Lukarevac
Lukarevac (rum. Lucareţ) je selo u opštini Brestovac, koja pripada okrugu Timiš u Rumuniji. Naselje je značajno po prisutnoj srpskoj nacionalnoj manjini u Rumuniji.
| Lukarevac rum. Lucareț | |
|---|---|
| Naselje | |
 Lukarevac | |
  Lukarevac Lokacija u Rumuniji | |
| Koordinate: 45° 50′ 19″ N 21° 40′ 18″ E / 45.83861° S; 21.67167° I | |
| Zemlja |  Rumunija |
| Okrug | Timiš |
| Opština | Brestovac |
| Nadmorska visina | 129 m (423 ft) |
| Stanovništvo (2013)[1] | |
| • Ukupno | 104 |
| Vremenska zona | Istočnoevropsko vreme (UTC+2) |
| • Leti (DST) | Istočnoevropsko letnje vreme (UTC+3) |
| Poštanski broj | 307088 |
| Geokod | 674564 |
Položaj naselja uredi
Selo Lukarevac se nalazi u istočnom, rumunskom Banatu, veoma daleko od srpske granice (preko 100 km). Ova oblast je poznata kao Banatska Crna Gora. Ovo je najdublje smešteno naselje sa srpskom zajednicom u celoj Rumuniji. Selo se nalazi u gornjem toku Tamiša, 40 km istočno od Temišvara ka Lugošu. Seoski atar je brežuljkastog karaktera.
Istorija uredi
Ovo naselje se prvi put pominje 1492. godine, kada ga srpska porodica plemića Radić daje nekom u zakup. I nastanak crkve se vezuje za zemljoposednike Radiće, koji su svoju sudbinu vezali za Lukarevac.[2] Posle 1717. godine tu dolazi velika grupa doseljenika Srba iz Crne Gore, koja se smestila u Starom selu.
Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Lukarec" pripada Lungoškom okrugu, Lugoškog distrikta. Stanovništvo je tada bilo pretežno vlaško.[3] Parohija je osnovana 1779. godine (ili 1788?) i od tad se vode matične knjige krštenih. Matice venčanih su zavedene 1802. godine, a umrlih 1797. godine. Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir tu je samo jedan sveštenik. Paroh pop Marko Svirac (rukop. 1787) službuje samo na rumunskom jeziku(?).[4] Po "Rumunskoj enciklopediji" selo je vekovima zadržalo srpski karakter. Mesto 1802. godine kupuju srpske spahije Janković i Đorđe Doktorović.
Jedini paroh 1846. godine je pop Vićentije Jovanović (1844-1847). Po državnom popisu pravoslavnog klira u Ugarskoj 1846. godine u mestu "Lukarec" (ta verzija imena) bilo je 321 stanovnik pravoslavni.[5] Crkveni popis 1865. godine u mestu beleži 318 Srba, i dve parohije - prve i šeste klase.[6] Između dva crkvena popisa, 1847. i 1867. godine broj pravoslavnih žitelja u mestu je začudo ostao isti - 321.
Godine 1905. Lukarevac je mala politička opština u Temešrekaškom srezu. Tada u njemu živi 607 stanovnika u 90 domova. Najviše je pravoslavaca Srba kojih ima 362 ili 60%, sa 50 kuća. Od srpskih javnih zdanja tu su pravoslavna crkva i narodna škola. Selo je bez PTT komunikacija.[7] U međuratnom vremenu broj Srba je znatno opao; deo se odselio u Rekaš, Lugoš i Temišvar, a deo je asimilovan (porumunjen).
Crkva uredi
Po protoprezviterskom izveštaju sa kraja 1891. godine, u "Lukarevcima" je jedna crkva sa jednim sveštenikom. U srpskoj pravoslavnoj parohiji živi 291 žitelj, u 60 srpskih domova.[8] Zbog teškog materijalnog stanja 1896. godine je postavljena nova crkvena opština u parohiji. Srpska pravoslavna crkvena opština je organizovana u mestu, skupština je redovna 1905. godine, pod predsedništvom Konstantina Čolaka. Pravoslavna parohija je najniže šeste platežne klase, ima parohijski dom i parohijsku sesiju od 33 kj. Eparhijske vlasti su naredile 1907. godine da se u lukarevačkoj crkvi "samo na slovenskom jeziku služba služiti".[9] Konstantin Čolaković služio je već 12 godina u mestu, i bio sveštenik administrator 1905-1907. godine.
Crkva posvećena prazniku sv. velikomučenika Georgija, je izgleda podignuta pre 1742. godine, i to je danas jedina srpska crkva brvnara u Rumuniji. Po srpskom izvoru iz 1905. godine crkva je građena 1744. godine.[10] Oltarska pregrada je načinjena od dasaka, pa omalterisana. Po templu su okačene pojedinačne ikone raznih ikonopisaca. Carske dveri sa predstavom Blagovesti su originalne i potiču iz 18. veka. Do 1947. godine bila je pokrivena šindrom, a od tada crepom. U podu hrama su vidljiva tri grobna mesta, verovatno od pobožne porodice Agora Gala, koja je u 19. veku poklonila crkvi 32 jutra zemlje. Godine 1894. predsednik lukarevačke crkvene opštine je bio Josif Gal. Početkom 20. veka postoji srpsko pravoslavno groblje, a crkveno-opštinski imetak iznosi 40 kj. zemlje.
Škola uredi
Škola je 1846. godine imala samo sedam učenika, kojima je predavao učitelj Abraham Tomesku. U mesnoj pravoslavnoj školi 1857. godine bilo je upražnjeno mesto učitelja, sa platom 170 f. Gavrilo Đorđević je 1867. bio učitelj u Lukarevcu.[11] Iznemogli stari učitelj, tada na službi u Lukarevcu, Petar Adamović je poslat 1884. godine u mirovinu, sa pripadajućom penzijom od 100 f. Na konkursu 1889. godine niko se nije prijavio za učitelja. Angažovan je naknadno učitelj Đorđe Marinković do 1891. godine. Plata učitelja koji je morao znati srpski i rumunski jezik, je po konkursu 1894. godine dostigla 300 f, da 1898. godine spala na 166 f. Od tada se u toj mešovitoj školi, traži kao bitan uslov da je kandidat položio ispit iz mađarskog jezika. Svoje učiteljsko mesto je zauzeo M. Stojin 1899. godine. Predsednik Školskog odbora bio je 1905. godine pop Konstantin Čolak, takođe i školski upravitelj. Konkurs za učitelja 1906. godine nudi platu učiteljsku od 500 kruna. Broj školske dece: njih 59 pohađa redovnu nastavu, a 28 starijeg uzrasta ide u poftornu školu. Jovan Dragin učitelj zamenio je 1907. godine Zorku Aćimović rodom iz Vršca (tu 1905).[10] Kao privremena, dok se ne raspiše novi konkurs, postavljena je 1908. godine učiteljica Gordana Kostićeva.
Stanovništvo uredi
Krajem 1891. godine u mestu je živelo 291 Srbin, u ravno 60 domova.[12] Po poslednjem popisu iz 2002. godine selo Lukarevac imalo je 123 stanovnika. Poslednjih decenija broj stanovnika opada.
Selo je jedno od malobrojnih naselja koja su zadržala veliki postotak Srba u istočnom, rumunskom Banatu, čemu je verovatno doprinela udaljenost od granice, zbog čega nije naseljavano Rumunima (kao srpska sela do granice sa Srbijom). Nacionalni sastav na pojedinim popisima bio je sledeći:
| Godina popisa | 1910. god. | 1992. god. | 2002. god. |
| Ukupno st. | 517 | 104 | 123 |
| Srbi | 338 (65,4%) | 30 (28,8%) | 41 (33,3%) |
| Rumuni | 52 (10,1%) | 67 (64,4%) | 77 (62,6%) |
| Mađari | 67 (13,0%) | 2 (1,9%) | 1 (0,8%) |
| ostali | 60 (11,6%) | 5 (4,2%) | 4 (3,3%) |
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Statistical Yearbook 2011” (PDF). Comisia Centrală pentru Recensământul Populaţiei şi Locuinţelor. Pristupljeno 2015-07-05.
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Srpski letopis", Pešta 1866. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1908. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ "Školski list", Sombor 1867. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godina
Spoljašnje veze uredi
- Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena (srpski jezik)
- Etnička slika naselja habzburškog dela Rumunije 1880-2002. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. oktobar 2022) (mađarski jezik)
