Drevna oblast Male Azije
Lidija (Λυδία, Lydia)
Lokacija zapadna Anadolija
Država postojala: 1200.-546. p. n. e.
Jezik lidijski
Glavni grad Sard
Rimska provincija Lidija
Položaj Lidije

Lidija (stgrč. Λυδία [Lydía], lat. Lydia) je istorijski region u zapadnoj Anadoliji, današnjoj Turskoj, koja obuhvata moderne provincije Izmir i Manisa. Njeno stanovništvo je govorilo anatolski jezik poznat kao lidijski jezik. Glavni grad je bio grad Sard (tur. Sart).[1]

Lidijska imperija oko 600. p. n. e.
Lidijski novac

Kraljevina Lidija je postojala od oko 1200. godine p. n. e. do 546. p. n. e. U svojoj najvećoj ekspanziji Kraljevina Lidija je tokom 7. veka p. n. e. obuhvatala ceo zapadni deo današnje Anadolije. Godine 546 p. n. e, postala je provincija Ahemenidskog persijskog carstva, poznata kao Lidijsko satrapstvo ili Sparda u staropersijskom. Godine 133 p. n. e, Lidija je postala deo rimske provincije Azije.

Smatra se da su kovanice bile izumljene u Lidiji oko 7. veka p. n. e.[2][3]

Jezik

uredi

Lidijski jezik je bio indoevropski jezik iz anatolske jezičke familije, srodan sa luvijskim i hititskim. Zbog fragmentarnosti podataka o njemu, značenja mnogih reči su nepoznata, ali je određen znatan deo njegove gramatike. Slično drugim anatolskim jezicima, u njemu su ekstenzivno bili zastupljeni prefiksi i gramatičke rečce radi spajanja klauzula.[4] Lidijski je isto tako prošao kroz opsežnu sinkopu, što je dovelo do brojnih grupisanja suglasnika koja su atipična za indoevropske jezike. Lidijski jezik je izumro oko 1. veka p. n. e.

Rana istorija: Meonija i Lidija

uredi

Lidija je nastala kao post-hetitsko kraljevstvo, posle propasti kraljevine Hetita u 12. veku pre nove ere. Izvorno ime joj je bilo Mionija (lat. Maeonia). Homer je spominje u svojoj Ilijadi[5], gde stanovnike Lidije zove Meonijancima (grč. Μείονες). Homer prilikom opisa glavnog grada, grad ne naziva Sardis, već Hajd[6]. Pretpostavlja se da je Hajd bila oblast gde se Sard nalazio[7].

Kasnije je Herodot napisao da je kraljevina dobila ime po svom prvom kralju Lidosu (grč. Λυδός), koji je bio sin Atisa i Cibele. Ovaj mit ide u prilog grčkom imenu Lidoji (grč. Λυδοί), dok hebrejski izvori navode ime Ludim (hebr. לודים [Lûḏîm]), koje se odnosi Liđane, biblijske ratnike[8]. Lidijski ratnici su bili poznati kao dobri strelci, govorili su indoevropskim jezikom koji je bio srodan sa hetitskim jezikom i smatra se članom familije anadolskih jezika. Liđani su nestali sa istorijske scene tokom 1. veka pre nove ere.

Meonce poslednji put spominje Plinije Stariji, koji je zabeležio da su živeli pored reke Hermus u gradu Meoniji[9].

Država

uredi

Jonjani su naselili Lidiju krajem 2. milenijuma p. n. e. Stanovništvo su činile mešavine lokalnog indoevropskog stanovništva i indoevropskih došljaka: Hetita, Frigijaca i Grka. Glavni grad Lidije bio je Sard. Prve dve dinastije u Lidiji proizilaze iz grčkog mira: Atijadi i Heraklidi. Za Atisa, rodonačelnika Atijada, vezana je legenda o iseljavanju u Italiju koju je vodio, biran kockom, njegov sin Tiren. Po njemu je Tirensko more dobilo naziv. Drugi Atisov sin nazivao se Lidos. On je, sa delom naroda, ostao u zemlji. Po njemu je narod nazvan Lidijcima. Potom je usledila dinastija Heraklida koju je činilo 22 kralja sa ukupnom vladavinom od 505 godina (Herodot). Poslednji kralj, Kandaules, bio je savremenik frigijskog kralja Mide. Nakon njegove smrti započinje period vladavine dinastije Mermnada. Objektivna hronologija kraljevine Lidije počinje sa Gigesom (685-652). Giges je poznat po ogromnom bogatstvu koje je bilo jednako Midasovom bogatstvu. Giges je proširio svoju državu koristeći se padom Frigije nakon pohoda Sargona Akadskog i prodora Kimeraca. Giges je porazio kralja Kimeraca nakon čega se oni nisu usudili da napadnu lidijsku državu. Lidijski kralj je pomagao ustanak Psametiha І protiv asirske vlasti. Obezbedio mu je pomoć grčkih i karijskih najamnika uz pomoć kojih je Psametih proterao Asirce iz Egipta i osnovao novu dinastiju. Giges je stradao 652. godine p. n. e. prilikom upada tračanskih Trera u Malu Aziju. Treri su zapalili Artemidin hram u Efesu, a grad Magneziju razorili do temelja. Treri su se udružili sa Kimercima. Iz zemlje ih je isterao kralj Alijat II (605-560). Alijat je vodio borbe sa Međanima utvrdivši granicu na reci Halis. Njegov sin Krez (560-546) postao je sinonim bogatstva. Međutim, našao se na putu usponu Persije pod Kirom Velikim. Kir napada i osvaja prestonicu Lidije, Sard. Krez je zarobljen i odveden na persijski dvor gde je bio jedan od najvrednijih Kirovih savetnika. Padom Sarda prestala je postojati država Lidija. Nakon toga njene teritorije ulaze u sastav Sirije, pa Pergama, da bi za vreme Rimljana činile deo provincije Azije.

Reference

uredi
  1. ^ Rhodes, P.J. A History of the Classical Greek World 478-323 BC. 2nd edition. Chichester: Wiley-Blackwell, 2010, p. 6.
  2. ^ "Lydia" in Oxford Dictionary of English. Oxford University Press, 2010. Oxford Reference Online. 14 October 2011.
  3. ^ „The origins of coinage”. britishmuseum.org. Arhivirano iz originala 24. 9. 2015. g. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  4. ^ „Lydia - All About Turkey”. www.allaboutturkey.com. 
  5. ^ Ilijada ii. 865; v. 43, xi. 431)
  6. ^ Ilijada xx. 385
  7. ^ Vidi Strabon xiii.626
  8. ^ Jeremija 46.9
  9. ^ Istorija prirode v:30

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi