Kultura levkastih pehara
Kultura levkastih pehara[1] ili TRB (iz nem. Trichterrandbecherkultur) je arheološka kultura neolita i eneolita, plemena naroda koji su između IV. i III. milenijuma pre nove ere živela na teritoriji Severne i Srednje Evrope, na području današnje Danske, Poljske, Ukrajine i (u kasnoj fazi) Belorusije. U južnoj Skandinaviji ovo je prva zemljoradnička kultura ranog severnog neolita.
| Kultura levkastih pehara | |||
|---|---|---|---|
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | zapadna i Severna Evropa (Baltik) | ||
| Društvo | |||
| Društveno uređenje | nomadsko stočarsko društvo | ||
| Period | |||
| Istorijsko doba | neolit, eneolit | ||
| Nastanak | 4200. p. n. e. | ||
| Prestanak | 2800. p. n. e. | ||
| Odlike | Karakteristična levkasta keramika, perle, kremene i kamene sekire | ||
| Prethodnici i naslednici | |||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||
| ← Ertebele kultura | Kultura zvonastih pehara → | ||
| ← Kultura linearnotrakaste keramike | Kultura linearne keramike → | ||
| ← Dnjepro-donjecka kultura | → | ||
| Portal Arheologija | |||
Ime je dobila po keramičkim zdelama koničnog oblika sa levkastim vratom i obodom.
Opis i poreklo uredi
Stanovništvo se bavilo poljoprivredom (obrađivanjem zemljišta, uz pomoć upregnute stoke), stočarstvom (uzgoj goveda, svinja itd.) i lovom. Naselja su se nalazila na visokim obalama reka i jezera, neka su bila zaštićena rovovima i bedemima. Stanovali su u malim pravougaonim kućama ukopanim na stubne konstrukcije. Arheolozi su pronašli i pojedine velike kuće duge i do 80 m, sa nekoliko prostorija dužine do 3 m. Unutar objekata za stanovanje nalazile su se peći i ekonomske jame obmazane glinom, sa zidovima prečnika 1,2 m. Pogrebni obred je bio polaganje u jednostavne grobnice, ali postoje pojedini megalitski grobovi veličine do 130×15×3 m, sa nekoliko grobova pod svakim.
Njihov uticaj na lokalne neolitske kulture može se pratiti do ušća Pripjata u Belorusiji, gde je poznato oko 50 naselja koja su arheološki istraživana.
Prema nekim istraživačima, plemena ove kulture imaju veze sa etnogenezom drevnih Germana.
Na severu je ovoj kulturi prethodila mezolitska Ertebølle-Ellerbek kultura (5100–4100 p. n. e.), a u ostalom delu rasprostranjenja Kultura linearnotrakaste keramike, iz čijih lovačko-skupljačkih društava se razvijala TRB kultura.
Materijalna kultura uredi
Od kostiju i rogovlja stanovništvo je proizvodilo sekire, motike, vrhove koplja, bodeže, harpune, a od kremena izrađivani su noževi, šile, srpovi, trouglasti vrhovi strela i bušene sekire. Povremeno se nalaze i bakarni alati, koji su uglavnom importovani.
Tipično posuđe predstavljaju glinene bikonične zdele sa visokim konusnim grlom i ušicama, mali lonci istaknutog oboda, amfore sa uskim grlom i cedila. Spolja su posude ukrašavane jednostavnim geometrijskim oblicima, cik-cak linijama, kosim urezima, pritiscima prsta, nazubljenog predmeta ili šnur trake.
Od gline su takođe pravljene prosolke, tegovi, ritualne sekire.
Reference uredi
- ^ Dragoslav Srejović (1994): Kulture bakarnog i ranog bronzanog doba na tlu Srbije, Istorija srpskog naroda I, Srpska književna zadruga Beograd. Onlajn: Projekat Rastko - Arheologija
Literatura uredi
- J. P. Mallory (1997): "TRB Culture", Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn.
- Torsten Madsen (1997): Ideology and social structure in the earlier Neolithic of south Scandinavia. A view from the sources. In: Analecta Praehistorica Leidensia, Vol. 29, pp. 75–81.
- Becker C.J. (1955): The introduction of farming into Northern Europe // Cahiers d'histoire mondiale — Vol. 2. № 4.
- Konrad Jażdżewski (1936): Kultura pucharów lejkowatych w Polsce zachodniej i środkowej — Biblioteka Prehistoryczna, Tom 2. Poznań.
- Johannes Müller (2011): Megaliths and Funnel Beakers: Societies in Change 4100–2700 BC (= 33. Kroon-Voordracht.) Amsterdam.
