Kraljevina Francuska
Kraljevina Francuska (franc. Royaume de France) je bila monarhija u zapadnoj Evropi tokom srednjeg i novog veka, prethodnik današnje Francuske Republike. Bila je jedna od najmoćnijih država u Evropi, velika sila od poznog srednjeg veka i Stogodišnjeg rata. Takođe je bila rana kolonijalna sila, sa značajnim posedima u Severnoj Americi.[1]
| Kraljevina Francuska Royaume de France Francuska | |||
|---|---|---|---|
.svg) | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Glavni grad | Pariz (900—1682; 1789—1792) Versaj (1682—1789) | ||
| Društvo | |||
| Religija | katolicizam | ||
| Politika | |||
| Oblik države | feudalna monarhija apsolutistička monarhija | ||
| Zakonodavna vlast | Skupština staleža | ||
| Istorija | |||
| — Osnivanje | 987. | ||
| — Ukidanje | 1792. | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
.svg){kind=small}
| |||
Francuska je nastala od Zapadne Franačke, zapadnog dela Karolinškog carstva nastalog podelom po Verdenskom sporazumu (843). Ogranak karolinške dinastije je nastavio da vlada sve do 987. godine, kada je Igo Kape izabran za kralja i uspostavio dinastiju Kapeta. Teritorija je ostala poznata pod imenom Franačka (Francia), a njen vladar kao kralj Franaka (rex Francorum) sve do razvijenog srednjeg veka. Prvi kralj koji je sebe nazivao kraljem Francuske (roi de France) bio je Filip II Avgust 1190. Francuskom su nastavili da vladaju Kapeti i njihove bočne linije Valoe i Burboni sve do zbacivanja monarhije 1792. tokom Francuske revolucije.
Francuska je u srednjem veku bila decentralizovana, feudalna država. U Bretanji i Kataloniji (danas deo Španije) autoritet francuskog kralja se jedva osećao. Lorena i Provansa bile su deo Svetog rimskog carstva i ne još deo Francuske. Na početku su kraljeve Zapadne Franačke birali svetovni i crkveni velikodostojnici, ali su redovna krunisanja najstarijeg sina vladajućeg kralja za života njegovog oca uspostavili princip muške primogeniture, koji je kodifikovan Salijskim zakonikom. Tokom poznog srednjeg veka, kraljevi Engleske su isticali zahteve za francuskim prestolom, što je dovelo do niza sukoba poznatih kao Stogodišnji rat (1337—1453 ). Nakon toga Francuska je nastojala da proširi svoj uticaj u Italiji, ali je poražena od Španije u potonjim Italijanskim ratovima (1494—1559).
Francuska je početkom novog veka bila sve više centralizovana, francuski jezik je počeo da potiskuje iz službene upotrebe druge jezike, a monarh je proširio svoju apsolutnu vlast, iako u administrativnom sistemu (stari poredak) usloženim istorijskim i regionalnim nejednakostima u oporezivanju, zakonodavnoj, sudskoj i crkvenoj podeli i lokalnim prerogativima. Francuska je postala verski podeljena između katoličke većine i Hugenota, protestantske manjine. Nakon niza građanskih ratova (1562—1598), Nantskim ediktom je hugenotima zagarantovana tolerancija. Francuska je istakla zahteve za velikim oblastima Severne Amerike, zajednički poznate kao Nova Francuska. Ratovi sa Velikom Britanijom su doveli do gubitka većine ovih teritorija 1763. Francuski intervencija u Američkom ratu za nezavisnost je osigurala nezavisnost novih SAD.
Kraljevina Francuska je usvojila pisani ustav 1791, ali je godinu dana kasnije ukinuta i zamenjena Prvom francuskom republikom. Kraljevinu su 1814. obnovile druge velike sile i trajala je — osim sto dana 1815 — do Francuske revolucije 1848. godine.
Istorija uredi
Pozadina uredi
Godine 481, Hlodovek I ujedinjuje deo franačkih plemena i osniva Franačku državu na teritoriji današnje Francuske. Najveći vladar te države je bio Karlo Veliki, koji je umro 814. godine, a njegovi naslednici nisu uspeli delotvorno da vladaju državom. Celom haosu su se pridružili i napadi Vikinga. Godine 843. je sklopljen Verdenski sporazum te je Franačka podeljena na tri dela, a jedan od tih delova je bila i Zapadna Franačka.[2] Stanovnici Zapadne Franačke su se i dalje nazivali Francima, iako se većina njih uskoro pomešala s domaćim stanovništvom. Nastao je novi narod: Francuzi.
Godine 987. je prestala vlast kraljeva Zapadne Franačke, te je ubrzo nastala Kraljevina Francuska. Za prvog kralja je 987. izabran Igo Kapet. Monarhija je trajala preko 900 godina.
Razvijeni srednji vek (1000−1250) uredi
Iga su ubrzo nasledili njegovi potomci iz dinastije Kapet, ali nisu uspeli da delotvorno vladaju zemljom. Visoki plemići su zauzimali mnoge teritorije, a kralj u to doba nije imao apsolutnu vlast.
Nezgodna situacija se stvorila u 11. veku kad je tadašnji vojvoda od Normandije Vilijam I osvojio Englesku (on je bio i zadnji komu je to uspelo), te je postao engleski kralj. On je još uvek imao i titulu vojvode od Normandije, te je imao posed u Francuskoj. Francuskom kralju se nije odgovarala Vilijamova moć, a također i što Engleska (država protiv koje su često ratovali kasnije) ima posed u njihovoj zemlji.
Henri II, tadašnji kralj Engleske, je nasledio vojvodstvo Normandiju i grofoviju Anžu, te se oženio za Eleonoru Akvitansku koja je imala brojne posede na jugu Francuske. Postao je najmoćniji feudalac u Francuskoj, što ga je dovelo u sukob s francuskim kraljem. Nakon što su tri Eleonorina sina povela pobunu protiv njega, ona ga je čak i podržala, zbog čega ju je Henri bacio u zatvor.[3] Zatim je učinio vojvodu od Bretanje svojim vazalom i zavladao zapadnom Francuskom većom moći nego što je vladao kralj Luj VII celom državom. Ipak, kasnije je kralj Jovan bez Zemlje u ratovima s Francuskom izgubio većinu poseda, a nakon Bitke kod Buvina Englezi su vladali samo jugozapadnim vojvodstvom Gienj, delom današnje Akvitanije.[4]
Kasni srednji vek (1250−1492) uredi
Smrt Šarla IV, francuskog kralja, dovela je nevolje u kraljevinu. Naime, njegovom smrću izumrla je glavna linija dinastije Kapet, a prema zakonu njegova kćer nije mogla da nasledi prestolje. Dva čoveka su htela da dođu na tron: engleski kralj Edvard III, njegov unuk po majci, i njegov nećak Filip. Zbog toga je pokrenut rat poznat kao Stogodišnji rat, koji je trajao od 1337. godine pa sve do 1453. godine. U početku je Engleska pobeđivala Francusku, kao što je to bio slučaj u Bici za Poatje, te je 1360. sklopljen Mir u Bretinjiju na štetu Francuske. Engleska je tada vladala dobrim delom Francuske. Međutim, uskoro je Francuska ipak počela pobeđivati Englesku. Rat je trajao dugo i bio je iscrpljujući za obe zemlje.[5]
Reference uredi
- ^ Price, Roger (2005). A Concise History of France. Cambridge University Press. str. 30. ISBN 9780521844802.
- ^ Hrvatska enciklopedija: Verdun
- ^ BBC: Eleonora Akvitanska
- ^ Lewis, Peter Sherwey: "Later Medieval France: the Polity". 1968.
- ^ Hrvatska enciklopedija: Stogodišnji rat
Literatura uredi
- Price, Roger (2005). A Concise History of France. Cambridge University Press. str. 30. ISBN 9780521844802.
- Beik, William. A Social and Cultural History of Early Modern France (2009) excerpt and text search
- Caron, François. An Economic History of Modern France (1979) online edition Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. novembar 2004)
- Doyle, William. Old Regime France: 1648–1788 (2001) excerpt and text search
- Duby, Georges. France in the Middle Ages 987–1460: From Hugh Capet to Joan of Arc (1993), survey by a leader of the Annales School excerpt and text search
- Fierro, Alfred. Historical Dictionary of Paris (1998) 392pp, an abridged translation of his Histoire et dictionnaire de Paris (1996), 1580pp
- Goubert, Pierre. The Course of French History (1991), standard French textbook excerpt and text search; also complete text online[mrtva veza]
- Goubert, Pierre. Louis XIV and Twenty Million Frenchmen (1972), social history from Annales School
- Haine, W. Scott. The History of France (2000), 280 pp. textbook. and text search; also online edition Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. maj 2008)
- Holt, Mack P. Renaissance and Reformation France: 1500–1648 (2002) excerpt and text search
- Jones, Colin, and Emmanuel Le Roy Ladurie. The Cambridge Illustrated History of France (1999) excerpt and text search
- Jones, Colin. The Great Nation: France from Louis XV to Napoleon (2002) excerpt and text search
- Jones, Colin. Paris: Biography of a City (2004), 592pp; comprehensive history by a leading British scholar excerpt and text search
- Le Roy Ladurie, Emmanuel. The Ancien Régime: A History of France 1610–1774 (1999), survey by leader of the Annales School excerpt and text search
- Potter, David. France in the Later Middle Ages 1200–1500, (2003) excerpt and text search
- Potter, David. A History of France, 1460–1560: The Emergence of a Nation-State (1995)
- Price, Roger. A Concise History of France (1993) excerpt and text search
- Raymond, Gino. Historical Dictionary of France (2nd ed. 2008) 528pp
- Roche, Daniel. France in the Enlightenment (1998), wide-ranging history 1700–1789 excerpt and text search
- Wolf, John B. Louis XIV (1968), the standard scholarly biography online edition Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. april 2012)
- Gildea, Robert. The Past in French History (1996)
- Nora, Pierre, ed. Realms of Memory: Rethinking the French Past (3 vol, 1996), essays by scholars; excerpt and text search; vol 2 excerpts; vol 3 excerpts
- Pinkney, David H. "Two Thousand Years of Paris," Journal of Modern History (1951) 23#3 pp. 262–264 in JSTOR
- Revel, Jacques, and Lynn Hunt, eds. Histories: French Constructions of the Past (1995). 654pp, 64 essays; emphasis on Annales School
- Symes, Carol. "The Middle Ages between Nationalism and Colonialism," French Historical Studies (Winter 2011) 34#1 pp. 37–46
- Thébaud, Françoise. "Writing Women's and Gender History in France: A National Narrative?" Journal of Women's History (2007) 19#1 pp. 167–172 in Project Muse