Kultura pčelarenja na drveću
Kultura pčelarenja na drveću uključuje znanje, veštine, prakse, tradicije, rituale i verovanja povezana sa uzgojem divljih pčela u košnicama na drveću ili kladama koje se nalaze u šumskim područjima. Pčelari se brinu o pčelama na poseban način pokušavajući da stvore prvobitne uslove života u košnicama bez ometanja prirodnog životnog ciklusa pčela. Ovi pčelari nemaju za cilj intenziviranje proizvodnje meda, što je jedna od karakteristika koja ih razlikuje od ostalih pčelara. Pčelarenje na drveću neguje osećaj pripadnosti zajednici i zajedničku svest o našoj odgovornosti prema životnoj sredini.[1]
| Kultura pčelarstva na drveću | |
|---|---|
 Pčelarstvo na drvetu hrasta, pored reke Vidrice, Belorusija | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Belorusija, Poljska |
| Svetska baština Uneska | |
| Unesko oznaka | 01573 |
| Datum upisa | 2020 |
Istorija pčelarenja na drveću uredi
Kroz istoriju priča o ljudima i pčelama se prepliće. Tražene zbog meda, pčele su prikazane u drevnim kulturama i modernim religijama kao simbol plodnosti, marljivosti i saradnje. Od praistorijskih pećinskih crteža koji prikazuju sakupljače meda u južnoj Africi, Aziji, Australiji i Evropi, do savremene poljoprivrede koja se u velikoj meri oslanja na pčele radi oprašivanja useva; pčela je odigrala ključnu ulogu u razvoju ljudskih tradicija, poljoprivrede i društva.
Praksa sakupljanja meda u srednjovekovnoj Evropi bila je zasnovana na ranim pčelarskim praksama u potrazi za velikim drvećem sa divljim pčelama. Nakon pronalaska gnezda medonosnih pčela, pčelari bi izrezali male delove stabla kako bi napravili zaštitne drvene ploče sa ulazima za let kako bi pčele bile lako dostupne i zaštitićene od lošeg vremena i predatora. Takođe je bilo uobičajeno da se vrhovi drveća odsecaju u pokušajima da se smanji njihova visina i zadebljaju debla, tako da je bilo moguće izrezati više veštačkih šupljina na drveću. U celoj severnoj Evropi ovaj model pčelarenja bio je uobičajen, što je dovelo do stvaranja „pčelinjih šuma“, obično u vlasništvu aristokratije ili crkve.
Verovalo se da pčelar iz divlje košnice ima magično znanje koje mu omogućava da sakupi više meda, zaštiti košnice pčela od lopova i ostane neozleđen tokom ekstremnih uspona i spuštanja sa drveta. U doba stare Rusije, Velikog vojvodstva Litvanije i Poljsko - litvanske zajednice, pčelarski proizvodi iz divljih košnica bili su važna izvozna kategorija - konzumirali su se, prodavali, plaćali porezi. Trgovina je dovela do pojave zanatskih zanimanja: pčelari iz divljih košnica, voskari, medari, izrađivači sveća. Počelo je propadati zbog masovnog krčenja šuma, sve većeg značaja poljoprivrede i pronalaska okvirnog pčelarenja u košnicama. Savremeni pčelari iz divljih košnica znanje dobijaju od svojih očeva ili dedova nasleđivanjem.[2][3]
Poljska uredi
U Torunu je od 15. veka do 1733. godine postojalo urbano pčelarenje na drveću - grad je zapošljavao četiri stalna magistrata pčelara. Pčelarenje je organizovano i u Przelomskoj (Przelomska) šumi. Ove zemlje su bile napuštene u 14. i 15. veku beskrajnim ratovima Teutonskih vitezova, Poljske i Litvanije, kao i krstaškim ratovima koje su vodili Teutonski vitezovi protiv paganskih plemena koja su naseljavala ove šume. Ove zemlje, kao granične, bile su skoro napuštene nekoliko decenija. Nakon bratimljenja s Litvancima i poraza Teutonskih vitezova, ove su zemlje postale manje opasne i polako su bile naseljene novim doseljenicima. Šuma je bila u vlasništvu poljskih kraljeva, ovde je Sigismund Avgust lovio i ovde je počeo da dovodi doseljenike da se brinu i održavaju njegova lovišta. Jedna od sloboda naseljavanja ovog stanovništva bila je prilika da se osnuju košnice. Takođe su zauzeli i usvojili košnice na drveću koje su ostavili prethodni stanovnici ove šume-Jotvingi, koji su se takođe bavili ovom profesijom.
Poslednja istorijska košnica u avgustovskoj šumi jedna je od naših poslednjih veza sa drevnim danima slave pčelarstva u Augustovu (Augustów). 1820-ih godina u šumi je bilo više od 17 000 košnica na drveću/balvanima - danas je ostala samo jedna. Ali u Nacionalnom parku Bialovieza (Bialowieza) na površini od 4.500 hektara još stoji više od 110 košnica na drveću. Sve su one bili u upotrebi do 1888. godine i ostale su netaknute - što je neverovatno. Ovo dokazuje koliko je nekada pčelarstvo bilo popularno kao deo održive prakse šumarstva Poljsko-Litvanske zajednice. Starije generacije, koje su živele blizu Augustovske šume, još uvek se sećaju nekoliko košnica drveća koje su stajale u šumi posle Drugog svetskog rata. Bilo je i nekoliko njih koje su očevi naučili pčelarenju u košnicama na drveću.[4]
Belorusija uredi
Zbog geografskog položaja, pčelarstvo je igralo važnu ulogu u Belorusiji barem od srednjeg veka. To je bilo trgovačko raskršće trgovaca a glavna izvozna roba bili su izvori dobijeni iz lokalnih šuma, poput krzna, meda i voska. S obzirom na visoku vrednost meda i voska, pčelarstvo je tokom 15. veka postalo unosan i nezavisan izvor prihoda za Veliko Vojvodstvo Litvansko (preteča moderne Belorusije). Veliko vojvodstvo Litvansko pridružilo se zajedno sa Poljskim Kraljevstvom i njime je stotinama godina vladao zajednički monarh. Dve konfederativne države zajedno su pokrivale površinu do 900.000 km2, gde je pčelarstvo bilo važan deo privrede i društvenog života. Dve zemlje su delile i dodavale zajedničko nasleđe predaka, istoriju i tradiciju. Ne samo vosak, već i med i medovina bili su veoma traženi u čitavoj zemlji, kao i u inostranstvu. Tek nakon podele Kraljevine Poljske i Velikog vojvodstva Litvanije 1795. godine i promena prakse upravljanja šumama, pčelarenje na drvetu je postepeno počelo da opada.
Nadalje, krvavi ratovi između 17. i 18. veka značajno su smanjili populaciju, uključujući i broj profesionalnih pčelara. Dolaskom novih tehnologija i drvno - prerađivačke industrije, pčelarska profesija bila je pred izumiranjem. Postojala je samo unutar malih „rezervi“ koje su se nalazile usred močvara i starih šuma (nepristupačna područja na celoj teritoriji savremene Belorusije). Pre trideset do četrdeset godina bilo je moguće pronaći bar jednog tradicionalnog pčelara u skoro svakom selu (bilo ih je najmanje 25.000); danas njihov broj ne prelazi više od 300.[5]
Karakteristike pčelarenja na drveću uredi
Lorenco Loren Langstrot(1810 – 1895), izumitelj košnica sa okvirima, je o košnicama na drveću napisao u svojoj knjizi Košnica i medonosna pčela: „Ruski i poljski pčelari ... među najvećim su i najuspešnijim uzgajivačima pčela, mnogi od njih broje svoje kolonije stotinama, a neki čak i hiljadama! Oni su, sa velikom praktičnom pronicljivošću, imitirali što je moguće bliže uslove pod kojima se otkrilo da se pčele tako divno razvijaju u prirodnom stanju."
Šuplje drveće je obično mnogo deblje od standardnog pčelinjaka i kao takvo bolje podnosi ekstreme toplote i hladnoće. Pčele u šupljinama drveća obično ne prave svoje paralelne saće do dna šupljine, pa se na dnu šupljine formira područje ostataka koji ostaju vlažni i sastoje se od organskih hranljivih materija, prašine i živih organizama. Unutar ovog mikro-ekosistema postoje korisni predatori i mikroorganizmi (virusi, bakterije, voštani moljci itd.) koji mogu pomoći pčelama da ostanu zdrave. S obzirom da su mnoge od šupljina koje su odabrale pčele bile male, pčele su se često rojile, što je njihov način razmnožavanja, a služile su takođe i za rešavanje problema bolesti.[6]
Dimenzije košnice od balvana se kreću od 1,2-1,8 m visine, debljine veće od 0,5 m (prečnik). Unutrašnji prostor za skladištenje je više oblikovan kao trapez. Zidovi unutrašnjeg prostora su zakrivljeni i malo zaobljeni. Otvor je različitih veličina: oko 70 x 20 cm (ako je zatvoren jednom daskom), od 70 cm do 100 cm, zatvoren sa 2 daske.
Košnice su postavljene na drveću na visini između 4-12 metara. One su pričvršćeni za drvo gvozdenom šipkom ili velikim ekserima koji su zabijeni u drvo (ako nema odgovarajućih grana).
UNESKO-va lista nematerijalnog kulturnog nasleđa uredi
Kultura pčelarenja na drveću u Poljskoj i Belorusijie uvrštena je na UNESKO-vu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva 2020. godine.[7]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Tree beekeeping culture”. ich.unesco.org. Pristupljeno 6. 10. 2021.
- ^ „The History of Beekeeping”. queenbeefarms.ca. Pristupljeno 6. 10. 2021.
- ^ „Tree beekeeping”. virtmuseum.uccs.org.ua. Pristupljeno 6. 10. 2021.
- ^ „Tree-beekeeping in Poland”. bartnictwo.com. Pristupljeno 6. 10. 2021.
- ^ Osipau, Ivan. „TREE-BEEKEEPING IN BELARUS”. bartnictwo.com. Pristupljeno 6. 10. 2021.
- ^ Caron, Dewey. „BEES IN TREES”. beeculture.com. Pristupljeno 6. 10. 2021.
- ^ Wilczek, Maria. „Polish and Belarusian tree beekeeping added to UNESCO list of cultural heritage”. notesfrompoland.com. Pristupljeno 6. 10. 2021.
