević: "Odlomci istorije Srba i srpskih- jugoslovenskih zemalja u Austriji i Turskoj", Beograd 1872. godine
- ^ vidi u odeljku "razgovor" na ovoj stranici
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1873. godine
- ^ "Srpski književni glasnik", Beograd 1.jul 1912.
- ^ "Srbski narodni list", Budim 1845. godine
- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1899. godine
- ^ Grigorije Lazarević: "Cveće", Budim 1829. godine
- ^ Ivan Kajdanov: "Kratko načertanije na vseobšćata istorija", Budim 1836. godine
- ^ Georgije Zaharidis: "Hranilišće ili Amajlija za mladež srpsku", Beč 1837. godine
- ^ Sima Milutinović: "Istorija Serbije od početka 1813. do kraja 1815. godine", Lajpcig 1837. godine
- ^ "Srpske novine za knjižestvo i modu", Pešta 1838. godine
- ^ Jovan Stejić: "Novi prilog za duševnu zabavu", Novi Sad 1839. godine
- ^ "Peštansko-budimski skoroteča", Budim 1844. godine
- ^ "Srpske novine", Beograd 1852. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1855. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1860. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1887. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1895. godine
- ^ vidi u odeljku "razgovor", ovog članka
- ^ „Etnički sastav Rumunije prema popisu iz 2011.”. Institutul Național de Statistică (na jeziku: rumunski). Pristupljeno 25. 03. 2023.
- ^ „Recensământul Populației și al Locuințelor 2002 - populația unităților administrative pe etnii”. Kulturális Innovációs Alapítvány. Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 25. 03. 2023.
Spoljašnje veze uredi
- Zvanična prezentacija grada (jezik: rumunski)
- Interactive Map of Craiova
- Podjetja v Craiova
