Leveleri
Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. |
Leveleri (engl. levellers: uravnjivači) su bili pripadnici radikalne republikanske i demokratske frakcije u Engleskoj tokom Engleskog građanskog rata i Komonvelta (vojno-republikanske diktature Olivera Kromvela). Prvobitno ime za buntovne seljake koji su 1607. godine u seljačkim ustancima učestvovali rušeći ograde i zasipajući kanale kojima su bile odeljene ograđene deonice i nazivali su se uravnjivačima i kopačima- levelerima i digerima, anticipirajući revolucionarnu terminologiju 40-50-ih godina XVII veka. Ime leveleri dali su im njihovi politički protivnici koji su kao glavni cilj pokreta videli rasturanje velikih imanja i preraspodelu zemljišta.[1]
.jpg)
Zahtevi uredi
Leveleri su predstavljali grupu po svom sastavu dosta heterogenu. To su u osnovi bili sitnoburžoaski elementi grada i sela:bogati seljaci i delom sitna gradska buržoazija. Ali, u prvo vreme prilazili su levelerima kao najradikalnijoj grupi i siromašni slojevi seljaštva i gradski proleterijat.[2] U prvoj fazi revolucije leveleri su bili levo krilo independenata. Do tog trenutka građanski rat bio se vodio u ime Parlamenta i naroda. Vođa Levelera bio je Džon Lilbern, rodonačelnik evropskog buržoaskog radikalizma, veliki tribun engleske revolucije. Kao posebna skupina pojavili su se 1647. godine s programom poznatim kao Narodni sporazum (An agreement of the People). Zahtevali su demokratsku republiku s jednodomnim parlamentom, opšte biračko pravo (osim za kalfe, sluge i prosjake), jednakost svih građana pred zakonom, slobodu govora i veroispovesti, ukidanje prisilne vojne službe, odvajanje izvršne vlasti od zakonodavne i opsežne ekonomske reforme koje bi išle u korist malih zemljoposednika(ukidanje trgovinskih monopola, ponovno otvaranje ograđenog zemljišta, neprikosnovenost zakupaca zemljišta, ukidanje nameta-samim tim i državne Anglikanske crkve).[3]
Neuspešni ustanci i kraj levelerskog pokreta uredi
Razočarani stavom Parlamenta prema njihovim zahtevima, leveleri su se neposredno okrenuli narodu kao i vojsci gde je levelerski program produbljivanja revolucije nailazio na sve veće razumevanje. Budući da nisu mogli postići sporazum s independentima, leveleri su krajem 1647. godine digli pobunu u vojsci, koja je brzo bila ugušena.[2]
Nastojeći da osiguraju podršku levelera protiv kralja u drugoj fazi revolucije, independenti su im obećali da će njihovi zahtevi biti ispunjeni. Kako posle pobede nad kraljem Čarlsom I nije došlo do toga, leveleri su u januaru 1649. godine podneli Parlamentu svoj prošireni program. Džon Lilburn je u pamfletima zahtevao raspuštanje Kromvelovog Državnog veća i izbor novog Parlamenta na širokoj osnovi.[1] U aprilu 1649. godine izbio je novi ustanak u vojsci, koji je Oliver Kromvel, uhapsivši još pre toga Lilburna i druge vođe levelera, i ovaj put odmah ugušio što je značilo i kraj pokreta. Leveleri vrlo brzo gube svoju popularnost i silaze sa političke pozornice.
Uticaj uredi
Uravnjivači nikada nisu bili široko prihvaćeni u narodu. Ulice Londona jesu bile preplavljene njihovim zelenim i belim bojama, i prost vojnik im je zaista bio naklonjen, ali je bilo teško širiti propagandu u narodu naviknutom da bespogovorno prihvata ideje koje mu nameće crkva i plemstvo. Ključni trenutak je nastao kada su se leveleri pokazali nesposobnim da osvoje podršku vojske. Međutim, da su imali jedno demokratsko biračko telo, odziv bi bio veći imajući u vidu da je njihov program bio osmišljen tako da bude primamljiv seljacima i zanatlijama, koji su činili ogromnu većinu stanovništva.[3]
Ideje levelera bile su takve da su mogle sakupiti veću podršku nego ideje komunistički nastrojenih digera, budući da su ciljale male i nezavisne zemljoposednike. Njihovo pozivanje na traženje oslonca u razumu umesto u argumentima koji potiču od ranijih autoriteta ili Biblije označava prekretnicu u političkoj misli, dok su pamfleti nekih od njihovih političkih vođa postali bitni elementi u razvoju popularne proze na engleskom jeziku. Štaviše, neke od njihovih socijalnih zamisli našle su mesto u ideologiji kvekera.[3]
Reference uredi
- ^ a b „leveleri”. Hrvatska encklopedija. Pristupljeno 31. 3. 2018.
- ^ a b Vajnštajn, O. L. (1939). Istorija srednjeg veka II. Moskva: AKADEMIJA NAUKA SSSR.
- ^ a b v Encyclopaedia Britannica Online.
Literatura uredi
- Encyclopaedia Britannica Online.
- Vajnštajn, O. L. (1939). Istorija srednjeg veka II. Moskva: AKADEMIJA NAUKA SSSR.