Krstaš (zastava)
Krstaš (zastava; arh. krstaš-barjak)[a] je naziv za zastavu sa predstavom krsta. Tokom istorije, ovaj tip zastave je bio često upotrebljavan u hrišćanskim zemljama, tako da su varijante državnih, narodnih, verskih, vojnih i drugih zastava sa predstavom krsta veoma brojne i raznovrsne. Kao simbol pripadnosti hrišćanstvu, zastave sa predstavom krsta se još od srednjovjekovnog razdoblja javljaju i u srpskim zemljama, a tokom potonjeg razdoblja turske vlasti postale su simbol borbe za slobodu. Po tom osnovu, zastave-krstaši predstavljaju sastavni dio,[2] a porijeklo vode od srednjovjekovnih vojnih zastava.[3] Poznato je da srpski car Stefan Dušan usvojio vizantijsku zastavu sa krstom[4] (divelion, ljubičasta zastava sa zlatnim krstom u sredini).[5] Prema srpskoj epskoj poeziji, tokom osmanskog perioda, hajduci su imali ratnu zastavu sa krstovima (krstaš-barjak) ili sa ikonom sveca (svetački barjak).[6] Krstaš-barjak se pominje u epskim pjesmama kosovskog ciklusa;[7][8] vitez Boško Jugović nosio ga je u Kosovskoj bici 1389. godine.[9] Korišćena je i kao opšta ustanička zastava tokom Srpske revolucije (1804—1817) i kao sekundarna zastava vrhovnog komandanta (Đorđe 1804—1813; Miloš 1815—1817).[4] Usvojena je i kao vojna zastava Knjaževine Crne Gore (1852—1910) i Kraljevine Crne Gore (1910—1918).[10] Crnogorska ratna zastava korišćena u bici kod Vučijeg Dola (1876) sa bijelim šapastim krstom u sredini i bijelom ivicom, smatra se dijelom tradicije usvojene od ratne zastava sa Kosova koja se našla u Crnoj Gori nakon što su je preživjeli vitezovi tu donijeli.[11] Smatra se da u Peroju (Hrvatska) njihovi preci (koji su migrirali iz Crne Gore) imaju u svom posjedu ratnu zastavu koja je korišćena u Kosovskom boju.[12]
Galerija uredi
-
Crveni krstaš na slici Takovski ustanak (1888) -
Tradicionalni crveni krstaš na bijelom polju (18—19. vijek) -
Tradicionalni bijeli krstaš na crvenom polju (18—19. vijek) -
Krstaš iz bitke na Vučijem Dolu (1876) -
Zlatni krstaš Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore (2008) -
Zlatni krstaš sa ocilima
Vidi još uredi
Napomene uredi
- ^ Vuk Stefanović Karadžić je u svom „Srpskom rječniku” 1818. godine krstaš-barjak preveo na njemački kao Die Kreuzfahne i na latinski kao vexillium cruciatum.[1]
Reference uredi
- ^ Karadžić, Vuk (1818). Srpski rječnik, istolkovan njemačkim i latinskim riječma. str. 248.
- ^ NIN: nedeljne informativne novine. Politika. 2007. str. 44. „Srpska tradicionalna zastava je crveno polje sa žutim ravnostranim krstom, takozvani krstaš barjak.”
- ^ Stanojević, Stanoje (1934). Iz naše prošlosti. Geca Kon. str. 83. „u kojima se sačuvalo dosta podataka o zastavama u vojsci srednjovekovnih država (krstaš barjak, ...”
- ^ a b Kostić, Lazo M. (1960). O zastavama kod Srba: istorijska razmatranja. Munich. „Krstat-barjak (ili krstaš- barjak) je takva za- stava na kojoj krst dominira zastavom i vidi se čim se ona ... Car Dušan je takođe kao presumptivni prejemnik Vizantijskog carstva, kao car, uveo i vizantijsku krstastu zastavu. Pre njega nema podataka da je jedan srpski vladar imao krstaš-barjak. ... Takovska zastava je bila opšta, sveustanička a tek u drugom”
- ^ Milićević, Milić (1995). Grb Srbije: razvoj kroz istoriju. Službeni Glasnik. str. 22.
- ^ Vojni muzej JNA (1954). Vesnik. 1—3. Belgrade: Vojni muzej JNA. str. 141. „Prema narodnim pesmama hajdučke zastave su bile od svile ili platna, obično jednobojne: crvene, zelene, bele, sa znakom krsta — krstaš barjak, ili ikonom sveca — svetački barjak, znacima koji su odraz ideje o političkoj slobodi, čiji su ...”
- ^ Zora (1937). „Narodna odbrana”. 12. Zora: 212. „U našim prekrasnim narodnim pesmama o Kosovskom boju nekolika najlepša mesta zauzima „Krstaš - barjak”. Barjak Boška Jugovića tako se snažno po Kosovu vije, da nam se čini kako ona svilena materija sa znakom krsta još ...”
- ^ Đurić, Vojislav (1954). Narodne junačke pesme najstarijih vremena: Pretkosovske i kosovske. Znanje. str. 128.
- ^ Rootham, Helen (2010). Kosovo: Heroic Songs of the Serbs. Cosimo, Inc. str. 34. ISBN 978-1-61640-436-9.
- ^ Markuš, Jovan B. (2007). Grbovi, zastave i himne u istoriji Crne Gore. Svetigora. str. 73. „Stotinaška zastava, kasnije nazvana četnom, ili „krstaš barjak" u Knjaževini i u Kraljevini Crnoj Gori ostaće nepromijenjenog oblika.”
- ^ Ivanović, Filip (2006). „Problematika autokefalije Mitropolije Crnogorsko-primorske”. Unireks: 93. „Krstaš-barjak, poznatiji kao vučedolska zastava, je u stvari kosovski krstaš-barjak, koji su preživjeli kosovski vitezovi donijeli u Crnu Goru poslije boja na Kosovu.”
- ^ Barjaktarević, Mirko (1991). Reljić, Ljubomir, ur. O poistovećivanju verske i nacionalne pripadnosti. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu. Etnografski muzej u Beogradu. str. 259. „I sada oni ističu da su njihovi preci ovde imali i čuvali srpsku zastavu. Imali su, kazuju, i „kosovski krstaš” barjak od trougaonog crvenog polja sa belim krstom na sredini.”
Literatura uredi
- Markuš, Jovan B. (2007). Grbovi, zastave i himne u istoriji Crne Gore. Cetinje: Svetigora.
- Stamatović, Aleksandar D. (2002). Istine i laži o crnogorskoj zastavi. Podgorica: Vijeće narodnih skupština Crne Gore.