Lilijan Giš
Lilijan Giš (engl. Lillian Gish) je bila američka glumica, rođena 14. oktobra 1893. godine u Springfildu (Ohajo), a preminula 27. februara 1993. godine u Njujorku (SAD).[1][2] Njena filmska karijera trajala je 75 godina, od 1912. do 1987. godine.
| Lilijan Giš | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Lillian Gish, 1921 | |||||||
| Lični podaci | |||||||
| Puno ime | Lilijan Dajana Giš | ||||||
| Datum rođenja | 14. oktobar 1893. | ||||||
| Mesto rođenja | Springfild, Ohajo, SAD | ||||||
| Datum smrti | 27. februar 1993. (99 god.) | ||||||
| Mesto smrti | Njujork, SAD | ||||||
| Visina | 5'5½" (1.66 m) | ||||||
| Potpis |  | ||||||
| Zvanični veb-sajt | |||||||
| http://www.lilliangish.com | |||||||
| Veza do IMDb-a | |||||||
| |||||||
Detinjstvo uredi
Lilijan Giš je rođena u Springfildu, Ohajo, kao prvo dete glumice Meri Robinson Mekonel i Džejms Li Giša.[3][4] Lilijan je imala mlađu sestru, Doroti, koja je takođe postala popularna filmska zvezda.
Njena majka je pripadala škotskoj episkopalnoj crkvi, dok je njen otac vodio poreklo iz luteranizma. Prve generacije porodice Giš bili su Dankard sveštenici. Otac Lilijan Giš je bio alkoholičar i napustio je porodicu; njena majka je počela da se bavi glumom kako bi ih odgojila. Porodica se zatim preselila u Ist Sent Luis, Ilinois gde su živeli nekoliko godina sa Lilijanovim ujakom i ujnom, Henri i Rouz Mekonel. Njihova majka otvorila je Majestic Candy Kitchen, a devojčice su joj pomagale tako što su prodavale kokice i slatkiše publici susednog pozorišta. Lilijan i Doroti su išle u školu Sv. Henri, gde su učestvovale u školskim predstavama.
1910. godine, devojčice su živele sa svojom ujnom Emili u Masilonu, Ohajo kada im je javljeno da je njihov otac, Džejms, teško bolestan u Oklahomi. Tada 17-godišnja Lilijan odlazi u Šoni, Oklahomu gde su živeli brat njenog oca Alfred Grent Giš i njegova žena, Maud, Njen otac, koji je do tada već boravio u bolnici za duševno obolele u Normanu, prešao je 56 kilometara u Šoni kako bi se sreo sa njom. Ona je ostala sa ujakom i ujnom i završila srednju školu Šoni. Otac joj je umro u Normanu 1912. godine, ali se ona već bila vratila u Ohajo par meseci pre toga.
Kada je pozorište pored prodavnice slatkiša izgorelo, porodica se seli u Njujork, gde devojke postaju dobre prijateljice sa komšinicom, Gledis Smit. Gledis je bila dete-glumica, te je sarađivala sa D.V. Grifitom, a kasnije je počela koristiti umetničko ime Meri Pikford.[5] Kada su Lilijan i Doroti dovoljno odrasle, prirdužile su se pozorištu, često putujući sa različitim produkcijama. Bavile su se i manekenstvom, a Lilijan je pozirala za umetnika Viktor Morela u zamenu za časove glasa.[6]
1912. godine, njihova prijateljica Meri Pikford ih upoznaje sa Grifitom i pomaže im da dobiju ugovore sa Biograf studijom. Lilijan uskoro postaje jedna od najvoljenijih glumica u Americi, sa 19 godina, iako je režiserima rekla da ima 16.[5]
Karijera uredi
Upoznavanje sa Dejvid V. Grifitom bilo je krajnje neobično. On je zapucao na njih iz lažnog pištolja - rekvizita i zatim ih jurio po prostoriji. Njihova reakcija impresionirala je Grifita koji ih je odmah zaposlio sa platom od 5$ nedeljno. Lilijan i njena sestra su iste godine debitovale na filmskom platnu u filmu Neviđeni neprijatelj. Narednih devet godina i 40 filmova Grifit i Lilijan su radili na tome da legitimizuju film kao oblik umetnosti.[7]
Lilijan je prvobitno nastupala u melodramama, često igrajući uloge u kojima je nevinašce do srži. Grifit je voleo da sarađuje sa Lilijan jer je ona, iako izgledom anđeo, imala unutar sebe daleko složenija osećanja. Kako bi bolje razumela ljude, Grifit je slao Lilijan da prisustvuje boks mečevima i da posećuje ludnice. Kako bi podstakla emotivni i fizički odgovor u svojoj glumi, Lilijan je išla na časove glasa, plesa i mačevanja. Stoga, kada bi se pojavila pred kamerom, Lilijan je bila majstor za improvizovanje sitnih gestova. Na primer, u filmu Musketari iz svićenjeg sokačeta (1912), ona je gladila svoj obraz rukom.[7]
Lilijan Giš je svoje najpoznatije i umetnički najznačajnije filmove sa Grifitom snimila posle 1915. godine. Rađanje jedne nacije (1915) se smatra prvim filmom moderne kinematografije. U filmu Netrpeljivost (1916), Lilijan Giš igra malu, ali značajnu ulogu Majke Ejdžes, koja potresa kolevku čovečanstva. Uloga koja je potvrdila kao anđeosku skitnice bila je uloga Lusi u filmu Slomljeni cvetovi (1919). U tom filmu, Lusina romantična veza sa preduzetnikom Azijatskog porekla čini njenog oca besnim, te je on prebija nasmrt. Jedna od Lilijaninih glumačkih scena jeste scena smrti, kada se uporno prevrće kako bi izbegla očeve udarce. Još jedna nezaboravna scena je u filmu Put na istok (1920). U tom filmu Lilijan Giš, nakon što je pala, pluta u ledenoj reci, sa rukom i kosom koja ostavlja trag u ledenoj vodi. Da bi ovaj kadar bio uspešan, Lilijan je morala satima tokom tronedeljnog perioda da leži u hladnoj vodi. S obzirom da je bila svoj sopstveni kaskader, ta scena joj je ostavila trajno oštećenje nerva na dva prsta.[7]
1920. godine, Lilijan se oprobala u nečemu novom, režirala je svoj prvi i jedini film, Preuređenje supruga (1920). Glavnu ulogu igrala je njena sestra, Doroti Giš, koja je već bila svojevrsna uspešna glumica u komedijama. Njih dvije su zajedno napisale scenario. Lilijan je montirala film, što je naučila od Grifita. Naučila je i kako da postavi osvetlenje i kako da izabere kostime. Grifit i Lilijan su zajedno sarađivali. On joj je dozvoljavao da režira probne snimke umesto njega. Lilijan je čak i nadgledala izgradnju njegovog novog studija. Ona je stvarno bila odana Grifitu, pratila ga je iz studija Biografi do Mjutual (koji je kasnije postao Paramaunt). Međutim, njih dvoje su poslednji film snimili 1921. godine, Siročad oluje. Bilo je spekulacija da su se njih dvoje razišli zbog Grifitove ljubomore, jer je Lilijan dobijama više zasluga zbog uspeha njegovih filmova. Lilijan je tvrdila da su se svađali zbog novca.[7]
Privatni život i smrt uredi
Lilijan Giš se nikada nije udavala niti je imala dece. Njena povezanost sa Dejvidom V. Grifitom je bila tako izražena da su mnogi sumnjali na romantičnu vezu, što ona nikada nije potvrdila, iako je nekoliko njenih saradnika bilo uvereni da su njih dvoje bar nakratko bili u vezi. Tokom čitavog svog života, ona ga je oslovljava sa "g. Grifit". Bila je u vezi sa producentom Čarls Duelom, kritičarem drama i urednikom Džordž Džin Nejtanom. [5]
Umrla je od zatajenja srca 27. februara 1993. godine, u 99. godini života.[8] 8 meseci je delilo od toga da napuni sto godina. Njen pepeo je postavljen pored njene sestre Doroti u episkopalnoj crkvi Sv. Bartolomej u Njujorku.[9]
Filmografija uredi
Uloge
| ||||
Godina |
Srpski naziv |
Izvorni naziv |
Uloga |
Napomena
|
|---|---|---|---|---|
| 1912. | An Unseen Enemy | Sestra | ||
| 1912. | Two Daughters of Eve | Osoba u publici pozorišta | ||
| 1912. | So Near, Yet So Far | Prijateljica | ||
| 1912. | In the Aisles of the Wild | Mlada kćerka | ||
| 1912. | The One She Loved | - | ||
| 1912. | The Painted Lady | Bela na festivalu sladoleda | ||
| 1912. | The Musketeers of Pig Alley | Mala dama | ||
| 1912. | Gold and Glitter | Mlada žena | ||
| 1912. | My Baby | - | ||
| 1912. | The Informer | Neodređena sekundarna uloga | ||
| 1912. | Brutality | U pozorištu | ||
| 1912. | The New York Hat | Mušterija u prodavnici / Ispred crkvel | ||
| 1912. | The Burglar's Dilemma | Rođendanski dobronamjernik | ||
| 1912. | A Cry for Help | Spremačica | ||
| 1913. | Oil and Water | U prvoj publici | ||
| 1913. | The Unwelcome Guest | Na aukciji | ||
| 1913. | A Misunderstood Boy | Kćerka | ||
| 1913. | The Left-Handed Man | Kćerka starog vojnika | ||
| 1913. | The Lady and the Mouse | Prva sestra | ||
| 1913. | The House of Darkness | Medicinska sestra | ||
| 1913. | Just Gold | Srce | ||
| 1913. | A Timely Interception | Farmerova kćerka | ||
| 1913. | The Mothering Heart | Mlada supruga | ||
| 1913. | During the Round-Up | Rančerova kćerka | ||
| 1913. | An Indian's Loyalty | Rančerova kćerka | ||
| 1913. | A Woman in the Ultimate | Verda | ||
| 1913. | A Modest Hero | Supruga | ||
| 1913. | So Runs the Way | Fredova žena | ||
| 1913. | Madonna of the Storm | Majka | ||
| 1913. | The Battle at Elderbush Gulch | Melisa Harlou | ||
| 1913. | The Conscience of Hassan Bey | Kćerka majstora za tepihe | ||
| 1914. | A Duel for Love | Devojka sa maramom | ||
| 1914. | The Green-Eyed Devil | Meri Miler | ||
| 1914. | Judith of Bethulia | Mlada majka | ||
| 1914. | The Battle of the Sexes | Džejn Endrjus | ||
| 1914. | The Hunchback | Siroče | ||
| 1914. | The Quicksands | - | ||
| 1914. | Home, Sweet Home | Pejnova duša | ||
| 1914. | The Rebellion of Kitty Belle | Kiti Bel | ||
| 1914. | Lord Chumley | Elenor Batervort | ||
| 1914. | The Angel of Contention | Neti - Anđeo | ||
| 1914. | Man's Enemy | Grejs Lisl | ||
| 1914. | The Tear That Burned | Anita | ||
| 1914. | The Folly of Anne | En | ||
| 1914. | The Sisters | Mej | ||
| 1915. | Rađanje jedne nacije | The Birth of a Nation | Elzi | |
| 1915. | The Lost House | Dosia Dejl | ||
| 1915. | Enoch Arden | Eni Li | ||
| 1915. | Captain Macklin | Beatris | ||
| 1915. | The Lily and the Rose | Meri Randolf | ||
| 1916. | Pathways of Life | - | ||
| 1916. | Daphne and the Pirate | Dafni la Tur | ||
| 1916. | Sold for Marriage | Marfa | ||
| 1916. | An Innocent Magdalene | Doroti Ralei | ||
| 1916. | Netrpeljivost | Intolerance: Love's Struggle Throughout the Ages | Žena što ljulja krevetac | |
| 1916. | Diane of the Follies | Dajan | ||
| 1916. | The Children Pay | Milisent | ||
| 1916. | The House Built Upon Sand | Evelin Der | ||
| 1917. | Souls Triumphant | Lilijan Vejl | ||
| 1918. | The Great Love | Suzi Brodplejns | ||
| 1918. | The Greatest Thing in Life | Dženet Peret | ||
| 1919. | A Romance of Happy Valley | Dženi Timberlejk | ||
| 1919. | Broken Blossoms or The Yellow Man and the Girl | Lusi Burous | ||
| 1919. | True Heart Susie | Suzi iskrenog srca | ||
| 1919. | The Greatest Question | Neli Džervis | ||
| 1920. | Way Down East | Ana Mur | ||
| 1921. | Orphans of the Storm | Henrijeta Džirard | ||
| 1923. | The White Sister | Angela Čiaromont | ||
| 1924. | Romola | Romola | ||
| 1926. | La Boheme | Mimi | ||
| 1926. | The Scarlet Letter | Hester Prin | ||
| 1927. | Annie Laurie | Eni Lori | ||
| 1927. | The Enemy | Pauli Arndt | ||
| 1928. | The Wind | Leti | ||
| 1930. | One Romantic Night | Princeza Aleksandra | ||
| 1933. | His Double Life | Alisa | ||
| 1942. | Commandos Strike at Dawn | G. Bergesen | ||
| 1943. | Top Man | Bet Voren | ||
| 1946. | Miss Susie Slagle's | Gospođica Suzi Slagl | ||
| 1946. | Duel in the Sun | Laura Bel | ||
| 1948. | Portrait of Jennie | Majka Meri milosrdna | ||
| 1953. | The Trip to Bountiful | Keri Vots | ||
| 1953. | The Ford Theatre Hour | G. Midžet | ||
| 1955. | The Cobweb | Viktorija Inč | ||
| 1955. | Noć lovca | The Night of the Hunter | Rejčel Kuper | |
| 1958. | Orders to Kill | G. Samers | ||
| 1960. | The Unforgiven | Matilda Zahari | ||
| 1966. | Follow Me, Boys! | Heti Sajbert | ||
| 1967. | Warning Shot | Alis Vilovs | ||
| 1967. | The Comedians | G. Smit | ||
| 1969. | Arsenik i stare čipke | Arsenic and Old Lace | Marta Bruster | |
| 1976. | Twin Detectives | Bili Džo Heskins | ||
| 1978. | Sparrow | Udovica | ||
| 1978. | A Wedding | Neti Slon | ||
| 1981. | Thin Ice | Baka | ||
| 1983. | Hobson's Choice | Gospođica Moli Vinkl | ||
| 1984. | Hambone and Hillie | Hili Redklif | ||
| 1985. | Adventures of Huckleberry Finn | G. Loftus | ||
| 1986. | Sweet Liberty | Seselija Burdžis | ||
| 1987. | Avgustovski kitovi | The Whales of August | Sara Veber | |
Reference uredi
- ^ „Theatre | Alexander Street, a ProQuest Company”. search.alexanderstreet.com.
- ^ „American Film Institute”. www.afi.com.
- ^ „Lillian Gish Biography”. Bioandlyrics.com. 27. 2. 1993. Arhivirano iz originala 3. 2. 2009. g. Pristupljeno 4. 10. 2010.
- ^ "Pennsylvania Births and Christenings, 1709-1950," database, FamilySearch (https://familysearch.org/ark:/61903/1:1:V2NJ-LPH : 11 February 2018), Jas. Leonidas Gish, 11 Dec 1873; Christening, citing ZION EVANGELICAL LUTHERAN CHURCH, HUMMELSTOWN, DAUPHIN, PENNSYLVANIA; FHL microfilm 845,111.
- ^ a b v Afron, Čarls (2002-03-12). Lilijan Giš: Njena legenda, njen život (na jeziku: engleski). Univerzitet Kalifornija pres. ISBN 978-0-520-23434-5.
- ^ Oderman, Stjuart (2000). Lilijan Giš: Život na sceni i filmu (na jeziku: engleski). Mekfarland. ISBN 978-0-7864-0644-9.
- ^ a b v g „Lilijan Giš”. Biografija (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-07-05.
- ^ Krebs, Albin (1993-03-01). „Lilijan Giš, 99, filmska zvezda od nastanka filmova je umrla”. Njujork Tajms (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2021-07-05.
- ^ „Počivalište za više od 7.000 poznatih osoba”. Čojs izveštaji onlajn (na jeziku: engleski). 39 (06): 39—3120—39—3120. 2002-02-01. ISSN 0009-4978. doi:10.5860/choice.39-3120.
Literatura uredi
- The Movies, Mr. Griffith, and Me (with Ann Pinchot) (Prentice-Hall, 1969) ISBN 9780135366493
- Dorothy and Lillian Gish (Charles Scribner's Sons, 1973)
- An Actor's Life for Me (with Selma G. Lanes) (Viking Penguin, 1987)
- Abel, Richard, et al. Flickers of Desire: Movie Stars of the 1910s (Rutgers University Press, 2011)
- Affron, Charles. Star Acting: Gish, Garbo, Davis (E.P. Dutton, 1977)
- Affron, Charles. Lillian Gish: Her Legend, Her Life (University of California Press, 2002)
- Berke, Annie, Never Let the Camera Catch Me Acting: Lillian Gish as Actress, Star, and Theorist, Historical Journal of Film, Radio, and Television 36 (June 2016), 175–89.
- Bogdanovich, Peter. A Moment with Miss Gish (Santa Teresa Press, 1995)
- Oderman, Stuart. Lillian Gish: A Life on Stage and Screen (McFarland, 2000)
Spoljašnje veze uredi
- Lilijan Giš na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Lilijan Giš na sajtu Internet Broadway Database (jezik: engleski)
- Lilijan Giš na sajtu TCMDb (jezik: engleski)
- Lillian Gish Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. avgust 2019) at Women Film Pioneers Project
- Lillian Gish papers, 1909–1992, held by the Billy Rose Theatre Division, New York Public Library for the Performing Arts
- Lillian Gish, Helen Hayes, & Mary Martin Interview with Bill Boggs na sajtu YouTube
- Lillian Gish's silent films on wide screen (Trailer) na sajtu YouTube